Konya Example of Lazar House Where Lepers Were Isolated in Ottoman Period

Yıl 2018, Sayı: 50, 117 - 134, 31.12.2018

Hamit Şafakçı

https://doi.org/10.16971/vakiflar.506572

Cited By: 1

Öz

Lazaret known as Sırçalı Sultan Zawiya or Lazaretto for Lepers was in Bordabaşı Quarter in Konya. The benefactor of the dervish lodge built in the period of Alaeddin Keykubat I was probably Sırçalı Sultan. Alaeddin Keykubat I established various waqfs too. Even though the word “sırça” means tile, there are examples that it can also be used as a name for persons and places. The lodge was a waqf where lepers were isolated from Konya and its neighborhood. The people living in lazaret subsisted on the help of public apart from the source of income of the waqf. This study investigates the status of lepers in social life as well as the diagnosis and treatment of leprosy and the staff working in the waqf. The social life of those who were located in Lazaretto continued. The facts that the court cases involving lepers were conducted by qadi, imams were charged for them to make their worship, women could apply for divorcing their leper husband or lepers having children show that they continued their social life in many respect even though they were isolated in lazaret. It was, however, restricted for the lepers to get in touch with healthy people in the community.

Anahtar Kelimeler

Leprosy, leper, Lazaretto, Konya, waqf

Osmanlı Döneminde Cüzzamlıların Tecrit Edildiği Miskinler Tekkesi’nin Konya Örneği / Konya Example of Lazar House Where Lepers Were Isolated in Ottoman Period

Öz

Sırçalı Sultan Zaviyesi ya da Miskinler Tekkesi olarak bilinen cüzzamhane, Konya’da Bordabaşı Mahallesi’ndeydi. I. Alaeddin Keykubat döneminde yaptırılan tekkenin banisi muhtemelen Sırçalı Sultan’dı. Alaeddin Keykubat da çeşitli vakıflar bırakmıştı. Sırça, kelime anlamı olarak çini anlamına gelse de yer ya da kişi ismi olarak kullanıldığına dair örnekler de vardır. Tekke, Konya ve havalisindeki cüzzamlıların tecrit edildiği bir vakıftı. Burada yaşayanlar, vakfa ait gelir kaynaklarının yanında halkın yardımlarıyla da geçinmişlerdi. Bu çalışmada cüzzam hastalığının teşhisi ve tedavisi ile cüzzamlıların sosyal hayattaki durumu irdelenmiştir. Ayrıca vakıfta görev alanlara da değinilmiştir. Miskinler Tekkesi’ne yerleştirilen insanların sosyal hayatları devam etmiştir. Nitekim ortaya çıkan davaların kadı tarafından görülmesi, dinî ibadetlerini yapmaları için imam görevlendirilmesi, cüzzamlı eşinden boşanmak isteyen kadının müracaatı ya da cüzzamlıların çocuk sahibi olmaları, tecrit edilmiş olsalar bile hayatın bir şekilde devam ettirildiğini göstermektedir. Ancak cüzzamhanede kalan hastaların sağlıklı insanların içine karışmaları kısıtlanmıştı.

Anahtar Kelimeler

Cüzzam, cüzzamlı, Miskinler Tekkesi, Konya, vakıf

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmed (1990). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. C. II, İstanbul: Fey Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, Ahmed (1994). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. C. VII, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Atçeken, Zeki (1998). Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve Kullanılması (Konya Şeri’yye Sicil Kayıtlarına Göre). Ankara: TTK Yayınları.
• Beratlı, Nazım (2013). Kıbrıs Miskinhanesi- Cüzzam ve Kıbrıs (1830-2001). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Bilmen, Ömer Nasuhi (1967). “Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye” Kamusu. C. II, İstanbul: Bilmen Yayınevi.
• Dikeçligil, Özlem (2017). Osmanlı İmparatorluğu’nda Miskinler: Üsküdar Miskinler Tekkesi’nin Sosyal ve İktisadi Etkileri. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Ebû Abdillah Muhammed ibn İsmâîl el-Buhârî (1988), Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi. C. 12. (Mütercim: Mehmed Sofuoğlu), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Evliyâ Çelebi (2016). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 1-6. Kitaplar. C. 1, (Haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İbn-i Sînâ (2015). El-Kânûn fi’t-tıbb. Dördüncü Kitap, (Çev. Esin Kâhya), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Kahveci, Gülay (1998). 29 Numaralı Mühimme Defteri (984/1576) (Tahlîl-Özet-Transkripsiyon). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Konyalı, İbrahim Hakkı (1997). Âbideleri ve Kitabeleri İle Konya Tarihi. Ankara: Burak Matbaası.
• Küçükdağ, Yusuf (1989). Lâle Devri’nde Konya. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Küçükdağ, Yusuf- Neyhan Ergene, Fuat Yöndemli, Refik Soylu (2003). “Konya’da Cüzzamlı Hastaların Osmanlı Döneminde Bakım ve Tedavileri”. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, s. 187-194.
• Küçükdağ, Yusuf (2010). “Konya’da Anadolu Selçuklu Dönemi Tekke ve Zaviyeleri”. IV. Uluslararası Türk Kültürü ile Sanatları Kongresi / Sanat Etkinlikleri, 02-07 Kasım 2009, Kahire/Sharm El Sheikh-Mısır (Editörler: Yusuf Küçükdağ, Ahmet Aytaç), Konya. s. 3-28.
• Küçükdağ, Yusuf (2014a). Konya Darülkurraları (1400-1920). Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Küçükdağ, Yusuf (2014b). “Miskinler/Sırçalı Sultan Tekkesi”. Konya’nın Kırk Tekkesi, Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 82-83.
• Oğuzoğlu, Yusuf (1981). 17. Yüzyılın İkinci Yarısında Konya Şehir Müesseseleri ve Sosyo-Ekonomik Yapısı Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yeniçağ Tarihi Kürsüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Osman Şevki (1991). Beşbuçuk Asırlık Türk Tabâbeti Tarihi. (Sadeleştiren: İlter Uzel), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Önder, Mehmet (1971). Mevlâna Şehri Konya (Tarihi Kılavuz). II. Baskı, Ankara: Güven Matbaası.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, İstanbul MEB Yayınları.
• Palalı, M. Zeki (1993). “Cüzzam”. DİA, C. VIII, İstanbul. s. 150-152.
• Sahillioğlu, Halil (2002). “Tıpla İlgili On Beşinci Yüzyıl Sonuna Ait Davalar”. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları. S. 8, İstanbul. s. 11-16.
• Sarı, Nil-Kurt, Ü. E. (2007). “Üsküdar Miskinler Tekkesi”. Üsküdar Sempozyumu IV 3-5 Kasım 2006 Bildiriler, C. II, (Editör: Coşkun Yılmaz). İstanbul: Üsküdar Beledebiyesi Yayınları. s. 365-390.
• Şahin, Zafer (2014). 72 Numaralı Mühimme Defteri (H.1002-1003) (Vr. 231-743) İnceleme-Metin. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Şehsuvaroğlu, Bedi N., Süheyl (1961). “Cüzzam ve Türkçe Tıp Yazmaları”. Türkiyede Cüzzam Tarihi Üzerine Araştırmalar. (Hazırlayan: Süheyl Ünver-Bedi N. Şehsuvaroğlu), İstanbul: İsmail Akgün Matbaası. s. 18-38.
• Şemseddin Sami (2012). Kâmûs-ı Türkî. (Haz. Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebu Faruk Önal). İstanbul: İdeal Yayınları.
• Terzioğlu, Arslan (1998). “Türk Lepra ve Leprosori Tarihine Kısa Bir Bakış”. Merhaba Yaşamak Türkiye’de Cüzzamla Savaşı Dünü-Bugünü-Yarını “20 Yıllık Savaşımız”. (Hazırlayanlar: Türkan Saylan-Mustafa Sütlaş), İstanbul: Cüzzamla Savaş Derneği Yayınları. s. 14-22.
• Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük.
• Türk Dil Kurumu, İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü.
• Uludağ, Osman Şevki (2010). Osmanlılar Devrinde Türk Hekimliği. (Hazırlayan: Esin Kahya). Ankara: TTK Yayınları.
• Utku, Etem (1998). “Lepra Tarihi”. Merhaba Yaşamak Türkiye’de Cüzzamla Savaşı Dünü-Bugünü-Yarını “20 Yıllık Savaşımız (Hazırlayanlar: Türkan Saylan-Mustafa Sütlaş), İstanbul: Cüzzamla Savaş Derneği Yayınları. s. 9-13.
• Uz, M. Ali (2015). “Sırçalı Sultan (Miskinler Tekkesi)”. Konya Ansiklopedisi. C. VIII, Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları. s. 79.
• Ünver, Süheyl (1958). “Bursa’da Yıldırım Semtindeki Lepralılar Yurdu”. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, C. 21, S. 1, s. 142-145.
• Ünver, Süheyl (1961). “Türkiyede Cüzzam Tarihi”. Türkiyede Cüzzam Tarihi Üzerine Araştırmalar. (Hazırlayan: Süheyl Ünver-Bedi N. Şehsuvaroğlu). İstanbul: İsmail Akgün Matbaası. s. 3-17.
• Yıldırım, Nuran (2005). “Miskinler Tekkesi”. DİA. C. XXX, İstanbul. s. 185-186.