20. YÜZYIL TEKSTİL BASKI TASARIMINDA SANATÇI İZLERİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 1, 66 - 87, 30.06.2017

Semra Gür Üstüner

Öz

Tekstil baskı tasarımı, yapısal olarak elde edilen tekstil yüzeyinin biçim ve
renklerin düzenlenmesiyle dekore edilmesi, bezenmesidir. Renk ve biçim
özellikleri açısından tekstilin dışındaki bir yüzeye de uygulanabilen baskı
tasarımı, çeşitli disiplinlerle birlikteliklere açıktır.
20. yüzyıl sanatçıları, tekstil baskı tasarımlarını eserleriyle
etkilemelerinin dışında yaptıkları desenlerle de bu alana yön vermişlerdir.

Endüstri Devrimi sonrası oluşan
kitle üretiminin nasıl olması gerektiği sorunu ile başlayan süreçte, William
Morris’in öncülüğünde gelişen sanat-zanaat birlikteliği ile gelişen bir
‘tasarım’ kavramı söz konusudur. 1930’larda Bauhaus, sanat-zanaat
birlikteliğini ‘uygulamalı sanatlar’ tanımı ile geliştirmiş ve 1950’lerde II.
Dünya Savaşı sonrası oluşacak olan ‘tasarımcı’ kavramına alt yapı
oluşturmuştur. Süreç içerisinde tasarım dünyasında sanatçı, mimar ve
mühendisler etken rol alarak hem tasarım kavramını hem de tasarım dilini
biçimlendirmişlerdir. Sanatçılar eserleri ile her eve girmebilmelerinin mümkün
olmadığı ekonomik koşullarda seri üretilen tekstil tasarımlarıyla geniş
kitlelere ulaşabilmişlerdir.

Bu çalışmada, 20. yüzyılın
değişen plastik dili ve estetik anlayışı, 
yaratıcılıklarını tekstil baskı tasarımına aktaran sanatçı
tasarımlarından oluşan seçki ile sanat-tasarım etkileşimi çerçevesinde incelenmiştir.
Hem sanatçıların hem de dönemin özelliklerini yansıtan tasarımların seçiminde
tekstil baskı tasarımına yön vermeleri belirleyici olmuştur. Tarihsel süreç
içerisinde verilen seçki ile sanat-tasarım arasındaki diyaloğun önemi ve
vazgeçilmezliği ortaya çıkmaktadır. 20.
yüzyıl ekseninden örneklendirilen bu diyaloğun günümüz tasarımcılarına yaratıcılıkarını
geliştirecek bir dünya oluşturması açısından yol göstermesi birincil
hedeflerdendir.

Anahtar Kelimeler

Tekstil, Baskı Tasarımı, Sanat

Kaynakça

• Akbostancı, İ., (2014). “20. ve 21. Yüzyıllarda Tekstil Baskı Tasarımı ve Üretiminin Değişen Tanımı”. Sanat Tasarım Dergisi, Sayı 5, 31-41.
• Antmen, A., (2008). 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, Sel Yayıncılık, İstanbul.
• Fogg, M., (2013). Vintage Patterns: 1950s, Batsford, London.
• Hardy, A., (2006). Art Deco Textiles, Thames&Hudson, London.
• Harris, J., (1993). 5000 Years of Textiles, British Museum Press, London.
• İpşiroğlu, N. ve İpşiroğlu, M. (2017) Sanatta Devrim Yansıtmacılıktan Oluşturmaya Doğru, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.
• Jackson, L., (2002). Twentieth-Century Pattern Design, Princeton Architecrural Press, New York.
• Parry, L., (2010). British Textiles 1700 to the Present, V&A Publishing, London.
• Prichard, S., (2009). V&A Pattern: The Fifties, V&A Publishing, London.
• Rayner, G., Chamberlain, R., Stapleton, A., (2013). Artists’ Textiles 1940-1976, Antique Collectors’ Club, Suffolk.