Samuel Taylor Coleridge’in The Rime of The Ancient Mariner Adlı Eserinin Türkçe Çevirilerinin Yeniden Çeviri Bağlamında İncelenmesi

Year 2024, Issue: Ö14, 1393 - 1428, 21.03.2024

Gülay Bilgan Lale Özcan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1454523

Abstract

Çalışmamızın amacı ilk çeviriler ve yeniden çeviriler arasındaki ilişkiyi çevirmenin ufuk, tavır ve duruşu üzerinden okumaktır. Bu nedenle Samuel Taylor Coleridge’in The Rime of the Ancient Mariner adlı eserlerinin ilk çevirisi ve yeniden çevirileri Antoine Berman’ın yorumbilgisel çeviri eleştirisi kuramıyla incelenmiş, sonuçlar çeviriyi yönlendiren ufuk, tavır, duruş ve çeviri projesi kavramları üzerinden tartışılmıştır. Samuel Taylor Coleridge’in The Rime of the Ancient Mariner adlı şiiri ilk olarak 1996 yılında Alper Çeker’in çevirisiyle Altıkırkbeş yayınları tarafından yayınlanmış, bunu 2020 yılına kadar gerçekleşmiş altı yeniden çeviri takip etmiştir. Çalışmamızda öncelikle ilk çeviri ve yeniden çeviriler daha sonra özgün metin biçimsel, biçemsel ve tematik ve içeriksel olarak çözümlenmiştir. Çevirilerin çözümlenmesi, özgeçmişleri ve söylemlerinden hareketle çevirmenlerin ufuk, duruş, tavır ve çeviri projeleri belirlenmiştir. Bununla birlikte yeniden çevirileri çevreleyen yanmetinler yayıncıların yeniden çevirileri sunuş stratejileri bakımından değerlendirilmiştir. İnceleme sonucunda belli bir çeviri tavır ve duruşuna sahip çevirmenlerin çeviri ufukları gereğince belirgin bir çeviri projesine sahip oldukları, bu çerçevede de önceki çevirilerden kaynak metnin belli bir özelliğini ön plana çıkararak ayrıldıkları, öte yandan belirgin bir çeviri tavrı ve duruşu içinde olmayan çevirmenlerin çevirilerini belli bir çeviri projesi çerçevesinde gerçekleştirmedikleri gözlenmiştir. Belirgin olmayan bir çeviri projesi sonucunda ortaya çıkan yeniden çevirilerinin yayıncılık sektörünün dinamikleriyle şekillendiği bulgulanmıştır. Yayıncıların ise yeniden çevirilerin sunumunda çevirinin biçim ve içeriğini ön plana çıkarmaktan çok yanmetinleri vurguladıkları gözlemlenmiştir.

Keywords

yeniden çeviri, Antoine Barman, çevirmen ufku, çeviri duruşu, çeviri projesi

References

• Altınel, Ş. (1995). Kuzeyde bir adadan: Ortaçağdan yirminciyüzyıla elli İngiliz şairinden elli şiir, Oğlak yayınları, İstanbul.
• Altınel, Ş. (2017). Sessizliğin sesi, Heptameron: KU KU KU ya da Şehir Düşerken Meleklerin Cinsiyeti Üzre Tartışmaya Dair, Haz. Enis Batur, Kırmızıkedi Yayınevi, İstanbul.
• Altınel, Ş. (2021). Çevirenin Sonsözü, Yaşlı gemici, çev. Şavkar Altınel, İletişim Yayınları, s.229-235.
• Berman, A. (2009). Toward a translation criticism: John Donne, (trans.Francoise Massandier-Kenny), Kent State University Press, Kent Ohaio.
• Brownlie, S. (2006). Narrative Theory and Retranslation Theory. Across Languages and Cultures, 7(2), 145–170. doi:10.1556/acr.7.2006.2.1.
• Coleridge, S.T. (1970). The Rime of the Ancient Mariner, Dover Publications.New York.
• Coleridge, S.T. (1996). İhtiyar denizcinin ezgisi, çev. Alper Çeker, Altıkırkbeş Yayınları.
• Coleridge, S.T. (2009). Kadim denizcinin ezgisi, çev. Tuğrul Türkkan, E Yayınları.
• Coleridge, S.T. (2017). Yaşlı denizci, çev. Oğuz Baykara, Everest Yayınları.
• Coleridge, S.T. (2018). Yaşlı denizcinin ezgisi, çev. Hande Koçak, İş Bankası Kültür Yayınları.
• Coleridge, S.T. (2019). İhtiyar gemici, çev. İrem Nur Polat, Gece Kitaplığı.
• Coleridge, S.T. (2020). Yaşlı gemici, Kubilay Han, Christabel, çev. Osman Tuğlu, Kabalcı Yayınevi.
• Coleridge, S.T. (2021). Yaşlı gemici, çev. Şavkar Altınel, İletişim Yayınları.
• Desmidt, I. (2009). (Re)translation Revisited. Meta: Journal Des Traducteurs, 54(4), 669. doi:10.7202/038898ar.
• Koskinen, K. and Paloposki, O. (2003). Retranslations in the age of digital reproduction. Cadernos de Tradução 11 (1): 19–38.
• Koskinen, K., & Paloposki, O. (2010). Retranslation. Handbook of Translation Studies, Volume 1, edited by Yves Gambier and Luc van Doorslaer, Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins, pp. 294–298.
• Koskinen, K., & Paloposki, O. (2019). New Directions for retranslations research: Lessons Learned from the archaeology of retranslations in the Finnish literary system. Cadernos de Tradução, 39(1), 23–44. doi:10.5007/2175-7968.2019v39n1p23.
• Kovala, U. (1996). Translations, Paratextual Mediation and Ideological Closure. Target 8(1). Amsterdam: John Benjamins. 119-147.
• Özyazıcı, K. (Yayına hazırlayan ve sunan). (2020). Oğuz Baykara, Çeviri Notları, 32. Bölüm, [Podcast], TRT1 Radyo, https://www.trtdinle.com/show/ceviri-notlari.
• Poucke, P. V., & Gallego, G. S. (2019). Retranslation in Context. Cadernos de Tradução, 39(1), 10–22. doi:10.5007/2175-7968.2019v39n1p10.
• Pym, A. (2014). Method in translation history, Routledge Publishing, New York, USA, 82-85.
• Stillinger, J.& Lynch, D.S. (2006), Romantic Period. The Norton Anthology of English Literature, edited by Greenblat et al, W.W. Noroton & Company, New York, London, 1-978.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2009) Retranslation. Routledge Encyclopedia of Translation Studies. Second edition, edited by Mona Baker and Gabriela Saldanha, London/ New York: Routledge, 233-236.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2020) Retranslation. Routledge Encyclopedia of Translation Studies. Fourth edition, edited by Mona Baker and Gabriela Saldanha, London/ New York: Routledge, 484-489.
• Venuti, L. (2011). Poetry and translation, Introduction. Translation Studies, 4(2), 127–132. doi:10.1080/14781700.2011.560014.
• Venuti, L. (2013). Retarnslations: the creation of value, In Translation Changes Everything. Ed. Lawrence Venuti, Routhledge, New York.
• Wordsworth, W. & Coleridge, S.T. (1920). Lyricall Ballads, Duckworth and Co, London.