Ramazan Ayında Sosyo-Kültürel Değişim Üzerine Bir Araştırma: Karaman Örneği

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 13 - 31, 30.04.2024

Mustafa Akturfan Tahir Dağcı

https://doi.org/10.18506/anemon.1239749

Öz

In the research, socio-cultural change was examined through Ramadan meals in Karaman. The main purpose of the study is to explain the socio-cultural change in Karaman province in the context of gastronomy and religion. Qualitative research method was used in the study and face-to-face interviews were conducted with snowball technique. As the study group, Karaman provincial centre 13 participants of different ages were interviewed. Descriptive analyses were made from the findings obtained. According to the findings, before the month of Ramadan in Karaman, food preparations are made as in the past. Some foods have become standardised in iftar and sahur tables and some dishes have been preserved as they are today. Some dishes have transformed and continued today, and many dishes have been forgotten by new generations. In religious time periods such as the morning of the feast, special meals are made where the whole family is together. It was determined that dough type foods traditionally produced from cereals started to be produced in enterprises such as restaurants as a result of urbanisation stages, participation of women in business life, food preferences of new generations and changes in the architectural structure of houses. Sonuç olarak Karaman şehir merkezinde Ramazan ayında sosyo-kültürel bir değişimin meydana geldiği ve bu değişimin tüketim alışkanlıklarını da doğrudan etkilediği tespit edilmiştir. Karaman il merkezinde Ramazan ayındaki mutfak kültüründeki değişimin tespiti çalışmanın literatüre katkısıdır. Bu bağlamda çalışma ileride yapılacak sosyo-kültürel araştırmalara kaynak teşkil edecektir.

Anahtar Kelimeler

Socio-Cultural Change, Ramadan Culture, Ramadan food

Ramazan Yemeklerinde Sosyo-Kültürel Değişim: Karaman İli Örneği

Öz

Araştırmada Karamanda Ramazan yemekleri üzerinden sosyo-kültürel değişim incelenmiştir. Gastronomi ve din bağlamında Karaman ilindeki sosyo-kültürel değişimi açıklamak çalışmanın temel amacıdır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve kartopu tekniği ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu olarak Karaman il merkezinde konuya bilen, farklı yaşlardan 13 katılımcı ile görüşülmüştür. Elde edilen bulgulardan betimsel analizler yapılmıştır. Bulgulara göre Karaman ilinde Ramazan ayı öncesinde geçmişteki gibi yemek hazırlıkları yapılmaktadır. İftar ve sahur sofralarında bazı yiyecekler standartlaşmış, bazı yemekler günümüzde aynen korunmuştur. Bazı yemekler dönüşerek günümüzde devam etmiş birçok yemek ise yeni kuşaklar tarafından unutulmuştur. Bayram sabahı gibi dini zaman dilimlerinde bütün ailenin bir arada olduğu özel yemekler yapılmaktadır. Geleneksel olarak tahıldan üretilen hamur türü yiyeceklerin; şehirleşme aşamaları, kadının iş hayatına katılması, yeni kuşakların yiyecek tercihi ve evlerin mimari yapısındaki değişiklikler sonucunda lokanta gibi işletmelerde üretilmeye başlandığı saptanmıştır. Sonuç olarak Karaman şehir merkezinde Ramazan ayında sosyo-kültürel bir değişimin meydana geldiği ve bu değişimin tüketim alışkanlıklarını da doğrudan etkilediği tespit edilmiştir. Karaman il merkezinde Ramazan ayındaki mutfak kültüründeki değişimin tespiti çalışmanın literatüre katkısıdır. Bu bağlamda çalışma ileride yapılacak sosyo-kültürel araştırmalara kaynak teşkil edecektir.

Anahtar Kelimeler

Sosyo- Kültürel Değişim, Ramazan Kültürü, Ramazan Yemekleri, Socio-Cultural Change, Ramadan Culture, Ramadan food

Kaynakça

• Akoğul, E. (2019). Erzurum Ramazan mutfak kültürünün incelenmesi. Tourism and Recreatio, 1(2), 44-49.
• Aslan, F. P., Güldemir, O. & Işık, N. (2019). Karaman mutfak kültürü ve yemekleri. H. Muşmal, E. Yüksel ve M.A. Kapar (Ed.), Karaman Araştırmaları II içinde (ss.231-245). Palet Yayınları.
• Aşık, F. (2019). Osmanlı İstanbul’unda Ramazan kültürü ve Ramazan sofraları. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Baysal, A. (1993). Beslenme kültürümüz. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 1230.
• Beşirli, H. (2010). Yemek, kültür ve kimlik. Milli Folklor, 22(87), 159-169.
• Cengiz, A. (2008). XVIII. Yüzyılda Larende (Karaman) şehrinin fiziki ve sosyo-ekonomik yapısı. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Curkan, S. C., Kasaroğlu, K. & Avcı, N. (2022). Türkiye’deki Ramazan ritüelleri ve şehirlerin gastronomik kimlikleri ile ilişkilendirilmesi. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 6 (1), 103-122.
• Çetin, O. (2020). Geçmişten bugüne Ramazan gelenekleri ve geleneklerin yaşatılarak geleceğe aktarılmasına dair öneriler. Türk Ekini Dergisi, 6(1), 14-36.
• Dağcı, T. (2023). Karaman Helvacılar Sokağı ve Toplumsal Değişim. The Journal of Academic Social Science Studies, 16(97), 255-266.
• Demir, U. (2020). Türkiye’de modernleşme, toplumsal değişim ve ramazan ayı. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dilay, S. (2012). “Kültürel ve tarihi açıdan Karaman’daki Hatuniye Medresesi’nin yeri” KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(23), 1-4.
• Dönmezer, S. (1994). Toplumbilim. (11. Baskı) Beta basım yayım.
• Duru, R. (2020). Gelenekten aşeneye Karaman mutfağı. Karaman Belediyesi Kültür Yayınları.
• Fichter, J. (2004). Sosyoloji nedir. (N. Çelebi, Çev.). Ankara: Anı Yayınları
• Genç, A. (2019). Kitap tanıtım ve değerlendirme: dijital kültür. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür-Sanat-Mimarlık Dergisi, 6(1), 523-527.
• Giddens, A. (2005). Sosyoloji, (C. Güzel, Çev.). İstanbul: Ayraç Yayınları
• Günay, Ü. (2003). Din sosyolojisi. (6. baskı). İstanbul: İnsan yayınları.
• Gürhan, N. (2017). “Yemek ve din: yemeğin dini simgesel anlamları üzerine bir inceleme.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 1204-1223.
• Işık, N. (1992). Konya’da Ramazan yemekleri üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kalaycı, Z. B. (2021). “18. Yüzyılın ilk yarısında Osmanlı saray mutfağında Ramazan” Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(1), 76-90.
• Kaynak, İ. H. (2016). Dinlerde kutsal zaman ve mekânın tarihsel yapısının fenomenolojik algısı. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (39), 443-455.
• Kıstak, D. (2012). Yemek sosyolojisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2). 281-284.
• Oğur, Ü. (2019). “Kutsal zaman olarak Ramazan ayının sokak kültürüne yansıması: Van örneği.” Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 44(1), 109-130.
• Önçel S. (2015). “Türk mutfağı ve geleceğine ilişkin değerlendirmeler.” Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(4), 33- 44.
• Sağır, A. (2012). “Bir yemek sosyolojisi denemesi örneği olarak Tokat mutfağı” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic.7(4), 2675-2695.
• Şahiner, T. (2012). İnanç Turizmi Potansiyeli ve Halkın İnanç Turizmine Bakışı Açısından Karaman. (Yüksek Lisans Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Şallı, A. (2017). “Modernlik, Gelenek ve Din İlişkisi: Bir Modernleşme Kuramı Eleştirisi. Kırıkkale İslami İlimler Fakültesi Dergisi”, 2, 55-82.
• Toklu, S. (2020). Karaman ilinin yöresel mutfağının kültürel kimlik bağlamında incelenmesi ve turizme kazandırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2021-45500&dil=1 Erişim Tarihi 21.04.2022
• Yıldırım, E. (2013). Arşiv Belgelerinden Hareketle 18. Yüzyıl İstanbul’unda Ramazan. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.