Identification or Individualization: Mothers’ Role in Adolescent Girls’ Self-Perception

Yıl 2017, Cilt: 2017 Sayı: 9, 141 - 164, 31.10.2017

Gülşah Başol Yalçın Demir Abdullah Aldemir Oğuzhan Çakan

Öz

The aim of this study is to understand in which respect the 13-16 year old girls build up identification with their mothers, and to explain the role of the mothers in self perception by looking at how the stories about self perception, occupation choice, social pressure and value judgement is completed. The scales, which were developed by its first and second writers of the research and tested in terms of reliability by the other researchers, were implemented to 12 students between 13 and 16 years who were chosen with sampling in Tokat city center in 2015-2016 educational term. Data collection scales can be handled in terms of two main ideas as drawing and story interpretation. Drawing practice was done through an instruction. In this instruction, 14 different questions which were about the drawings of the students related to their mothers and themselves were included. In story interpretation part, four stories about the self perception of the students in the role of the mothers, the choice of occupation, social pressure and value judgement and two questions about these stories were asked. Data was collected from all the students participating into the research. In the data analysis, content analysis for drawing and story interpretation and SPSS program for determining the descriptive statistics. In the conclusion of the research, it was observed that some students gave place to organ deficiency and they provided justification in some drawings about their mothers and themselves. It was determined that the specifications where there is identification with the mothers became diversified as physical, moral and cultural. Moreover when the contents of story interpretation practice were analyzed, the existence of the mothers' accepting and refusing roles was reached as a result in all the stories. The results were discussed as a part of literature, the results and suggestions were featured.

Anahtar Kelimeler

Self-perception, identification, mother, drawing, content analysis

Özdeşim Kurma veya Bireycilik: Ergen Kızların Benlik Algısı Üzerinde Annelerinin Rolü

Öz

Araştırmanın
amacı, 13-16 yaş arası kız çocuklarının anneleriyle hangi bakımdan özdeşim
kurduklarını anlamak, buna ek olarak benlik algıları üzerinde annelerinin rolünü
benlik algısı, meslek seçimi, toplum baskısı ve değer yargıları konusunda geliştirilen
hikâyelerin nasıl tamamlanıldığından yola çıkarak açıklamaktır. Araştırmanın
birinci ve ikinci yazarı tarafından geliştirilen, diğer araştırmacılar tarafından
ön uygulaması yapılarak güvenirliği sınanmış olan ölçme araçları 2015-2016 eğitim-öğretim
yılında Tokat il merkezinde uygun örnekleme yoluyla seçilen, yaşları 13 ile 16
arasında değişen 12 öğrenciye uygulanmıştır. Veri toplama araçları çizim ve hikâye
yorumlama uygulamaları olmak üzere iki başlıkta ele alınabilir: Çizim uygulaması,
bir yönerge aracılığıyla yapılmıştır. Bu yönergede, öğrencilerin annelerine ve
kendilerine ilişkin yaptıkları çizimlerle ilgili 14 farklı soruya yer verilmiştir.
Hikâye yorumlama uygulamasında ise öğrencilerin benlik algısı üzerinde annenin
rolüne dair benlik algısı, meslek seçimi, toplum baskısı ve değer yargıları
konusunda dört hikâye ile bu hikâyelerle ilgili iki soru sorulmuştur. Araştırmaya
katılan tüm öğrencilerden veri toplanmıştır. Verilerin analizinde, çizim ve hikâye
yorumlama uygulaması için içerik analizinden ve tanımlayıcı istatistikleri
belirlemek içinse SPSS programından yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda öğrencilerin
bir kısmının annelerine ve kendilerine ilişkin yaptıkları çizimlerde, organ
eksikliklerine yer verdikleri ve bu durumu gerekçelendirdikleri görülmüştür.
Anneyle özdeşim kurulan ve gelecekte kurulması olası özelliklerin fiziksel,
ahlaki ve kültürel özellikler olarak çeşitlendiği tespit edilmiştir. Ayrıca hikâye
yorumlama uygulamasının içerikleri analiz edildiğinde, hikâyelerin tümünde
annenin kabul edici ve reddedici rolünün varlığına ulaşılmıştır. Araştırma sonuçları
literatür bağlamında tartışılmış, sonuç ve önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Benlik algısı, özdeşim kurma, anne, çizim, içerik analizi

Kaynakça

• Aliyev, P. (2008). Beş faktörlü kişilik özellikleri ve cinsiyet rollerinin üniversite alan seçimi ile ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arıbaş-İşler, A. (2014). Gerçekçilik döneminin özelliklerine göre çocuk resminin bilinçlendirme öncesi ve bilinçlendirme sonrası değerlendirilmesi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Arıcı, B. (2006). Resim, psikoloji ve çocuğun dünyasında resim. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 10, 15-22.
• Başol, G. (2016). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Genişletilmiş Dördüncü Baskı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Başol, G. (2008). Bilimsel araştırma süreci ve yöntem. Kılıç, O. Cinoğlu, M. (Editörler). Bilimsel araştırma yöntemleri içinde 113-143. İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Bahçıvan-Saydam, R. (2004). Çocuk çizimlerinin klinik değerlendirmedeki yeri. Yansıtma, Psikopatoloji ve Projektif Testler Dergisi, 1-2(1), 111-124.
• Baran, G. ve Aktaş, Y. (1997). Alt ve üst sosyo-ekonomik düzeylerdeki baba yoksunluğu olan ve olmayan çocuklarda cinsiyet rolleri kalıp yargılarının gelişimi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 21(105), 83-90.
• Berg, B. L., & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (çev. Hasan Aydın). Konya: Eğitim Kitabevi.
• Bostancı, F. (2006). Çocuk resmini konu, çizgi, şekil ve renk açısından değerlendirme. Yayınlanmış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bulut, F. ve Bozyılan, D. (2016). Çok katmanlı algılayıcılar ile doğru meslek seçimi. Anadolu University Journal of Sciences and Technology A- Applied Sciences and Engineering, 17(1), 97-109.
• Burkitt, E., Barret, M., ve Davis, A. (2003). Children’s colour choices for completing drawings of affectively characterised topics. Journal Of Child Psychology And Psychiatry, 44(3), 445-455.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Carless, S. A. (1999). Career assessment: Holland's vocational interests, personality characteristics, and abilities. Journal of Career Assessment, 7(2), 125-144.
• Correll, S. J. (2001). Gender and the career choice process: The role of biased self-assessments. American Journal of Sociology, 106(6), 1691-1730.
• Çankırılı, A.(2011) Çocuk resimlerinin dili. İstanbul: Zafer Yayınları.
• Çolak, M. (2016). Değer temelli çalışma kültürünün örgütsel süreçlere etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(5), 1301-1308.
• Di Leo, J. H. (1983). Interpreting children’s drawing. New York: Brunner/Mazel.
• Doğru, S. S. Y., Turcan, A. İ., Arslan, E. ve Doğru, S. (2006). Çocukların resimlerindeki aileyi tanılama durumlarının değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 223-235.
• Erdem, B. ve Kayran, M. F. (2013). Balıkesir üniversitesi turizm işletmeciliği ve otelcilik yüksekokulu öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörler üzerine bir araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), 81-106.
• Erdinç, S. B. ve Kahraman, S. (2012). Turizm mesleğini seçme nedenlerinin incelenmesi. VI. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi, 229-237.
• Ergün, G. ve Güzel, A. (2016). Analysis of the factors affecting the choice of profession of the first and last students at nursing department in school of health. Journal of Human Sciences, 13(1), 1271-1284.
• Eser, H., Çetin, G., Özarslan, M. ve Işık, E. (2015). Biyoloji öğretmen adaylarının mikroplara ilişkin görüşlerinin çizme-yazma tekniğine göre incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilim Ve Teknoloji Dergisi, 1(1), 17-25.
• Fişek, G. O. ve Sükan, Z. (1983). Çocuğunuz ve siz. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Furth, G. M. (2002): The secret world of drawings: A Jungian approach to healing through art. Inner City Boks: Toronto.
• Gezici, M. ve Güvenç, G. (2003). Çalışan kadınların ve ev kadınlarının benlik-algısı ve benlik-kurgusu açısından karşılaştırılması. Türk Psikoloji Dergisi, 18(51), 1-14.
• Grainger, P., & Bolan, C. (2006). Perception of nursing as a career choice of students in the baccalaureate nursing program. Nurse Education Today, 26(1), 38-44.
• Gudmunsdottir, S. (1991). Values in pedagogical content knowledge. Journal of Teacher Education, 41(3), 44-52.
• Günaydın, S. (2006). Sanat eğitimi kapsamında Resim-İş eğitiminin Çocuk Esirgeme Kurumlarındaki çocukların gelişim sürecine katkıları. Yayınlanmış yüksek lisans tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Güven, G. (2015). 4-5 yaş grubu çocukların insan resim çizimlerinin yaş, cinsiyet ve sosyo-ekonomik durum değişkenlerine göre incelenmesi. E-Journal of New World Sciences Academy, 10(3), 204-211.
• Hockel, S. (2013). To veil or not to veil: Voices of Malaysian Muslim Women. Intercultural Communication Studies XXII: 2.
• Kale, M. ve Demir, S. (2015). Birleştirilmiş ve bağımsız sınıflarda öğrenim gören öğrencilerin toplumsal değer algılarının karşılaştırılması. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 111-118.
• Kanıcıoğlu, A. (2009). Cinsiyet farklılıklarının çocuk resmine yansıması (10 yas çocuk resimleri üzerine bir araştırma). Yayınlanmış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kara, Ö. T. (2013). Dramayla oluşturulmuş öykülerin Türkçe eğitiminde kullanılması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 659-699.
• Kaya, K. ve Tuna, M. (2010). Popüler kültürün ilköğretim çağındaki çocukların aile içi ilişkileri üzerindeki etkisi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 237-256.
• Kibar, K. (2014). Minyatür uygulamalarında öykü tamamlama tekniğinin öğrenci yaratıcılığına etkisi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi. Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Köknel, Ö. (2001). Kimliğini arayan gençliğimiz. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kulaksızoğlu, A. (1998). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Kuzgun, Y. (1983). Psikolojik danışma ve psikoloji teorileri. Yayımlanmamış Ders Notları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara.
• Kuzgun-Meyvacıoğlu, Y. (1983). Benlik ve ideal benlik kavramlarının "tercih edilen meslek" kavramı ile ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16(1), 1-10.
• Larson, L. M., & Borgen, F. H. (2002). Convergence of vocational ınterests and personality: Examples in an adolescent gifted sample. Journal Of Vocational Behavior, 60, 91-112.
• Likaj, M. (2013). Arnavut gençliğinin toplumsal değer algısı üzerine bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 135-150.
• Linderman, G. M. (1997). Art in the elementary school: Drawing, painting, and creating for the classroom. The McGraw-Hill Companies: Blacklick.
• Macionis, J. (2001). Sociology. New Jersey: Prentice-Hall.
• Malchiodi, C. A. (1998). Çocukların resimlerini anlamak. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Mangır, M. ve Baran, G. (1990). Çocukta rol değişimi ve cinsel kimliğin kazanılması. Eğitim ve Bilim Dergisi, 76(14), 66-72.
• Mehmedoğlu, A. U. (2006). Gençlik, değerler ve din, küreselleşme ahlak ve değerler. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Metin-Aslan, Ö. ve Üstün, E. (2013). Kinetik Aile Çizim Testinin stil ve hareket boyutları. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(4), 599-614.
• Okyay, L. (2008). 6 yaş grubu çocukların aile resimlerinin sosyo-kültürel değişkenler ve davranış problemleri açısından karşılaştırılması. Yayınlanmış yüksek lisans tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Önder, A. ve Gülay, H. (2007). Ebeveyn kabul-red teorisi ve bireyin gelişimi açısından önemi. Dokuz Eylül Fakültesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 20.28.
• Öngen, D. (2004). Özerklik kazanma sürecinde ergen-anne ile ergen-baba ilişkileri arasındaki farklılıklar. Eğitim Ve Bilim, 29(131), 3-13.
• Özbay, Y. (2004). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Ankara: Pegem A Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.
• Sarıkaya, T. ve Khorshid, L. (2009). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen etmenlerin incelenmesi: Üniversite öğrencilerinin meslek seçimi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 393-423.
• Savaş, İ. (2014). Çocuk resmi ve bilinçaltı. Yayınlanmış yüksek lisans tezi. İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sayıl, M. (2004). Çocuk çizimlerinin klinik amaçlı kullanımı üzerinde bir deneme. Türk Psikoloji Yazıları, 7(14), 1-13.
• Sis, N. ve Bahşi, N. (2016). Altıncı sınıf öğrencilerinin öykü tamamlama becerileri. International Journal Of Language Academy, 4(4), 1-16.
• Tuzcuoğlu, S. (1994). Meslek seçimi ve önemi. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 26, 265-280.
• Tütüncü, S. (2006). İlköğretim Görsel Sanatlar (Resim-İş) Eğitimi dersi çerçevesinde çocuk resminde yaratıcılık kavramının algılanışına ilişkin bir durum çalışması. Yayınlanmış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Uzunkavak, M. (2009). Öğrencilerin iş kavramlarında pozitiflik-negatiflik ayrımı becerilerinin yazı ve çizim metoduyla ortaya çıkarılması. International Journal Of Technologic Sciences, 1(2), 10.20.
• Yazgan-İnanç, B. ve Yerlikaya, E. E. (2011). Kişilik kuramları. Ankara: Pegem Akademi.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2011). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. (2007). Okul öncesi eğitimde Türkçe etkinliklerinde uygulanan öykü tamamlama tekniğinin çocukların problem çözme becerisine etkisi konusunda öğretmen görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Yörükoğlu A. (1998). Gençlik çağı. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Zysberg, L., & Berry, D. (2005). Gender and students vocational choices in entering the field of nursing. Nursing Outlook, 53(4), 193-198.