Dilthey Felsefesinde Anlama Yöntemi Bağlamında Tin Bilimlerine Giriş’te Psikoloji ve Metafizik

Yıl 2024, Sayı: 1, 69 - 83, 30.04.2024

Melike Kurt Arslan Topakkaya

Öz

19. yüzyıl felsefesinin önemli bir düşünürü olan Dilthey’in amacı tin bilimlerini, epistemolojik ve metodolojik açıdan temellendirmektir. Dilthey bu amacı gerçekleştirmek için tin bilimlerinin yöntemini “anlama” olarak belirlemiştir. Anlama Tin bilimleri için verimli bir zemin teşkil eder ve yeni bir dünya açan özelliğe sahiptir. Dilthey’in Tin bilimlerini temellendirmek amacı ile yazdığı en önemli eserlerinden biri “Tin Bilimlerine Giriş” adlı eseridir. Bu eserde Dilthey hem metafiziğe hem de psikolojiye getirdiği eleştiriler ile dikkat çeker. Dilthey bu eserinde psikoloji konusunda “anlamaya dayalı psikoloji” ve “açıklamaya dayalı psikoloji” ayrımı yapmıştır. “Açıklamaya dayalı” psikoloji bugün bizlerin bildiği klasik psikolojidir. Dilthey’e göre bu psikoloji içsel tecrübeye yeterince önem vermez ve sadece genel yasaya dönüşebilecek durumları inceler. Buna karşılık Dilthey “anlamaya dayalı psikoloji” anlayışını ortaya koymuştur. “Anlamaya dayalı psikoloji” bireyin içsel tecrübesine önem verip onu bir bütün olarak ele alır. Dilthey metafizik konusunda ise hayatı anlamlandırmak için metafiziğe ihtiyaç duyduğumuzu fakat geleneksel metafiziğin bugün geldiği noktada hayat ile olan bağlarını kesmiş olduğuna dikkat çeker. Bu anlamda yapılması gereken şey hayat ile olan bağları koparmadan bir metafizik anlayış ortaya koymaktır. Anlama metodunun psikoloji ve metafizik üzerinden Tin bilimlerine nüfuz etmesi önemlidir. Hem metafizikte hem de psikolojinin Tin bilimlerine dâhil olabilmesin koşulu “anlama” metodunu bu iki disiplinin içerisine yerleştirilmesinden geçmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dilthey, Tin bilimleri, Anlama, Psikoloji, Metafizik

Kaynakça

• Birand, K. (1998). Külliyatı 1 Manevi İlimler Metodu Olarak Anlama 2 Dilthey ve Rickert‟te Manevi İlimlerin Temellendirilmesi 3 Aydınlanma Devri Devlet Felsefesinin Tanzimatta Tesirleri. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• Dilthey, W. (1989). Hemeneeutics and TheStudy Of History. Selected Works Volume IV, Trans. R.A Makkreeland F. Rodi, Princeton University Pres,.
• Dilthey, W. (1977). Descriptive Psychology and Historical Understanding (R. Zaner ve K. Heiges, Çev.) . Berlin: Matinus Nijhoff The Hauge.
• Dilthey, W. (2012). Hermeneutik ve Tin Bilimler (D. Özlem, Çev.). İstanbul: Notos Yayınevi.
• Dilthey, W.(2021). Tarihsel Dünyanın Tin Bilimlerinde Kurulumu (A. Topakkaya, Çev.). Ankara: Folkitap.
• Dilthey, W.(2004). Tinsel Bilimlere Giriş (D. Özlem, Çev.). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Elson, E. (2018). “Dilthey and Carnap: The Feeling of Life, the Scientific Worldview, and the Elimination of Metaphysics”. İçinde The Worlds Of Positivism, editör, Joannaes Feictinger, 321-346. Berlin: Palgrave Macmillan.
• Fréchette, G.(2020).“Descriptive Psychology: Brentano and Dilthey”, The Journal of the International Society for the History of Philosophy of Science. 1-20, Erişim Tarihi:01.02.2023 https://philarchive.org/archive/FREDPB
• Günay, M. (2003). “Dilthey’da Tin Bilimlerinin Epistemolojisi Bağlamında Görelilik Sorunu.” Doktora Tezi, Ege Üniversitesi.
• Liashenko, I. (2018). “Wilhelm Dilthey: Understanding the Human World”, Philosophy and Cosmology, 20, 163-169.
• Özlem, D.(2020). Dilthey Üstüne Yazılar. İstanbul: Notos Kitap.
• Topakkaya, A. (2007). “Felsefi Hermeneutik,”Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 4, 75-92.
• Topakkaya, A. (2016). Wilhelm Dilthey ve Felsefesi. İstanbul:Say Yayınları.
• Topcu, B. (2017). “Wilhelm Dilthey’in Tarih Felsefesi.” Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi.
• Yıldız, R. (2010). “Sosyal Bilimlerde Yöntem Tartışmaları Bağlamında Kuhn ve Rothacker” Akademik İncelemeler Dergisi 2, 133-153.