Mükelleflerin Vergi Adaletine İlişkin Bakış Açıları: Diyarbakır ve Yalova Örneği

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 1, 16 - 36, 30.04.2019

Mehmet Karakaş

Öz

Vergi, bireylerin kullanılabilir gelirlerinde, tasarruflarında,
harcamalarında azalmalara neden olmaktadır.   Verginin bu hoşnutsuz haline ilave olarak, bir
de vergi adaletine ilişkin sorunların ortaya çıkması devletin ihtiyaç duyduğu
gelirleri elde etmesi açısından engel oluşturmaktadır. Vergileri ödeyip/ödememe hususunda yükümlülerin
tutum ve davranışlarına etki eden nedenler arasında adalet ve eşitlik
kavramları önemli yer tutmaktadır. Mali olayların sadece hukuki, ekonomik ve
politik boyutlarının ele alınması eksik bir bakış açısı olacaktır. İdeal
bir vergi sistemini inşa etmek açısından mükelleflerin tepkilerinin ölçülmesi
önemlidir.   Mükelleflerin
vergilere ve vergilemeye ilişkin tepkilerinin ölçülmesinde yaygın olarak
ampirik çalışmalar yapılmaktadır. Çalışmamız kapsamında 2013 yılında
Diyarbakır ve Yalova illerinde mükelleflerin vergiye ilişkin bakış açılarını
ortaya koymak açısından toplam 465(Diyarbakır 235, Yalova 230)  kişi ile yüz yüze anket çalışması
yapılmıştır. Ancak anketteki her soruya, ankete katılan her mükellef cevap
vermemiştir. Bu nedenle, anket sorularının yer aldığı tablolarda yalnızca
ilgili soruya cevap veren mükellef sayısı görülmektedir. Makalenin ölçeğinin sınırlılığı
nedeniyle, elde edilen bulgulardan sadece soru ile ilgili olan kısmı
sunulacaktır. Çalışmada; teorik kısım ve literatür özeti verildikten sonra,
vergi adaleti kazanç düzeyi, vergi adaleti kazanç türü, vergi adaleti dolaylı/dolaysız
vergi, Vergi adaletsizliğinin nedeni ile
Dolaylı/ Dolaysız Vergi ilişkisine dair anket bulguları değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Vergi Adaleti, Vergi Mükellefi, Mükelleflerin Vergi Algıları

Kaynakça

• Aktan C.C., Dileyici D. ve Saraç Ö. (2006). Vergilere Karşı Tepkiler ve Vergilerin Ahlaki ve Sosyo-Psikolojik Sınırlı. C. C. Aktan, D. Dileyici ve İ.Y. Vural (Ed.). Vergileme ekonomisi ve vergileme psikolojisi. (ss. 159-161). Ankara. Seçkin Yayınevi.
• Aktan, C. C. ve Çoban H. (2006). Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi Perspektiflerinden Vergiye Karşı Tutum ve Davranışları Belirleyen Faktörler. C. C. Aktan, D. Dileyici ve İ.Y. Vural (Ed.). Vergileme ekonomisi ve vergileme psikolojisi. (ss. 159-161). Ankara. Seçkin Yayınevi.
• Altunışık, R. vd. (2004). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri-SPSS uygulamalı (Geliştirilmiş 3. Baskı). Sakarya. Sakarya Kitapevi.
• Çiçek, H., Karakaş, M. ve Yıldız, A. (2008). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde vergi yükümlülerinin vergiyi algılama ve tutum analizi: bir alan araştırması. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2008/381.
• Erol, A. Çiçek, H. ve Karakaş M. (2009). Diyarbakır ilinde mükelleflerin vergiye ilişkin tutum ve algı analizi. İktisat İşletme Finans. Cilt 24(280)., ss.71-103.
• Kurtkan, A. (1968). Metodolojik bir deneme olarak mali sosyoloji. İstanbul. Fakülteler Matbaası,
• Öncel, Y. (1974). Vergiye karşı tepkiler ve Türkiye’de vergi kaçakçılığı. (Basılmamış Doçentlik Tezi)
• Reynaud, P.L. (1955). Vergi konusunda mükellefin ruh haleti, (C. Erçoklu, Çev.) Maliye Tetkik Kurulu Matbaası. User, İ. (1992). Vergi psikolojisi ve vergilemenin psikolojik sınırı, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi (1-2). ss. 63-78.
• Yamane, T. (2001) Temel örnekleme yöntemleri (A. Esin, C. Aydın vd.,Çev.). İstanbul. Literatür Yayınları.
• http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/20131.htm(Erişim 21.09.2018)