Tarla Şartlarında Soğuğa Dayanıklı Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Genotiplerinin Belirlenmesi

Yıl 2005, Cilt: 36 Sayı: 1, 7 - 17, 10.01.2011

Erdal Elkoca Faik Kantar Gökmen Eleman İ. Güngör Şat

Öz

Fasulye düşük sıcaklıklara oldukça hassas bir bitki olup, düşük sıcaklıkların fasulye verim ve üretimini sınırlandırması, iyi çıkış
yapabilen soğuğa toleranslı ve verimli genotiplerin belirlenmesini gerekli kılmaktadır. Bu amaçla tarla şartlarında 1997 ve 1998
yıllarında yürütülen bu araştırmada, iki farklı tarihte (erken ve normal) ekilen 14 fasulye genotipinin soğuğa toleransları ve verimleri
incelenmiştir. Beyaz testalı ve düşük tanin içeriğine sahip genotipler, sıcaklığın düşük olduğu erken ekimde renkli testalı ve yüksek tanin
içeriğine sahip genotiplerden daha hızlı çıkış yapmışlardır. Araştırmanın ilk yılının erken ekim uygulamasında fide çıkışı devam ederken
don zararı meydana gelmiş ve kısa sürede yüksek oranda çıkış yapmış olan genotipler dondan daha fazla zarar görmüşlerdir. Don
olayının görüldüğü ve gelişme mevsiminin daha serin geçtiği ilk yılda renkli testalı genotipler, beyaz testalı genotiplerden ortalama
olarak daha yüksek tohum verimine sahip olmuşlardır. Araştırmanın her iki yılının erken ekim uygulamasında da yüksek tohum verimine
sahip olmasıyla dikkat çeken renkli testalı 36 ve 569 nolu genotiplerin erken ekime ve dolayısıyla düşük sıcaklığa diğer bütün
genotiplerden daha toleranslı oldukları sonucuna varılmıştır. Beyaz testalı genotipler dikkate alındığında ise birinci yılın erken
uygulamasında yüksek tohum verimine sahip olmalarıyla ön plana çıkan 339 ve 568 nolu genotiplerin diğer beyaz testalı genotiplerden
daha ümitvar oldukları saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kuru fasulye, ekim zamanı, soğuğa dayanıklılık, tanin, verim

Kaynakça

• Akçin, A., 1971. Erzurum Şartlarında Yetiştirilen Kuru Fasulye Çeşitlerinde Gübreleme, Ekim Zamanı ve Sıra Aralığının Tane Verimine Etkisi ile Bu Çeşitlerin Bazı Fenolik, Morfolojik ve Teknolojik Karakterleri Üzerinde Bir Çalışma (Doktora Tezi). Atatürk Üniv. Ziraat Fak., Erzurum.
• Anonim, 1994. Ruhsatlı Zirai Mücadele İlaçları. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Anonim, 1996. Türkiye İstatistik Yıllığı. DİE, Ankara.
• Anonim, 1998. Tarımsal Yapı ve Üretim. DİE, Ankara.
• Anonim, 2002. Tarımsal Yapı ve Üretim DİE, Ankara.
• Anonymous, 1985. International Seed Testing Association- International Rules for Seed Testing. Seed Sci. and Tech., 13 (1): 447.
• Bozoğlu, H., Gülümser, A., 1999. Kuru fasulyede (Phaseolus vulgaris L.) bazı tarımsal özelliklerin korelasyonları ve kalıtım derecelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım 1999, Adana, s. 360-365.
• Çakmak, F., Azkan, N., Kaçar, O., Çöplü, N., 1999. Bazı kuru fasulye hatlarının agronomik özellikleri ile verim potansiyellerinin saptanması. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım 1999, Adana, s. 354-359.
• Deakin, J.R., 1974. Association of seed colour with emergence and seed yield of snap beans. J. Am. Soc. Hort. Sci., 99 (2): 110-114.
• Deshpande, S.S., Cheryan, M., Salunkhe, D.K., 1986. Tannin analysis of food products. CRC Crit. Rev. Food Sci. Nutr., 24 (4): 401- 449.
• Dickson, M.H., 1971. Breeding beans Phaseolus vulgaris, for improved germination under unfavourable low temperature conditions. Crop. Sci., 11: 848-850.
• Dickson, M.H., Boetger, M.A., 1977. Breeding for multiple root rot resistance in snap beans. J. Am. Soc. Hort. Sci., 102: 373-377.
• Dickson, M.H., Boetger, M.A., 1984. Emergence, growth and blossoming of bean (Phaseolus vulgaris) at suboptimal temperatures. J. Am. Soc. Hort. Sci., 109: 257-260.
• Dickson, M.H., Petzold, R., 1988. Deleterious effect of white seed due to p gene in beans. J. Am. Soc. Hort. Sci., 113 (11): 111-114.
• Dickson, M.H., Duczmal, K., Shannon, S., 1973. Imbibition rate and seed composition as factors affecting transverse cotyledon cracking in snap bean (Phaseolus vulgaris) seed. J. Am. Hort. Sci., 98: 509-513.
• Drijfhout, E., Van Oeveren, J.C., Jansen, R.C., 1991. A non-destructive selection method for faster growth at suboptimal temperature in common bean (Phaseolus vulgaris). Euphytica, 58: 65-70.
• Eleman, G., 1998. Fasulye (Phaseolus vulgaris)’de Soğuğa ve Dona Dayanıklılık Üzerine Bir Çalışma (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniv. Fen Bil. Enst., Erzurum.
• Guye, M.G., Vigh, L., Wilson, J.M., 1987. Recovery after chilling: an assessment of chill-tolerance in Phaseolus spp. J. Exp. Bot., 38: 691-701.
• Hardwick, R.C., 1972. The emergence and early growth of french and runner beans (Phaseolus vulgaris L.) sown at different dates. J. Hortic. Sci., 47: 395-410.
• Hardwick, R.C., Andrews, D.J., 1980. Selection for cold tolerance in Phaseolus vulgaris yields of selected lines grown in warm and cold environments. Ann. Biol., 95: 249-259.
• Herner, R.C., 1986. Germination under soil conditions. Hortscience, 21 (5): 1118-1122.
• Kannenberg, L.W., Allard, R.W., 1964. An association between pigment and lignin formation in the seed coat of the lima bean. Crop Sci., 4: 621-622.
• Kantar, F., 1993. Dane baklagil bitkilerinde fenol bileşikleri ve bunların ekolojik önemi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enst. Derg., 2 (4): 57-66.
• Kantar, F., Güvenç, İ., 1995. Fasulye (Phaseolus vulgaris)’de tane rengi ile tohum kalitesi ilişkisi. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 26 (2): 235-244.
• Lepori, G., Bellett, P., Lanteri, S., Nassi, M.O., Quagliotti, L., 1989. Breeding of runner bean for germination at low temperature. Acta Horticulturae, 235: 171-178.
• Littlejohns, D.A., Tanner, J.W., 1976. Preliminary studies on the cold tolerance of soybean seedling. Canadian J. Plant Sci., 56: 371- 375.
• Otubo, S.T., Ramalho, M.A.P., Abreu, A.F.B., Santos, J.B., 1996. Genetic control of low temperature tolerance in germination of the common bean (Phaseolus vulgaris L.). Euphytica, 89: 313- 317.
• Powell, A.A., Matthews, S., Oliveira, M.A., 1984. Seed quality in grain legumes. Adv. Appl. Biol., 10: 217-285.
• Powell, A.A., Oliveira, M.A., Matthews, S., 1986a. Seed vigour in cultivars of dwarf french bean (Phaseolus vulgaris) in relation to the color of the testa. J. Agric. Sci., Camb., 106: 419-425.
• Powell, A.A., Oliveira, M.A., Matthews, S., 1986b.The role of imbibition damage in determining the vigour of white and coloured seed lots of dwarf french beans (Phaseolus vulgaris). J. Exp. Bot., 37: 716-722.
• Price, M.L., Scoyoc, S.V., Butler, L.G., 1978. A critical evaluation of the vanillin reaction as an assay for tanin in sorghum grain. J. Agric. Food Chem., 26: 1214-1218.
• Scully, B., Waines, J.G., 1987. Germination and emergence response of common and tepary beans to controlled temperature. Agron., J., 79: 287-291.
• Uslu, İ., 2000. Fasulye (Phaseolus vulgaris) Genotiplerinin Tarla Şartlarında Soğuğa Dayanıklılıklarının Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniv. Fen Bil. Enst., Erzurum.
• Zaiter, H., Baydoun, E., Sayyed-Hallak, M., 1994. Genotypic variation in the germination of common bean in response to cold temperature stress. Plant and Soil, 163: 95-101.