Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

ZUHMA – SUHME – SUHNE/İ ACCORDİNG TO THE CUNEIFORM SOURCES

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 11 - 22, 14.01.2017

Öz

The word of Zuhma; as a name of toponym, has been discovered in historical recordings for the first time in a Hittite treaty, the text of Mita of Pahhuwa (KUB XXIII 72 + KUB XL 10 + KBo L 66 + KBo L 216 + KBo L 218) in the last quarter of 15th century B.C.E. Later, after 12th century B.C.E the same territory appears as Suhmu, Suhme and Suhne/i in Assyrian cuneiform recordings. According to the new Assyrian resources; this area is the land, where can be arrived aftercrossing Murat river from south to north. Written documents indicate that the land of Suhme/Suhne/i has been located on Bingöl and its vicinity. Bingöl, where has been come under the domination of Urartu with the period of King Menua (810-785 B.C.), as understood from Urartian cuneiform documents has been divided into small administrations.

Kaynakça

  • Akdoğan, R., 2007: “Hitit Devlet Antlaşmaları ve Huqqana Antlaşması ile İlgili Bazı Notlar”, Belkıs Dinçol ve Ali Dinçol’a Armağan / Fetschrift in Honor of Belkıs Dinçol and Ali Dinçol, İstanbul, Ege Yayınları, s. 27-35.
  • Akurgal, E., 1998: Anadolu Kültür Tarihi, 3. Baskı, Ankara, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
  • Beckman, G., 1996: Hittite Diplomatic Texts (Edited by Harry A. Hoffner), Atlanta-Georgia, Scholars Press.
  • __________, 1999: Hittite Diplomatic Texts, 2. Edition, Atlanta, Scholars Press.
  • Cameron, G. G., 1950: “The Annals of Shalmaneser III, King of Assyria; A new text” Sumer, VI/1, s. 6-26.
  • Carruba, O., 1977a: “Beiträge zur mittelhethitischen Geschichte I”, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 18, s. 137-174.
  • __________, 1988: “Die Hajaša-Verträge Ḫattis”, Documentum Asiae Minoris Antiquae, Festschrift für Heinrich Otten zum 75. Geburtstag, Wiesbaden, Otto Harrassowitz, s. 59-75.
  • Del Monte, G. F. – Tischler, J., 1978: Die Orts-und Gewässernamen der hethitischen Texte (Répertoire Géographique des Textes Cunéiformes VI) Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Wiesbaden, Ludwig Reichert.
  • Diakonoff, I. M. – Kashkai, S. M., 1981: Geographical Names According to Urartian Texts (Répertoire Géographique des Textes Cunéiformes IX), Wiesbaden, L. Reichert.
  • Diakonoff, I. M., 1984: The Prehistory of the Armenian People, New York, Caravan Books.
  • Erdoğan, S., 2016: Pahhuwa Krallığı – Doğu Anadolu’nun Hititler’in Çağdaşı Yerel Bir Güç, Saarbrücken, Lambert Academic Publishing.
  • Forlanini, M. 2012: “Geographica Diachronica 2: dall’alto Eufrate all’alto Tigri”, Wiesbaden, Harrasowitz Verlag, s. 273- 292.
  • Forrer, E., 1921: Die Provinzeinteilung des assyrischen Reiches, Leipzig, J. C. Hinrichs’sche Buchhandlung.
  • Garstang, J., 1943: “Hittite Military Roads in Asia Minor”, American Journal of Archaeology 47, s. 35-62.
  • Goetze, A., 1940: Kizzuwatna and the Problem of Hittite Geography, New Haven, Yale University Press.
  • Götze, A., 1933a: Die Annalen Des Muršiliš (Heft VI), Mitteilungen Der Vorderasiatisch – Aegyptischen Gesellschaft (E.V.) 38. Band, Leipzig.
  • Grayson, A. K., 2002a: Assyrian Rulers of the Early First Millennium B. C. I (1114-859 B. C.), Reprinted, Toronto, University of Toronto Press.
  • Grayson, A. K., 2002b: Assyrian Rulers of the Early First Millennium B. C. II (858-745 B. C.), Reprinted, Toronto, University of Toronto Press.
  • Gurney, O. R., 1948: “Mita of Pahhuwa”, Annuals of Archaeology and Anthropology 28, s. 32-47.
  • 2003: “The Upper Land, mâtum elîtum”, Hittite Studies in Honor of Harry A. Hoffner Jr. On the Occasion of His 65th Birthday (Ed. By G. Beckman, R.
  • Beal, G. McMahon), Winona Lake, Eisenbrauns, s. 119-126.
  • Güterbock, H. G., 1956: “The Deeds Of Suppililiuma As Told By His Son, Mursili II”, Journal of Cuneiform Studies 10, s. 41-68.
  • Haas, V., 1986b: “Die ältesten Nachrichten zur Geschichte des armenischen Hochlands”, Das Reich Urartu. Ein altorientalischer Staat im 1. Jahrtausend v. Chr.,
  • Konstanzer Altorientalische Symposien Band I (Hrsg.) - Xenia Heft 17, Konstanz, Universitätverlag Konstanz, s. 21-30. Hmayakian, S. G., 1995: “Urartu – Vermächtnisse einer Hochkultur” Armenien 5000 Jahre Kunst und Kultur (redaktionelle Leitung Kristin Platt) Tübingen, Ernst Wasmuth Verlag, s. 49-54.
  • Hulin, P., 1963: “The Inscriptions on the Carved Throne-base of Shalmaneser III”, Iraq XXV/1, s. 48-69.
  • Hübschmann, H., 1969: Die Altarmenischen Ortsnamen – Mit Beiträgen zur Historischen Topographie Armeniens, Neudruck, Amsterdam, Oriental Press.
  • Jahukyan, G. B., 1961: “The Hayaša Language and Its Relation to the Indo-European Languages”, Archiv Orientálni XXIX, s. 353- 405. Karauğuz, G., 2002: Hitit Devletinin Siyasi Antlaşma Metinleri, Konya, Çizgi Kitabevi.
  • Klengel, H., 1999: Geschichte des Hethitischen Reiches, Handbuch der Orientalistik I/ XXXIV, Leiden.
  • Kosyan, A., 2006a: “Arnuwandas I in the East”, Aramazd – Armenian Journal of Near Eastern Studies 1, s. 72-97.
  • Köroğlu, K., 1996: Urartu Krallığı Dönemi’nde Elazığ (Alzi) ve Çevresi, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
  • Luckenbill, D. D., 1926-1927: Ancient Records of Assyria and Babylonia I-II, Chicago.
  • Nashef, K., 1982: Die Orts-und Gewässernamen der mittelbabylonischen und mittelassyrischen Zeit (Repertoire Géographique des Textes Cunéiformes V), Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B, Wiesbaden, Dr. Ludwig Reichert Verlag.
  • Otten, H., 1980-1983: “Kummaha”, Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie 6 (Klagegesang-Libanon), s. 334.
  • Payne, M. R.- Sevin, V., 2001: “A New Urartian Inscription from Elazığ/Bahçecik, Eastern Turkey”, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 43/1, s. 111-119.
  • Pehlivan M. 1991: Daya(e)ni /Diau(e)hi (Uruatri-Nairi Konfederasyonları Döneminden Urartu’nun Yıkılışına Kadar), Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 124, Erzurum.
  • Reichmuth, S., 2011: “Mita von Pahhuwa (CTH 146)”, Dresdner Beiträge zur Hethitologie (Hethitologie in Dresden) 35, s. 109-144.
  • Russell, H. F., 1984: “Shalmaneser’s Campaign to Urartu in 856 B.C. and the Historical Geography of Eastern Anatolia According to the Assyrian Sources”, Anatolian Studies XXXIV, s. 171-201.
  • Schäfer, H. P., 1973/74: “Zur Stele Menuas aus Bağın (Balın)”, Istanbuler Mitteilungen 23/24, s. 33-37.
  • Sir Gavaz, Ö, 2008: “Hitit İmparatorluk Devri Krallarından I. Šuppiliulima Döneminde Anadolu”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/1, s. 21-39.
  • Taracha, P., 1997: “Zu Den Tutḫalija II – Annalen CTH 142”, Die Welt Des Orients XXVIII, s. 74-84.
  • Tarhan, M. T., 1982: “Urartu Devleti’nin Kuruluş Evresi ve Kurucu Krallardan Lutipri = Lapturi Hakkında Yeni Görüşler”, Anadolu Araştırmaları VIII (1980), s. 69-114.
  • Taşyürek, O. A., 1979: “A Rock Relief of Shalmaneser III on the Euphrates”, Iraq XLI/1, s. 47-53.
  • Torri, G., 2005: “Militärische Feldzüge nach Ostanatolien in der mittelhethitischen Zeit”, Altorientalische Forschungen 32/2, s. 386-400.
  • Wilson, J. V. K., 1962: “The Kurba’il Statue of Shalmaneser III”, Iraq XXIV, s. 90-115.
  • Yakar, J., 2007: Anadolu’nun Etnoarkeolojisi (Çev. S. H. Riegel), İstanbul, Homer Yayınevi. Yıldırım, R., 2013: “Harput/Elazığ Yöresinin Tarihi Coğrafyası”, Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi – Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu (Elazığ 23-25 Mayıs 2013), Elazığ, s. 297-306.

ÇİVİ YAZILI KAYNAKLARA GÖRE ZUHMA – SUHME – SUHNE/İ

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 11 - 22, 14.01.2017

Öz

Bir yer ismi olarak Zuhma, tarihsel kayıtlarda ilk kez M.Ö. XV. yüzyılın son çeyreğinde bir Hitit antlaşma belgesi niteliğindeki (Pahhuwalı) Mita Metni (KUB XXIII 72 + KUB XL 10 + KBo L 66 + KBo L 216 + KBo L 218)’nde saptanmıştır. Sonrasında aynı yer adı, M.Ö. XII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Asur çivi yazılı kaynaklarında Suhmu, Suhme ve Suhne/i isimleriyle geçmiştir. Yeni Asur kaynaklarına göre söz konusu ülke, güneyden kuzey yönüne doğru Murat Nehri’ni geçtikten sonra ulaşılan ülkedir. Yazılı belgelerden elde edilen kanıtlar Suhme/ Suhne/i ülkesinin Bingöl ve yakın çevresini kapsadığına işaret etmektedir. Kral Menua (M.Ö. 810 – 785) Dönemi ile birlikte Urartu egemenliğine giren Bingöl yöresi, Urartu çivi yazılı kaynaklarından anlaşıldığına göre daha küçük siyasal birimlere ayrılmıştır.

Kaynakça

  • Akdoğan, R., 2007: “Hitit Devlet Antlaşmaları ve Huqqana Antlaşması ile İlgili Bazı Notlar”, Belkıs Dinçol ve Ali Dinçol’a Armağan / Fetschrift in Honor of Belkıs Dinçol and Ali Dinçol, İstanbul, Ege Yayınları, s. 27-35.
  • Akurgal, E., 1998: Anadolu Kültür Tarihi, 3. Baskı, Ankara, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
  • Beckman, G., 1996: Hittite Diplomatic Texts (Edited by Harry A. Hoffner), Atlanta-Georgia, Scholars Press.
  • __________, 1999: Hittite Diplomatic Texts, 2. Edition, Atlanta, Scholars Press.
  • Cameron, G. G., 1950: “The Annals of Shalmaneser III, King of Assyria; A new text” Sumer, VI/1, s. 6-26.
  • Carruba, O., 1977a: “Beiträge zur mittelhethitischen Geschichte I”, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 18, s. 137-174.
  • __________, 1988: “Die Hajaša-Verträge Ḫattis”, Documentum Asiae Minoris Antiquae, Festschrift für Heinrich Otten zum 75. Geburtstag, Wiesbaden, Otto Harrassowitz, s. 59-75.
  • Del Monte, G. F. – Tischler, J., 1978: Die Orts-und Gewässernamen der hethitischen Texte (Répertoire Géographique des Textes Cunéiformes VI) Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Wiesbaden, Ludwig Reichert.
  • Diakonoff, I. M. – Kashkai, S. M., 1981: Geographical Names According to Urartian Texts (Répertoire Géographique des Textes Cunéiformes IX), Wiesbaden, L. Reichert.
  • Diakonoff, I. M., 1984: The Prehistory of the Armenian People, New York, Caravan Books.
  • Erdoğan, S., 2016: Pahhuwa Krallığı – Doğu Anadolu’nun Hititler’in Çağdaşı Yerel Bir Güç, Saarbrücken, Lambert Academic Publishing.
  • Forlanini, M. 2012: “Geographica Diachronica 2: dall’alto Eufrate all’alto Tigri”, Wiesbaden, Harrasowitz Verlag, s. 273- 292.
  • Forrer, E., 1921: Die Provinzeinteilung des assyrischen Reiches, Leipzig, J. C. Hinrichs’sche Buchhandlung.
  • Garstang, J., 1943: “Hittite Military Roads in Asia Minor”, American Journal of Archaeology 47, s. 35-62.
  • Goetze, A., 1940: Kizzuwatna and the Problem of Hittite Geography, New Haven, Yale University Press.
  • Götze, A., 1933a: Die Annalen Des Muršiliš (Heft VI), Mitteilungen Der Vorderasiatisch – Aegyptischen Gesellschaft (E.V.) 38. Band, Leipzig.
  • Grayson, A. K., 2002a: Assyrian Rulers of the Early First Millennium B. C. I (1114-859 B. C.), Reprinted, Toronto, University of Toronto Press.
  • Grayson, A. K., 2002b: Assyrian Rulers of the Early First Millennium B. C. II (858-745 B. C.), Reprinted, Toronto, University of Toronto Press.
  • Gurney, O. R., 1948: “Mita of Pahhuwa”, Annuals of Archaeology and Anthropology 28, s. 32-47.
  • 2003: “The Upper Land, mâtum elîtum”, Hittite Studies in Honor of Harry A. Hoffner Jr. On the Occasion of His 65th Birthday (Ed. By G. Beckman, R.
  • Beal, G. McMahon), Winona Lake, Eisenbrauns, s. 119-126.
  • Güterbock, H. G., 1956: “The Deeds Of Suppililiuma As Told By His Son, Mursili II”, Journal of Cuneiform Studies 10, s. 41-68.
  • Haas, V., 1986b: “Die ältesten Nachrichten zur Geschichte des armenischen Hochlands”, Das Reich Urartu. Ein altorientalischer Staat im 1. Jahrtausend v. Chr.,
  • Konstanzer Altorientalische Symposien Band I (Hrsg.) - Xenia Heft 17, Konstanz, Universitätverlag Konstanz, s. 21-30. Hmayakian, S. G., 1995: “Urartu – Vermächtnisse einer Hochkultur” Armenien 5000 Jahre Kunst und Kultur (redaktionelle Leitung Kristin Platt) Tübingen, Ernst Wasmuth Verlag, s. 49-54.
  • Hulin, P., 1963: “The Inscriptions on the Carved Throne-base of Shalmaneser III”, Iraq XXV/1, s. 48-69.
  • Hübschmann, H., 1969: Die Altarmenischen Ortsnamen – Mit Beiträgen zur Historischen Topographie Armeniens, Neudruck, Amsterdam, Oriental Press.
  • Jahukyan, G. B., 1961: “The Hayaša Language and Its Relation to the Indo-European Languages”, Archiv Orientálni XXIX, s. 353- 405. Karauğuz, G., 2002: Hitit Devletinin Siyasi Antlaşma Metinleri, Konya, Çizgi Kitabevi.
  • Klengel, H., 1999: Geschichte des Hethitischen Reiches, Handbuch der Orientalistik I/ XXXIV, Leiden.
  • Kosyan, A., 2006a: “Arnuwandas I in the East”, Aramazd – Armenian Journal of Near Eastern Studies 1, s. 72-97.
  • Köroğlu, K., 1996: Urartu Krallığı Dönemi’nde Elazığ (Alzi) ve Çevresi, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
  • Luckenbill, D. D., 1926-1927: Ancient Records of Assyria and Babylonia I-II, Chicago.
  • Nashef, K., 1982: Die Orts-und Gewässernamen der mittelbabylonischen und mittelassyrischen Zeit (Repertoire Géographique des Textes Cunéiformes V), Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B, Wiesbaden, Dr. Ludwig Reichert Verlag.
  • Otten, H., 1980-1983: “Kummaha”, Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie 6 (Klagegesang-Libanon), s. 334.
  • Payne, M. R.- Sevin, V., 2001: “A New Urartian Inscription from Elazığ/Bahçecik, Eastern Turkey”, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 43/1, s. 111-119.
  • Pehlivan M. 1991: Daya(e)ni /Diau(e)hi (Uruatri-Nairi Konfederasyonları Döneminden Urartu’nun Yıkılışına Kadar), Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 124, Erzurum.
  • Reichmuth, S., 2011: “Mita von Pahhuwa (CTH 146)”, Dresdner Beiträge zur Hethitologie (Hethitologie in Dresden) 35, s. 109-144.
  • Russell, H. F., 1984: “Shalmaneser’s Campaign to Urartu in 856 B.C. and the Historical Geography of Eastern Anatolia According to the Assyrian Sources”, Anatolian Studies XXXIV, s. 171-201.
  • Schäfer, H. P., 1973/74: “Zur Stele Menuas aus Bağın (Balın)”, Istanbuler Mitteilungen 23/24, s. 33-37.
  • Sir Gavaz, Ö, 2008: “Hitit İmparatorluk Devri Krallarından I. Šuppiliulima Döneminde Anadolu”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/1, s. 21-39.
  • Taracha, P., 1997: “Zu Den Tutḫalija II – Annalen CTH 142”, Die Welt Des Orients XXVIII, s. 74-84.
  • Tarhan, M. T., 1982: “Urartu Devleti’nin Kuruluş Evresi ve Kurucu Krallardan Lutipri = Lapturi Hakkında Yeni Görüşler”, Anadolu Araştırmaları VIII (1980), s. 69-114.
  • Taşyürek, O. A., 1979: “A Rock Relief of Shalmaneser III on the Euphrates”, Iraq XLI/1, s. 47-53.
  • Torri, G., 2005: “Militärische Feldzüge nach Ostanatolien in der mittelhethitischen Zeit”, Altorientalische Forschungen 32/2, s. 386-400.
  • Wilson, J. V. K., 1962: “The Kurba’il Statue of Shalmaneser III”, Iraq XXIV, s. 90-115.
  • Yakar, J., 2007: Anadolu’nun Etnoarkeolojisi (Çev. S. H. Riegel), İstanbul, Homer Yayınevi. Yıldırım, R., 2013: “Harput/Elazığ Yöresinin Tarihi Coğrafyası”, Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi – Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu (Elazığ 23-25 Mayıs 2013), Elazığ, s. 297-306.
Toplam 45 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Serkan Erdoğan Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 14 Ocak 2017
Gönderilme Tarihi 10 Ağustos 2016
Yayımlandığı Sayı Yıl 2017 Cilt: 3 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Erdoğan, S. (2017). ÇİVİ YAZILI KAYNAKLARA GÖRE ZUHMA – SUHME – SUHNE/İ. Bingöl Araştırmaları Dergisi, 3(2), 11-22.

17434