ZUHMA – SUHME – SUHNE/İ ACCORDİNG TO THE CUNEIFORM SOURCES

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 11 - 22, 14.01.2017

Serkan Erdoğan

Öz

The word of Zuhma; as a name of toponym, has been discovered in historical recordings for the first time in a Hittite treaty, the text of Mita of Pahhuwa (KUB XXIII 72 + KUB XL 10 + KBo L 66 + KBo L 216 + KBo L 218) in the last quarter of 15th century B.C.E. Later, after 12th century B.C.E the same territory appears as Suhmu, Suhme and Suhne/i in Assyrian cuneiform recordings. According to the new Assyrian resources; this area is the land, where can be arrived aftercrossing Murat river from south to north. Written documents indicate that the land of Suhme/Suhne/i has been located on Bingöl and its vicinity. Bingöl, where has been come under the domination of Urartu with the period of King Menua (810-785 B.C.), as understood from Urartian cuneiform documents has been divided into small administrations.

Anahtar Kelimeler

Zuhma, Pahhuwa, Assyria, Suhme, Murat River, Bingöl, Urartu

ÇİVİ YAZILI KAYNAKLARA GÖRE ZUHMA – SUHME – SUHNE/İ

Öz

Bir yer ismi olarak Zuhma, tarihsel kayıtlarda ilk kez M.Ö. XV. yüzyılın son çeyreğinde bir Hitit antlaşma belgesi niteliğindeki (Pahhuwalı) Mita Metni (KUB XXIII 72 + KUB XL 10 + KBo L 66 + KBo L 216 + KBo L 218)’nde saptanmıştır. Sonrasında aynı yer adı, M.Ö. XII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Asur çivi yazılı kaynaklarında Suhmu, Suhme ve Suhne/i isimleriyle geçmiştir. Yeni Asur kaynaklarına göre söz konusu ülke, güneyden kuzey yönüne doğru Murat Nehri’ni geçtikten sonra ulaşılan ülkedir. Yazılı belgelerden elde edilen kanıtlar Suhme/ Suhne/i ülkesinin Bingöl ve yakın çevresini kapsadığına işaret etmektedir. Kral Menua (M.Ö. 810 – 785) Dönemi ile birlikte Urartu egemenliğine giren Bingöl yöresi, Urartu çivi yazılı kaynaklarından anlaşıldığına göre daha küçük siyasal birimlere ayrılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zuhma, Pahhuwa, Asur, Suhme, Murat Nehri, Bingöl, Urartu

Kaynakça

• Akdoğan, R., 2007: “Hitit Devlet Antlaşmaları ve Huqqana Antlaşması ile İlgili Bazı Notlar”, Belkıs Dinçol ve Ali Dinçol’a Armağan / Fetschrift in Honor of Belkıs Dinçol and Ali Dinçol, İstanbul, Ege Yayınları, s. 27-35.
• Akurgal, E., 1998: Anadolu Kültür Tarihi, 3. Baskı, Ankara, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• Beckman, G., 1996: Hittite Diplomatic Texts (Edited by Harry A. Hoffner), Atlanta-Georgia, Scholars Press.
• __________, 1999: Hittite Diplomatic Texts, 2. Edition, Atlanta, Scholars Press.
• Cameron, G. G., 1950: “The Annals of Shalmaneser III, King of Assyria; A new text” Sumer, VI/1, s. 6-26.
• Carruba, O., 1977a: “Beiträge zur mittelhethitischen Geschichte I”, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 18, s. 137-174.
• __________, 1988: “Die Hajaša-Verträge Ḫattis”, Documentum Asiae Minoris Antiquae, Festschrift für Heinrich Otten zum 75. Geburtstag, Wiesbaden, Otto Harrassowitz, s. 59-75.
• Del Monte, G. F. – Tischler, J., 1978: Die Orts-und Gewässernamen der hethitischen Texte (Répertoire Géographique des Textes Cunéiformes VI) Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Wiesbaden, Ludwig Reichert.
• Diakonoff, I. M. – Kashkai, S. M., 1981: Geographical Names According to Urartian Texts (Répertoire Géographique des Textes Cunéiformes IX), Wiesbaden, L. Reichert.
• Diakonoff, I. M., 1984: The Prehistory of the Armenian People, New York, Caravan Books.
• Erdoğan, S., 2016: Pahhuwa Krallığı – Doğu Anadolu’nun Hititler’in Çağdaşı Yerel Bir Güç, Saarbrücken, Lambert Academic Publishing.
• Forlanini, M. 2012: “Geographica Diachronica 2: dall’alto Eufrate all’alto Tigri”, Wiesbaden, Harrasowitz Verlag, s. 273- 292.
• Forrer, E., 1921: Die Provinzeinteilung des assyrischen Reiches, Leipzig, J. C. Hinrichs’sche Buchhandlung.
• Garstang, J., 1943: “Hittite Military Roads in Asia Minor”, American Journal of Archaeology 47, s. 35-62.
• Goetze, A., 1940: Kizzuwatna and the Problem of Hittite Geography, New Haven, Yale University Press.
• Götze, A., 1933a: Die Annalen Des Muršiliš (Heft VI), Mitteilungen Der Vorderasiatisch – Aegyptischen Gesellschaft (E.V.) 38. Band, Leipzig.
• Grayson, A. K., 2002a: Assyrian Rulers of the Early First Millennium B. C. I (1114-859 B. C.), Reprinted, Toronto, University of Toronto Press.
• Grayson, A. K., 2002b: Assyrian Rulers of the Early First Millennium B. C. II (858-745 B. C.), Reprinted, Toronto, University of Toronto Press.
• Gurney, O. R., 1948: “Mita of Pahhuwa”, Annuals of Archaeology and Anthropology 28, s. 32-47.
• 2003: “The Upper Land, mâtum elîtum”, Hittite Studies in Honor of Harry A. Hoffner Jr. On the Occasion of His 65th Birthday (Ed. By G. Beckman, R.
• Beal, G. McMahon), Winona Lake, Eisenbrauns, s. 119-126.
• Güterbock, H. G., 1956: “The Deeds Of Suppililiuma As Told By His Son, Mursili II”, Journal of Cuneiform Studies 10, s. 41-68.
• Haas, V., 1986b: “Die ältesten Nachrichten zur Geschichte des armenischen Hochlands”, Das Reich Urartu. Ein altorientalischer Staat im 1. Jahrtausend v. Chr.,
• Konstanzer Altorientalische Symposien Band I (Hrsg.) - Xenia Heft 17, Konstanz, Universitätverlag Konstanz, s. 21-30. Hmayakian, S. G., 1995: “Urartu – Vermächtnisse einer Hochkultur” Armenien 5000 Jahre Kunst und Kultur (redaktionelle Leitung Kristin Platt) Tübingen, Ernst Wasmuth Verlag, s. 49-54.
• Hulin, P., 1963: “The Inscriptions on the Carved Throne-base of Shalmaneser III”, Iraq XXV/1, s. 48-69.
• Hübschmann, H., 1969: Die Altarmenischen Ortsnamen – Mit Beiträgen zur Historischen Topographie Armeniens, Neudruck, Amsterdam, Oriental Press.
• Jahukyan, G. B., 1961: “The Hayaša Language and Its Relation to the Indo-European Languages”, Archiv Orientálni XXIX, s. 353- 405. Karauğuz, G., 2002: Hitit Devletinin Siyasi Antlaşma Metinleri, Konya, Çizgi Kitabevi.
• Klengel, H., 1999: Geschichte des Hethitischen Reiches, Handbuch der Orientalistik I/ XXXIV, Leiden.
• Kosyan, A., 2006a: “Arnuwandas I in the East”, Aramazd – Armenian Journal of Near Eastern Studies 1, s. 72-97.
• Köroğlu, K., 1996: Urartu Krallığı Dönemi’nde Elazığ (Alzi) ve Çevresi, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Luckenbill, D. D., 1926-1927: Ancient Records of Assyria and Babylonia I-II, Chicago.
• Nashef, K., 1982: Die Orts-und Gewässernamen der mittelbabylonischen und mittelassyrischen Zeit (Repertoire Géographique des Textes Cunéiformes V), Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B, Wiesbaden, Dr. Ludwig Reichert Verlag.
• Otten, H., 1980-1983: “Kummaha”, Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie 6 (Klagegesang-Libanon), s. 334.
• Payne, M. R.- Sevin, V., 2001: “A New Urartian Inscription from Elazığ/Bahçecik, Eastern Turkey”, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 43/1, s. 111-119.
• Pehlivan M. 1991: Daya(e)ni /Diau(e)hi (Uruatri-Nairi Konfederasyonları Döneminden Urartu’nun Yıkılışına Kadar), Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 124, Erzurum.
• Reichmuth, S., 2011: “Mita von Pahhuwa (CTH 146)”, Dresdner Beiträge zur Hethitologie (Hethitologie in Dresden) 35, s. 109-144.
• Russell, H. F., 1984: “Shalmaneser’s Campaign to Urartu in 856 B.C. and the Historical Geography of Eastern Anatolia According to the Assyrian Sources”, Anatolian Studies XXXIV, s. 171-201.
• Schäfer, H. P., 1973/74: “Zur Stele Menuas aus Bağın (Balın)”, Istanbuler Mitteilungen 23/24, s. 33-37.
• Sir Gavaz, Ö, 2008: “Hitit İmparatorluk Devri Krallarından I. Šuppiliulima Döneminde Anadolu”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/1, s. 21-39.
• Taracha, P., 1997: “Zu Den Tutḫalija II – Annalen CTH 142”, Die Welt Des Orients XXVIII, s. 74-84.
• Tarhan, M. T., 1982: “Urartu Devleti’nin Kuruluş Evresi ve Kurucu Krallardan Lutipri = Lapturi Hakkında Yeni Görüşler”, Anadolu Araştırmaları VIII (1980), s. 69-114.
• Taşyürek, O. A., 1979: “A Rock Relief of Shalmaneser III on the Euphrates”, Iraq XLI/1, s. 47-53.
• Torri, G., 2005: “Militärische Feldzüge nach Ostanatolien in der mittelhethitischen Zeit”, Altorientalische Forschungen 32/2, s. 386-400.
• Wilson, J. V. K., 1962: “The Kurba’il Statue of Shalmaneser III”, Iraq XXIV, s. 90-115.
• Yakar, J., 2007: Anadolu’nun Etnoarkeolojisi (Çev. S. H. Riegel), İstanbul, Homer Yayınevi. Yıldırım, R., 2013: “Harput/Elazığ Yöresinin Tarihi Coğrafyası”, Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi – Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu (Elazığ 23-25 Mayıs 2013), Elazığ, s. 297-306.