Kırgızcada Standart Olumsuzluk

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 145 - 158, 30.06.2019

Erhan Taşbaş

Öz

Kırgızca, tarihî ve
coğrafi dil ilişkileri açısından çok katmanlı bir dil bilgisel yapıya sahiptir
ve bu yüzden çeşitli Türk dillerine özgü tipik özellikleri bir arada
bulundurmaktadır. Standart olumsuzluğun kuruluşunda sergilediği çeşitlilik bu
yönünü ortaya koymaktadır. Türk dilleri için standart olumsuzluğun tipik
morfemi olan -mA dışında, Kırgızcada isim çekimlerine özgü olumsuzluk
sözcüklerinin de fiil çekiminde görev alması bu bağlamda ele alınabilir.

Bu
çalışmada Kırgızcadaki standart olumsuzluğun tipolojisi, olumlu ve olumsuz
cümleler arasındaki simetrik-asimetrik ilişki ve söz konusu özellikleri
itibariyle Kırgızcanın Türk dilleri içindeki konumu ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Standart olumsuzluk, Kırgızca, asimetrik/simetrik olumsuzluk, fiiller

Kaynakça

• Abduvaliyev, İbraim. Kırgız tilinin morfologiyası. Bişkek: Poligraf resurs, 2008.
• Abondolo, Daniel. The Uralic Languages. London / New York: Routledge, 1998.
• AKAT = Oruzbayeva Bübüyna vd. Azırkı kırgız adabiy tili. Bişkek: Avrasya Press, 2009.
• Avrorin, Valentin A. “Nanayskiy yazık”. Yazıki narodov SSSR: Mongol'skiye, tunguso-man'çjurskiye i paleoaziatskiye yazıki. Ed. Petr Y. Skorik. Leningrad: Nauka, 1968. 129-148.
• Aytmatov, Çıŋgız. Çıgarmalarının segiz tomduk cıynagı 2. Bişkek: Biyiktik, 2008a.
• Aytmatov, Çıŋgız. Çıgarmalarının segiz tomduk cıynagı 3. Bişkek: Biyiktik, 2008b.
• Aytmatov, Çıŋgız. Çıgarmalarının segiz tomduk cıynagı 5. Bişkek: Biyiktik, 2008c.
• Aytmatov, Çıŋgız. Çıgarmalarının segiz tomduk cıynagı 6. Bişkek: Biyiktik, 2008d.
• Aytmatov, Çıŋgız. Çıgarmalarının segiz tomduk cıynagı 7. Bişkek: Biyiktik, 2008e.
• Capar, Abdıkul. Sintaksiçeskiy stroy kırgızskogo yazıka 1. Bişkek: Mektep, 1992.
• Dryer, Matthew. “Universal of Negative Position”. Studies in Syntactic Typology. Ed. Michael Hammond, Edith Moravcsik ve Jessica Wirth. Amsterdam: John Benjamins, 1988. 93-124.
• Eckmann, János. Çağatayca El Kitabı. Çev. Günay Karaağaç. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, 1988.
• Ercilasun, Ahmet B. vd. Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri I -Fiil- Basit Çekim. Ankara: TDK, 2006.
• Greenberg, Joseph H. Language Universals. The Hague: Mouton, 1966.
• Janhunen, Juha. The Mongolic Languages. London/New York: Routledge, 2003.
• Kambaraliyeva, Uulkan C. Kırgız tili: Ereceler cana könügüülör. Bişkek, 2013.
• Karlsson, Fred. Finnish grammar: An essential grammar. London / New York: Routledge, 1999.
• Kasapoğlu Çengel, Hülya. Kırgız Türkçesi Grameri. Ankara: Akçağ, 2005.
• Kasımbekov, Tölögön. Eki tomduk tandalgan çıgarmalar I. Frunze: Mektep, 1990.
• Kudaybergenov, Sarıbay, Kırgız adabiy tilinin grammatikası: Fonetika cana morfologiya. Frunze: İlim, 1980.
• Levitskaya, Liya S. İstoriçeskaya morfologiya çuvaşskogo yazıka. Moskva: Nauka, 1976.
• Miestamo, Matti. “Symmetric and Asymmetric Standard Negation”. The World Atlas of Language Structures. Ed. Martin Haspelmath vd. Oxford: Oxford University Press, 2005a. 458-461.
• Miestamo, Matti. Standard Negation: The Negation of Declarative Verbal Main Clauses in a Typological Perspective. Berlin / New York: Mouton de Gruyter, 2005b.
• Nedjalkov, Igor. Evenki. London / New York: Routledge, 1997.
• Oruzbayeva, Bübüyna vd. Azırkı Kırgız Adabiy Tili. Bişkek: Avrasya Press, 2009.
• Payne, John R. “Negation”. Language Typology and Syntactic Description. Vol. I. Clause Structure. Ed. Timothy Shopen. Cambridge: Cambridge University Press. (1985): 197-242.
• Tekin, Talat. “On the Origin of Turkic Negative Suffix (-mA-)”. Acta Orientalia Hungarica 43/1 (1989): 81-86.
• Tekin, Talat. Orhon Yazıtları: Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg, 1998.