Birinci ulusal mimarlık dönemi konut yapıları; Istanbul örnekleri

Year 2021, Volume: 16 Issue: 62, 203 - 226, 01.04.2021

Alev Erarslan , Sena Çolak

Abstract

II.Meşrutiyet’le birlikte gelişen milliyetçilik ve Türkçülük eğilimleri ile ortaya çıkan ve ulusal bir mimari yaratmaya çalışan I. Ulusal Mimarlık üslubu 20.yy başında Türk mimarlığını etkisi altına alır. Batılı mimar, mimarlık stilleri ve batılı mimarların Akademi’deki (Sanayi-i Nefise Mektebi) mimarlık eğitimi üzerindeki etkilerine duyulan tepki sonucu ortaya çıkan bu tarihselci mimarlık anlayışının etkileri 1927 yılına kadar devam eder. 1910 yılında mimar Kemalettin Bey ve arkadaşları tarafından ilk örneklerini vermeye başlayan I. Ulusal Mimarlık akımı ile Türk mimarlar Selçuklu ve Osmanlı mimarisi ile geleneksel Türk evinin biçim-kütle ve dekorasyonda egemen olduğu yeni bir stile yönelirler. Tarihsel mirasın yeniden canlandırılmaya çalışıldığı bu dönemde bu eğilimler ile eskiye göndermeler yapan bir Türk eklektisizmi ortaya çıkar. Dönemin hükümeti tarafından da desteklenen bu stil çok sayıda kamu yapısında kullanılır. I. Ulusal Mimarlık Akımı her türlü kamu yapısında çok başarılı olurken konut yapılarında istenilen sonucu verememiştir. Bu dönemde inşa edilen konut yapılarının da çoğu yıkılmış olup İstanbul, Ankara ve İzmir’de bu döneme tarihlenen az sayıda örnek günümüze gelebilmiştir. Bu çalışmada I. Ulusal Mimarlık Akımı’nın daha az araştırılmış olan konut yapılarından İstanbul’daki bazı örnekleri seçilip bu örnekler plan, kütle kompozisyonu ve cephe özellikleri açısından incelenerek dönemin İstanbul’daki konut mimarlığı hakkında bilgi edinilmesine çalışılacaktır.

Keywords

I. ulusal mimarlık dönemi, konut yapıları, kütle ve cephe, plan kurgusu., I. ulusal mimarlık dönemi, konut yapıları, kütle ve cephe, plan kurgusu.

References

• [1] Aktemur, A. M. ve Arslan, M. I. (2010), Ulusal Mimarlık Akımı ve İstanbul-Karaköy'deki Örnekleri. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 16, 1-32.
• [2] Alpagut, L. (2005), Erken Cumhuriyet Döneminde Ankara’daki Eğitim Yapıları. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• [3] Anıktar, S. (2013).,19. Yüzyıl Batılılaşma Hareketlerinin Osmanlı Mimari Biçimlenişine Etkisi: Vallaury Yapıları Örneği. II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı-V, Bursa, 1208.
• [4] Batur, A. (1994), Vedat Tek evi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 7, 372-373.
• [5] Çıkış, Ş. (2011), Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi İzmir Konutu: Yerellik ve Melezlik. METU 28:2, 45-61.
• [6] Dengiz, N., Konuk, G. ve Antel, A. (2005), Mimarlık Eğitimine Yön Verenler I: 1883-1928 Sanayi-i Nefîse Mektebi. Istanbul: MSGSÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• [7] Erdoğan, Ü. ve Eynallı, E. (2015), Mimar Vedat Tek. Restorasyon Yıllığı Dergisi, 11: 44-55.
• [8] Ertuğrul, Z. (2007), Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Mimarlarından Muzeffer Bey: Eserleri ve Sanat Anlayışı. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• [9] Gençaydın, E.E. (1996), Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi: Mekansal Sorunlara Yaklaşım ve Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• [10] Görgülü, T. (2016), Apartman Tipolojisinde Geçmişten Bugüne; Kira Apartmanından “Rezidans’a” Geçiş. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 14, 165-178.
• [11] Hasol, D. (2011), 20. Yüzyıl Türkiye Mimarlığı, (3. Basım). İstanbul: YEM Yayıncılık.
• [12] Kartal, H. ve Kartal, A. (2020), Mimar Kemaleddin ve Harikzedegân (Tayyare) Apartmanları Üzerine Bir Deneme. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi, 3 (6), 318-341.
• [13] Kızıldere, S. (2005), İstanbul'da Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Yapıları'nın Kent Bütünü İçindeki Yerinin Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• [14] Kızıldere, S. ve Sözen, M. (2005), İstanbul'da Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Yapıları'nın Kent Bütünü İçindeki Yerinin Değerlendirilmesi. İTÜ Dergisi/b, 2(1), 87-95.
• [15] Seçkin, S. ve Sönmezer, Ş. (2002), Mimar Vedat Tek ve Mimarlığı. Eyüpsultan Sempozyumu VI: Tebliğler, İstanbul, 242-249. [1] Sözen, M. (1984), Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı. 1923-1983 (9. Basım), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• [16] Sözen, M., Tapan, M. (1973), 50 Yılın Türk Mimarisi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• [17] Ünlüsoy, A. (2010), Yozgat İli 1. Ulusal Mimarlık Dönemi Yapılarının Analizi ve Üslup Değerlendirmesi. Yüksel Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• [18] Yavuz, Y. (1976), İkinci Meşrutiyet Döneminde Ulusal Mimari Üzerindeki Batı Etkileri (1908-1918). ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi 2(1), 9-34.
• [19] Yavuz, Y. (1981), Mimar Kemalettin Bey (1870-1927). ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi 7(1), 53-76.
• [20] Yavuz, Y. (1994), Tayyare Apartmanları, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 7, 228-229.
• [21] Yavuz, Y. ve Özkan, S. (1985), Osmanlı Mimarlığı’nın Son Yılları. Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi 4, 1078-1085.
• [22] Yılmaz, L. (2018), Uluslararası Neo-Bizans Akımı: İstanbul Mimarisine Etkileri. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (14), 663-677.