NARSİSTİK KİŞİLİK BOZUKLUĞUNA BAĞLI DAVRANIŞLARIN CEZA HUKUKU BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Sayı: 75, 93 - 122, 08.10.2025

Olgun Değirmenci , Didem Durmaz

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1799314

Öz

Bu çalışmada narsistik kişilik bozukluğunun ceza hukuku bakımından doğurduğu sonuçlar incelenmiştir. İlk başta, narsistik kişilik bozukluğunun tanımı gereğince bu kişilerde sıkça gözlemlenen davranış örüntülerinden yalnızca ikisi, ostrasizm ve manipülasyon, ceza hukuku bağlamında ele alınmıştır. Manipülasyonun, mağdurun özgür iradesini sakatlayan vis compulsiva yahut vis absoluta niteliği tartışılmıştır. Bu tartışma gereğince Türk Ceza Kanunu (TCK) m. 37 ve TCK m. 38 hükümleri kapsamında dolaylı faillik ile azmettirme hükümlerinin hangisinin uygulanması gerektiği değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, hem mağdur ile neticeyi gerçekleştirenin aynı olduğu suçlar (örneğin intihara yönlendirme) hem de farklı olduğu durumlar (örneğin kasten yaralama) açısından ayrıntılı değerlendirmelere yer verilmiştir. Ostrasizm davranışının ise, özellikle evlilik ilişkisi bağlamında TMK m. 185/3 hükmünden doğan sadakat yükümlülüğü çerçevesinde ihmali bir davranış olarak kasten yaralama suçuna vücut verip vermeyeceği incelenmiştir. Ayrıca narsistik kişilik bozukluğunun kusurluluğa etkisi de incelenmiş; bu bozukluğun haksızlık yanılgısı, akıl hastalığı ve geçici nedenler çerçevesinde ve bazı hâllerde kusurluluğu azaltan neden olarak kabul edilip edilemeyeceği ileri tartışılmıştır. Nihayet çalışmamızda, narsistik kişilik bozukluğu ile ceza hukuku arasındaki ilişkiye disiplinlerarası bir bakış sunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Narsistik Kişilik Bozukluğu , Narsisizm , Kusurluluk , Geçici Nedenler , Akıl Hastalığı.

Assessment of Behaviours Associated with Narcissistic Personality Disorder in Criminal Law

Öz

This article examines the consequences of narcissistic personality disorder in terms of criminal law. At the outset, based on the definition of narcissistic personality disorder, only two behavioral patterns frequently observed in such individuals -ostracism and manipulation- are addressed within the framework of criminal law. The question of whether manipulation constitutes vis compulsiva or vis absoluta, both of which impair the victim’s free will, is discussed. In light of this discussion, an evaluation is made as to whether the provisions on indirect perpetration (Article 37 of the TCC) or incitement (Article 38 of the TCC) should apply. Within this framework, detailed assessments are provided with respect to both offenses where the victim and the person carrying out the result are the same (e.g., incitement to suicide) and those where they differ (e.g., intentional injury). As for ostracism, the study examines whether such conduct -particularly in the context of marital relations and within the scope of the duty of loyalty arising from Article 185/3 of the Turkish Civil Code- may amount to the offense of intentional injury as an omission. Moreover, the impact of narcissistic personality disorder on culpability is analyzed; in this respect, it is debated whether this disorder may, under certain circumstances, be regarded within the framework of mistake of law, mental illness, or temporary causes, and whether it could be accepted as a factor reducing culpability. Ultimately, the study aims to present an interdisciplinary perspective on the relationship between narcissistic personality disorder and criminal law.

Anahtar Kelimeler

Narcissistic Personality Disorder , Narcissism , Culpability , Ephemeral Reasons , Mental Illness.

Kaynakça

• Akhtar S/Thomson J. A, “Overview: Narcissistic Personality Disorder”, Am J Psychiatry, Vol. 139, No. 1, 1982, ss. 12-20.
• American Psychiatric Association, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5, Vol. 5, No. 5, Washington, 2013.
• Apaydın C, “Taksirle Yaralama Suçu”, Ankara Barosu Dergisi, S. 1, 2011, ss. 59-114.
• Badur E/Turan Başara G, “Aile Hukukunda Sadakat Yükümlülüğü ve İhlalinden Kaynaklanan Manevi Tazminat İstemi”, AÜHFD, C. 65, S. 1, 2016, ss. 101-136.
• Bernstein D. A/Roy E. J/Srull T. K vd., Psychology, Houghton Mifflin Company, Boston, 1988.
• Bresser P. H, “Der nosologische Ansatz in der forensischen Psychiatrie”, Der psychiatrische Sachverständige im Strafrecht, (ed.) Hermann Witter, Springer, Berlin, 1987, ss. 80-93.
• Buss D. M, “Selection, Evocation, and Manupilation”, Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 53, No. 6, 1987.
• Buss D. M/Gomes M/Higgins D. S vd., “Tactics of Manipulation”, Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 52, No. 6, 1987, ss. 1214-1221.
• Canpolat C, Kusur İlkesi Işığında Mazeret Nedeni Olarak Zorlayıcı Cebir, Adalet, Ankara, 2016.
• Centel N/Zafer H/Çakmut Ö, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar, C. I, 5. Baskı, Beta, İstanbul, 2021.
• Değirmenci O, “Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma”, TBB Dergisi, S. 110, 2014, ss. 129-188.
• Dijk T. A. V, “Discourse and Manipulation”, Discourse & Society, Vol. 17, No. 2, 2006, ss. 359-383.
• Dreßing H/Habermeyer E, Psychiatrische Begutachtung: Ein praktisches Handbuch für Ärzte und Juristen, 7. Aufl., Urban/Fisher, Mannheim/Zurich, 2020.
• Durmaz D,” Berlin Eyalet Mahkemesi’nin Narsistik Kişilik Bozukluğuna İlişkin 16 Ocak 2024 Tarih ve 5 StR 322-23 Sayılı Kararı”, Hukuk Devleti, S. 3, 2025, ss. 145-150.
• Dülger M. V, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Güncellenmiş 2. Baskı, Seçkin, Ankara, 2023.
• Eisenberg U, Beweisrecht der StPO, 10. Aufl., München, 2017.
• Ellis H, Studies in the Psychology of Sex, F. A. Davis Company, Philadelphia, 1901.
• Ersoy U, “İntihara Yönlendirme Suçu”, TBB Dergisi, S. 136, 2018, ss. 295-347.
• Fang Y/Niu Y/Dong Y, “Exploring the relationship between narcissism and depression: The mediating roles of perceived social support and life satisfaction”, Personality and Individual Differences, Vol. 173, 2021, 110604.
• Fischer T, Strafgesetzbuch mit Nebengesetzen, 63. Aufl., C. H. Beck, München, 2016.
• Freud S, Drei Abhandlungen zur Sexualtheorie, 2. Aufl., Franz Deuticke, Leipzig/Wien, 1910.
• Freud S, Zur Einführung des Narzißmus: Eine Teufelsneurose im 17. Jahrhundert, Internationaler Psychoanalytischer Verlag, Leipzig, 1924.
• Funder D. C./Colvin C. R, Congruence of Other’s and Self-Judgements of Personality, Handbook of Personality Psychology, (eds.) Robert Hogan/John Johnson/Stephen Briggs, Academic Press, San Diego, 1997.
• Göktürk N, Haksızlık Yanılgısının Ceza Sorumluluğuna Etkisi, Seçkin, Ankara, 2016.
• Heintschel-Heinegg B/Kudlich H, Beck'sche Online-Kommentare, 65. Aufl., München, 2025.
• Hockenbury D. H/Hockenbury S. H, Psychology, 3rd Edition, Worth Publishers, New York, 2003.
• Howard V, “Recognising Narcissistic Abuse and the Implications for Mental Health Nursing Practice”, Issues in Mental Health Nursing, Vol. 40, No. 8, 2019, ss. 644-654.
• İçer Z, “İntihara Yönlendirme Suçu (TCK m.84)”, SÜHFD, C. 28, S. 1, 2020, ss. 295-347.
• İsfen O, “Das Ausnahmemodell in Art. 34 II Des Türkischen Strafgesetzbuches – Eine Kritische Würdigung im Hinblick auf dessen Vereinbarkeit mit dem Schuldprinzip”, SDÜHFD, C. I, S. 1, 2011, ss. 1-46.
• Kligman M/Culver C. M, “An Analysis of Interpersonal Manipulation”, The Journal of Medicine and Philosophy, Vol. 17, No. 2, 1992, ss. 173-197.
• Kocalar S/Biçen Y, Kasten Yaralama Suçu Örneğinde Genel Hükümler, Seçkin, Ankara, 2019.
• Kohut H, The Restoration of the Self, 7th Edition, International Universities Press, Madison/Connecticut, 1988.
• Lewis M, Shame: The Exposed Self, The Free Press, New York, 1995.
• March E/Kay C. D/Dinic B. M etc., ““It’s All in Your Head”: Personality Traits and Gaslighting Tactics in Intimate Relationships”, Journal of Family Violence, Vol. 40, 2025, ss. 259-268.
• Morrison A, Shame: The Underside of Narcissisim, Routledge, New York, 1989.
• Näcke P, Die sexuellen Perversitäten in der Irrenanstalt, Psychiatrische en Neurologische Bladen, (eds) .Derde Jaargang/F. Van Rossen, Amsterdam, 1899.
• Ovid, Metamorphoses, Çev. Rolfe Humphries, Indiana University Press, Bloomington/Indianapolis, 1955.
• Önder A, Ceza Hukuku Dersleri, Filiz, İstanbul, 1992.
• Öntan Y, Ceza Hukukunda Davranış ve Netice, Ceza Hukuku Monografileri, Seçkin, Ankara, 2021.
• Özbek V. Ö/Doğan K/Bacaksız P, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 19. Baskı, Seçkin, Ankara, 2024.
• Özbek V. Ö/Doğan K/Meraklı S vd., Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Seçkin, Ankara, 2024.
• Özgenç İ, “Davranış Normları Teorisi (Haksızlık ve Müeyyide İlişkisi)”, SEÜHFD, C. 5, S. 1-2 (Prof. Dr. M. Şakir Berki’ye ARMAĞAN), 1996, ss. 443-454.
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 20. Bası, Ankara, 2024.
• Özyüksel Ö, Türk Ceza Hukukunda Dolaylı Faillik, Seçkin, Ankara, 2021.
• Riley H. T, The Metamorphoses of Ovid, George Bell & Sons, London, 1889.
• Robinson S. L/O’Reilly J/Wang W, “Invisible at Work: An Integrated Model of Workplace Ostracism”, Journal of Management, Vol. 39, No. 1, 2013, ss. 203-231.
• Sarı Fidan Ö, “Yargıtay Kararları Işığında Boşanma Davası Açıldıktan Sonra Eşlerin Sadakat Yükümlülüğünün Değerlendirilmesi”, ASBÜHF, C. 4, S. 2, 2022, ss. 1275-1311.
• Schönke A/Schröder H, Strafgesetzbuch Kommentar, 27. Aufl., C. H. Beck, München, 2006.
• Strutzenberg C/Wiersma-Mosley J/Joskowski K. N. etc., “Love-bombing: A narcissistic approach to relationship formation”, The Journal of Dale Bumpers College, Vol. 18, No. 1, 2017, ss. 81-89.
• Tokdemir S, Ceza Hukukunda Akim Kalmış Azmettirme, Seçkin, Ankara, 2022.
• Turan K, “Narsisistik Kişilik Bozukluğu ve Psikodinamik Alt Tipleri”, Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, C. 5, S. 9, 2022, ss. 114-129.
• Türay A, “İhmal Suretiyle İcrai Hareketin Sınırlı Sayıda Olup Olmadığı Sorunsalı”, YÜHFD, C. XVII, Özel Sayı, 2020, ss. 115-154.
• Üzülmez İ, “Dolaylı Faillik”, EÜHFD, C. I, S. 2, 2006, ss. 79-95.
• Üzülmez İ/Koca M, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Seçkin, Ankara, 2024
• Widmaier G, Münchener Anwaltshandbuch Strafverteidigung, 3. Aufl., C. H. Beck, München, 2022.
• Williams K. D, Social Ostracism, Aversive Interpersonal Behaviors, (ed.) R. M. Kowalski, The Springer Series in Social/Clinical Psychology, Springer, Boston, 1997.
• Williams K. D/Shore W. J/Grahe J. E, “The Silent Treatment: Perceptions of Its Behaviors and Associated Feelings”, Group Processes & Intergroup Relations, Vol. 1, No. 2, 1998, ss. 117-141.
• Yavuz H. A, “Türk Ceza Hukukunda Haksızlık Hatası (TCK m. 30/4) (Teoride ve Güncel Yargıtay Uygulamasında), TAAD, S. 46, 2021, ss. 201-254.
• Zimbardo P. G/Johnson R. L/Weber A. L, Psychology: Core Concepts, 5th Edition, Allyn and Bacon, Boston, 2008.