ABD HÜKÜMET SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDA DENGE VE DENETİM MEKANİZMALARI

Yıl 2025, Sayı: 75, 511 - 539, 08.10.2025

Serkan Yavuzoğlu

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1799461

Öz

Başkanlık sisteminin prototipi olarak kabul edilen Amerika Birleşik Devletleri (ABD) hükümet sisteminin en önemli özelliği, devletin temel organları arasında kurulan denge ve denetim mekanizmalarıdır. Yasama ve yürütme organlarının yargısal denetimi, ister başkanlık sistemi olsun ister parlamenter sistem olsun, hukuk devleti ilkesini benimseyen bütün devletler için esastır. Oysa ABD hükümet sisteminde yasama ve yürütme organları arasında yer alan denge ve denetim mekanizmaları, bu hükümet sisteminin karakteristiğini belirleyen ve ABD’yi başkanlık sisteminin geçerli olduğu pek çok ülkeden ayıran önemli mekanizmalardır. Dolayısıyla, bu çalışmada, önce ABD yasama ve yürütme organlarının yapısı ve oluşumları üzerinde durulmakta, ardından bu organları dengeleyen ve birbirlerini denetlemelerini sağlayan mekanizmalar ele alınmaktadır. Denge ve denetim mekanizmaları aracılığıyla, yasama ve yürütme organları etkileşime girmekte ve birbirlerinin faaliyetlerine kısmen katılmaktadırlar. Böylece hem yasama organının hem de yürütme organının kontrolsüzce güç kullanmalarının önüne geçilmektedir. Denge ve denetim mekanizmalarının bu işlevi göz önüne alındığında, ABD’de ülkenin kuruluşundan bu yana başkanlık sisteminin kesintisiz bir şekilde uygulanmasının en önemli sebeplerinden birinin bu mekanizmalar olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Başkanlık Sistemi , Kongre , Başkan , Denge ve Denetim Mekanizmaları

Checks and Balances Mechanisms Between the Legislative and Executive Bodies in the USA Government System

Öz

The most important feature of the United States of America (USA) government system, which is considered the prototype of the presidential system, is the checks and balances mechanisms established between the branches of the government. Judicial review of the legislative and executive bodies is essential for all states that adopt the principle of the rule of law, whether it is a presidential or parliamentary system. However, the checks and balances mechanisms between the legislative and executive bodies in the USA government system are important mechanisms that determine the characteristics of this government system and distinguish the USA from many other countries where the presidential system is valid. Therefore, in this study, the structures and formations of the USA legislative and executive bodies are first focused on, and then the mechanisms that balance these bodies and enable them to check each other are examined. Through checks and balances mechanisms, the legislative and executive bodies interact and partially participate in each other's activities. In this way, both the legislative and executive bodies are prevented from using power uncontrolledly. Considering this function of checks and balances mechanisms, it can be said that these mechanisms are one of the most important reasons why the presidential system has been implemented uninterruptedly in the USA since the founding of the country.

Anahtar Kelimeler

Presidential System , Congress , President , Checks and Balances Mechanisms

Kaynakça

• Acton Institute, Lord Acton Quote Archive, (https://www.acton.org/research/lord-acton-quote-archive), (s.e.t.: 01.04.2025).
• Arslan Z, Anayasa Teorisi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005.
• Banning L, The Sacred Fire of Liberty: James Madison and the Founding of the Federal Republic, Cornell University Press, New York, 1995.
• Bilgin M / Şencan H, “Kongrenin Denetim Araçları”, ABD Kongresinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri, Semra Gökçimen (Ed.), TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2019, ss. 177-209.
• Caruson K / Farrar-Myers V A, “Promoting the President's Foreign Policy Agenda: Presidential Use of Executive Agreements as Policy Vehicles”, Vol. 60, No. 4, December 2007, Political Research Quarterly, ss. 631-644.
• Clineburg W A, “The Presidential Veto Power”, Vol. 18, Iss. 5, 1966, South Carolina Law Review, ss. 732-754.
• Erdoğan M, “Başkanlık Sistemini Doğru Tartışmak”, S. 2, Bahar 1996, Liberal Düşünce Dergisi, ss. 4-12.
• Ertaş T, “Amerikan Siyasi Tarihinde Başkanların Impeachment Usulü İle Suçlandırılması: Johnson, Nixon, Clinton ve Trump Örnekleri Üzerinden Anayasal Bir İnceleme”, C. 12, S. 1, 2022, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 3-89.
• Fendoğlu H T, 171 Soruda Başkanlık Sistemi, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2017.
• Fendoğlu H T, Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Fendoğlu H T, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri Mukayesesi), Yetkin Yayınları, Ankara, 2022a.
• Fendoğlu H T, Presidential Decrees (Türkiye - USA), Yetkin Yayınları, Ankara, 2022b.
• Gerhardt M J, “The Lessons of Impeachment History”, Vol. 67, No. 3, March 1999, George Washington Law Review, ss. 603-625.
• Göze A, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 1989.
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt I, 2. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2020a.
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt II, 2. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2020b.
• Hamilton A, “Federalist, 65”, Federalist Yazılar, Alexander Hamilton / James Madison / John Jay, Çev. Tolga Şirin / Necdet Umut Orcan, Runik Kitap, İstanbul, 2021, ss. 449-454.
• Hamilton A, “Federalist, 73”, Federalist Yazılar, Alexander Hamilton / James Madison / John Jay, Çev. Tolga Şirin / Necdet Umut Orcan, Runik Kitap, İstanbul, 2021, ss. 497-502.
• Han L C, The Presidency, Greenwood, California, 2021.
• Kaptıkaçtı Kayatekin B, “Senatonun Üst Düzey Kamu Görevlilerinin Atanmasındaki Onay Yetkisi”, ABD Kongresinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri, Semra Gökçimen (Ed.), TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2019, ss. 211-232.
• Karahanoğulları Y, “ABD’nin Federal Bütçe Süreci”, S. 160, Ocak-Haziran 2011, Maliye Dergisi, ss. 269-288.
• Kelley C S / Marshall B W, “The Last Word: Presidential Power and the Role of Signing Statements”, Vol. 38, No. 2, June 2008, Presidential Studies Quarterly, ss. 248-267.
• Koçak K A, “ABD Başkanlık Sistemi: ‘Ayrı’ Ama ‘Birlikte’ Çalışan Organlar”, Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi - ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri, Semra Gökçimen (Ed.), 2. Baskı, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2017, ss. 21-81.
• Küçük A, ABD ve Latin Amerika Ülkelerinde Başkanlık Sistemi ve Uygulamaları, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Lee F E / Oppenheimer B I, Sizing Up the Senate: The Unequal Consequences of Equal Representation, University of Chicago Press, Chicago, 1999.
• Lee F E, “Bicameral Representation”, The Oxford Handbook of the American Congress, Eric Schickler / Frances E. Lee (Ed.), Oxford University Press, New York, 2011, ss. 272-292.
• Locke J, Yönetim Üzerine İkinci İnceleme: Sivil Yönetimin Gerçek Kökeni, Boyutu ve Amacı Üzerine Bir Deneme, Çev. Fahri Bakırcı, 2. Baskı, Ebabil Yayınları, Ankara, 2012.
• Madison J, “Federalist, 48”, Federalist Yazılar, Alexander Hamilton / James Madison / John Jay, Çev. Tolga Şirin / Necdet Umut Orcan, Runik Kitap, İstanbul, 2021, ss. 353-358.
• Madison J, “Federalist, 58”, Federalist Yazılar, Alexander Hamilton / James Madison / John Jay, Çev. Tolga Şirin / Necdet Umut Orcan, Runik Kitap, İstanbul, 2021, ss. 406-411.
• Madison J, “Federalist, 62”, Federalist Yazılar, Alexander Hamilton / James Madison / John Jay, Çev. Tolga Şirin / Necdet Umut Orcan, Runik Kitap, İstanbul, 2021, ss. 427-433.
• Malecha G L / Reagan D J, The Congress, Greenwood, California, 2021.
• Mamet E, “Representation on the Periphery: The Past and Future of Nonvoting Members of Congress”, Vol. 10, No. 3, Summer 2021, American Political Thought, ss. 390-418.
• Mayer K R, “Going Alone: The Presidential Power of Unilateral Action”, The Oxford Handbook of the American Presidency, George C. Edwards III / William G. Howell (Ed.), Oxford University Press, New York, 2009, ss. 427-454.
• McDonald L, “The Interpretive Worth of Presidential Signing Statements: A New Form of Legislative History”, Vol. 38, No. 1, Fall 2010, Florida State University Law Review, ss. 179-207.
• Montesquieu, Kanunların Ruhu Üzerine, Çev. Berna Günen, 4. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2019.
• Özbudun E, Anayasalcılık ve Demokrasi, 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2017.
• Özsoy Boyunsuz Ş, Dünyada Başkanlık Sistemleri, İmge Kitabevi, Ankara, 2017.
• Popkin W D, “Judicial Use of Presidential Legislative History: A Critique”, Vol. 66, Iss. 3, Summer 1991, Indiana Law Journal, ss. 699-722.
• Ringelstein A C, “Presidential Vetoes: Motivations and Classification”, Vol. 12, No. 1, Spring 1985, Congress & the Presidency, ss. 43-55.
• Sims J C, “The Asymmetrical Nature of the U.S. Treaty Processes and the Challenges that Poses for Human Rights”, Vol. 30, 2009, Journal of Public Law & Policy, ss. 223-244.
• Smith S S / Roberts J M / Wielen R J V, The American Congress, Tenth Edition, Rowman & Littlefield, Maryland, 2020.
• Stolicki D, “The Law and Practice of Government Shutdowns in the United States”, Vol. 16, 2015, Ad Americam, ss. 69-97.
• Teziç E, Anayasa Hukuku, 27. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2024.
• The American Presidency Project, Executive Orders, (https://www.presidency. ucsb.edu/statistics/data/executive-orders), (s.e.t.: 01.04.2025).
• Turhan M, Hükümet Sistemleri, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1993.
• Türer A / Çeliker E, “Federal Bütçenin Kongrede Görüşülmesi”, ABD Kongresinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri, Semra Gökçimen (Ed.), TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2019, ss. 233-282.
• United States Senate, Vetoes 1789 to Present, (https://www.senate.gov/legislative/vetoes/vetoCounts.htm), (s.e.t.: 01.04.2025).
• Ünal Açıkgöz M / Fendoğlu H T / Güller A S, “Amerika Birleşik Devletlerinde Başkanlığın Düzenleyici İşlemleri”, S. 149, Temmuz-Ağustos 2020, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, ss. 225-252.
• Watts D, The American Presidency, Edinburgh University Press, Edinburgh, 2009.
• Wayne S J, “Legislative Skills”, The Oxford Handbook of the American Presidency, George C. Edwards III / William G. Howell (Ed.), Oxford University Press, New York, 2009, ss. 311-337.
• Wilson W, Congressional Government: A Study in American Politics, Transaction Publishers, New Jersey, 2002.
• Yazıcı S, Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme, 4. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2017.
• Zengin M A, “ABD Başkanlık Sisteminde Fren ve Denge Mekanizması Üzerine Bir İnceleme”, S. 28, Ekim 2016, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, ss. 1-28.