Xanthos West Agora III: Dynastic Nele

Year 2023, Issue: 26, 97 - 126, 29.12.2023

Aytaç Dönmez Halil Mert Erdoğan

https://doi.org/10.47589/adalya.1414506

Abstract

Ksanthos Batı Agora kazılarından elde edilen yeni veriler, alanın işlevsel olarak ilk oluşumunun Ksanthos Hanedanlığı’nın kuruluşunun ardından MÖ 530-480 yılları civarında, Hanedan Kheziga (Kossika) ya da oğlu Kuprlli (Kybernis) zamanında gerçekleşmiş olabileceğini göstermektedir. Erken Klasik Dönem’e tarihlendirilen Avşar Tepesi agorası ile yaptığımız karşılaştırmalar, içerisinde ata kültü ritüellerinin, zafer kutlamalarının ve tanrılara tapınım amaçlı törenlerin yapılmış olduğuna epigrafik
ve arkeolojik kanıtlar bağlamında işaret edilen bu alanların Likya’ya özgü bir tasarı olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, elde ettiğimiz sonuçlar ile Oreshko’nun “nele akropolis” eşleştirmesi üzerinden yaptığımız karşılaştırmalar, beşinci yüzyıldan itibaren Yunanca yazıtlarda agora ve akropolis olarak adlandırılan bu iki ayrı mekânın, Likyalılar tarafından yalnızca bir alan olarak nele ismiyle adlandırılmış olabileceğini ortaya koyar. Dolayısıyla Likçe’de nele olarak adlandırılan bu alanların bir Yunan agorasından çok farklı özelliklere sahip olmaları, Yazıtlı Dikme Anıtı ve Kudalije Lahdi üzerinde sadece çeviri amaçlı agora olarak ifade edildiklerini göstermektedir. Ayrıca kutsal ve dini işlevi ilk sırada geldiği anlaşılan nele içerisinde tapınım gören agora tanrıları kültü, alanın erken varlığı da göz önünde bulundurulduğunda ilk olarak
Anadolu kültürü etkisinde oluşturulduğu ancak Klasik Dönem’de Atina’nın yoğun etkisi nedeniyle Yunan On İki Tanrısı ile eşleştirildiği düşünülmektedir.

Keywords

Ksanthos, agora, nele, Agora Tanrıları, Lykia

References

• Akarca, A. 1987. Yunan Arkeolojisinin Ana Çizgileri. Vol. 1, Şehir ve Savunması. 2nd ed. Ankara: TTK.
• Akurgal, E. 1961. Die Kunst Anatoliens von Homer bis Alexander. Berlin: Walter de Gruyter.
• Akyürek-Şahin, N.E. 2016. “Likya’da Tanrılar ve Kültler - Gods and Cults in Lycia.” In Lukka’dan Likya’ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi / From Lukka to Lycia. The Land of Sarpedon and St. Nicholas, edited by H. İşkan and E. Dündar, 536-49. Istanbul: Yapı Kredi Yayınları.