Dinleme Becerisinde Üst Bilişe Dayalı Statejilerin Öğretiminde Mindmasters ile Kullanımı

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 98 - 122, 28.12.2023

Behiye Sena Aydaşgil , Banu Özdemir

Öz

Öğrenmeyi öğrenme olarak da bilinen üst biliş, insanların kendi bilişsel süreçlerini izlemesi ve bunu kontrol etmesi anlamına gelmektedir. Bireylerin, üst biliş becerilerini edinebilmeleri için bu becerinin kullanabilen öğretmenler tarafından planlı ve programlı bir şekilde okul ortamlarında geliştirilmesi önemlidir. Türkçe dersinde öğrencilerin ana dili edinimi noktasında dil becerisi kazandırma sürecinde özellikle diğer dil becerilerinin temelini oluşturan dinleme becerisini bireylerin etkili bir şekilde kullanabilmesi ve kendi sürecini iyi bir şekilde yönetebilmesi için üst bilişlerini geliştirebilecek stratejileri kullanabilmesi gerekmektedir. Öğretmenler, bu stratejileri sadece sınıflarında değil, senkron şeklinde ders işledikleri zaman Web 2.0 araçları vasıtasıyla da öğretebilmektedir. Web 2.0 araçlarından biri olan Mindmasters, öğretmenlerin, öğrencilerin dinleme öncesi, dinleme sırası ve dinleme sonrası aşamalarında kullanabilecekleri zihin haritasının İnternet tabanlı teknolojisidir. Bu çalışmada dinleme eğitimi sürecinde Web 2.0 araçlarından biri olan Mindmaster uygulamasının dinleme stratejisi öğretiminde kullanımının örneklerle açıklanması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda çalışmada, önce üst biliş ve üstbilişe dayalı öğrenme modeli hakkında bilgi verilmiştir. Ardından üst biliş, Türkçe dersinde dinleme becerisinde üstbilişe dayalı öğrenme modeline ait stratejilerin kullanılmasıyla ilişkilendirilmiş ve bu model, Web 2.0 araçlarından biri olan Mindmasters uygulamasıyla bütünleştirilmiş ve örneklerle açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Üst Biliş, Üst Bilişe Dayalı Öğrenme Modeli, Üst Biliş Stratejileri, Web 2.0, Mindmasters

Kaynakça

• Afacan, Ö. (2014). Bilişötesi stratejileri temelli öğrenme- öğretme yaklaşımları. İçinde G. Ekici (Ed.), Etkinlik Örnekleriyle Güncel Öğrenme- Öğretme Yaklaşımları- ı (s. 31- 60). Pegem Akademi.
• Ajisuksmo, C. R. P., & Saputri, G. R. (2017). The Influence of Attitudes towards Mathematics, and Metacognitive Awareness on Mathematics Achieve-ments. Creative Education, 8, 486-497.
• Akın, A. (2006). Başarı amaç oryantasyonları ile bilişötesi farkındalık, ebeveyn tutumları ve akademik başarı arasındaki ilişkiler [Yüksek Lisans tezi, Sakarya Üniversitesi].
• Aktürk, O. & Şahin, İ. (2011). Üstbiliş ve bilgisayar öğretimi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 383-407.
• Altunkaya, H. & Uyan, Ö. (2020). Dinleme üstbiliş stratejisi öğretiminin yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin dinlediğini anlama becerisine etkisi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(1), 68-87. Retrieved from http://cije.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/53201/536924.
• Ataalkın, A.N. (2012). Üst bilişsel öğretim stratejilerine dayalı öğretimin öğrencilerin üst bilişsel farkındalık ve becerisine, akademik başarı ile tutumuna etkisi, [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi].
• Azis, Nur Ismi (2019) The ımplementatıon of metacognıtıve strategıes ın teaching speaking ın ındonesıan efl classroom. S1 thesis, Universitas Negeri Makassar.
• Baki, Y. (2019). Türkçe öğretmeni adaylarının üst bilişsel okuma stratejilerinin okuma motivasyonu üzerindeki etkisinde sınıf düzeyinin ve cinsiyetin rolü, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 50, 15- 42.
• Bezir Akçay, B. & Usta Gezer, S. (2020). Öğretmen adaylarının epistemolojik inançları ve üstbiliş farkındalıkları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1), 1-23. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sakaefd/issue/56009/466851.
• Büyükalan-Filiz, S. (2014). Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları. Pegem Akademi.
• Coşkun, A. (2010). The effect of metacognitive strategy training on the listening performance of beginner students. Novitas-ROYAL (Research on Youth and Language), 4 (1), 35-50.
• Çakıroğlu, A. & Ataman, A. (2008). Üstbilişsel strateji öğretiminin okuduğunu anlama başarı düzeyi düşük öğrencilerde erişi artırımına etkisi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0 (16), 1-13.
• Çakıroğlu, A. (2007). Üstbilişsel strateji kullanımının okuduğunu anlama düzeyi düşük öğrencilerde erişi artırımına etkisi, [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi].
• Demirci, N. (2015). Fen bilimleri dersinde üst bilişsel araştırmaya dayalı öğrenmenin dördüncü sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine, akademik başarılarına ve üst bilişsel süreçlerine etkisi [Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi].
• Demirel, Ö. (2020). Eğitim sözlüğü. Pegem Akademi.
• Diken, E.H. (2021). Üstbiliş. İçinde E. Kabataş Memiş (Ed.), 21. Yüzyıl Becerileri İçin Fen Eğitimi: Öğrenmeyi Derinleştirme (s. 49- 73). Pegem Akademi.
• Dilmaç, B. & Yılmaz, M. (2019). Öğretmen adaylarında bilişsel farkındalık düzeyleri, öznel mutluluk ve sıkıntıyı tolere etme arasındaki yordayıcı ilişkiler. OPUS International Journal of Society Researches, 10 (17), 1125-1155. Doi: 10.26466/opus.520293
• Doğan, A. (2013). Üstbiliş ve üstbilişe dayalı öğretim. Middle Eastern & African Journal of Educational Research. 6-20.
• Duman, B. (2015). Üstbiliş- bilişsel farkındalık. İçinde B. Duman (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (s. 419- 450). Anı Yayıncılık.
• Göker, M. & İnce, B. (2019). Web 2.0 araçlarının yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanımı ve akademik başarıya etkisi. Türkçe Konuşurların Akademik Dergisi, 6 (1), 12-22.
• Gürsel, F. G. (2021). Fen bilimleri eğitiminde üstbiliş. İçinde B. Akçay (Ed.), Fen bilimleri eğitimi alanındaki öğretme ve öğrenme yaklaşımları (s. 141- 164). Pegem Akademi.
• Harmankaya, M.Ö. & Melanlıoğlu, D. (2017). Üstbiliş stratejileri eğitiminin ortaokul öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine, dinlemeye yönelik tutumlarına ve dinleme kaygılarına etkisi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(18), 339-360. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12117.
• Harmankaya, M.Ö. (2016). Üstbiliş stratejileri eğitiminin ortaokul öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine, dinlemeye yönelik tutumlarına ve dinleme kaygılarına etkisi, [Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi].
• Karakelle, S. & Saraç, S. (2010). Üst biliş hakkında bir gözden geçirme: üstbiliş çalışmaları mı yoksa üst bilişsel yaklaşım mı?. Türk Psikoloji Yazıları, 13 (26), 45-60.
• Karakoç Öztürk. B. (2017). Ortaokul öğrencilerinin dinleme becerisine yönelik olarak kullandıkları üstbiliş stratejilerinin belirlenmesi. Journal of Theory and Practice in Education, 13 (1), 158- 182.
• Karaman, P., Şahin, Ç. & Durukan, H. (2014). Üstbilişin öğrenme, öğretme ve ölçme-değerlendirme açısından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 187-202. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaksosbil/issue/21638/232561
• Kartallıoğlu, N. (2018). Bilişsel farkındalık stratejilerinin 7. sınıf öğrencilerinin konuşma becerilerini geliştirmeye etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1160-1186.
• Katrancı, M. (2012). Üstbiliş stratejileri öğretiminin dinlediğini anlama becerisine ve dinlemeye yönelik tutuma etkisi, [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi].
• Katrancı, M., & Yangın, B. (2013). Üstbiliş stratejileri öğretiminin dinlediğini anlama becerisine ve dinlemeye yönelik tutuma etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6(11), 733-771. Doi: 10.14520/adyusbd.429.
• Kaynar, T. (2019). Web 2.0 araçlarının yabancı dil öğretiminde kullanımı, [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Kılınç, A.T. (2021). Ortaokul 5. Sınıf öğrencilerinin dinleme üstbilişsel farkındalıkları ile dinlediğini anlama becerileri arasındaki ilişki, [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi].
• Kıvrak, S. (2019). Üstbiliş stratejilerine dayalı dinleme etkinliklerinin ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine etkisi, [Yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi].
• Livingston, J.A. (2003). Metacognition: an overview.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Melanlıoğlu, D. (2011). Üstbiliş stratejileri eğitiminin ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin dinleme becerilerine etkisi, [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi].
• Melanlıoğlu, D. (2012). Dinleme becerisine yönelik ölçme değerlendirme çalışmalarında üstbiliş stratejilerinin kullanımı. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7 (1), 1583- 1595. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2924.
• Mete, F. ve Batıbay, E., F. (2019). Web 2.0 uygulamalarının Türkçe eğitiminde motivasyona etkisi: Kahoot örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 1029-1047.
• Millî Eğitim Bakanlığı Yazılı ve Uygulamalı Sınavlar Yönergesi (11 Ekim 2023).
• Muhtar, S. (2006). Üstbilişsel strateji eğitiminin okuma becerisinde öğrenci başarısına olan etkisi, [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi].
• O’Reilly, T. (2007). Hat is Web 2.0: Design patterns and business models for the next generation of software. Communications & Strategies, 1 (3), 17-37.
• Özgan Sucu, H. (2009). Üst bilişsel öğrenme stratejilerinin yabancı dil eğitiminde okuma yeteneğinin geliştirilmesine etkileri ve öğretimi (Nevşehir Üniversitesi örneği), [Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi].
• Özsoy, G. (2007). İlköğretim beşinci sınıfta üstbiliş stratejileri öğretiminin problem çözme başarısına etkisi, [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi].
• Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Eğitim Dergisi, (6) 4, 713-740. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26110/275094
• Öztan Ulusoy, Y. (2020). Bilgiyi işleme kuramı ve eğitime yansımaları. İçinde B. Oral (Ed.), Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları (s. 179- 208). Pegem Akademi.
• Pekince, P. & Avcı, N. (2020). Erken çocuklukta bilişsel gelişimin değerlendirilmesi. İçinde G. Yıldırım & G. Özyılmaz (Ed.), Çocuğu Tanıma ve Değerlendirme (s. 29- 61). Pegem Akademi.
• Prensky, M. (2009). H. sapiens digital: From digital immigrants and digital natives to digital wisdom. Innovate: journal of online education, 5 (3), adresinden 14 Kasım 2023 tarihinde edinilmiştir.
• Schunk, D.H. (2012). Learning theorıes an Educational perspective. Pearson.
• Senemoğlu, N. (2020). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Anı Yayıncılık.
• Sulak, S. E. & Kansızoğlu, H. B. (2021). Türkçe öğretiminde web tabanlı öğrenme. İçinde S. Aslan & M. Müldür (Ed.), Uygulama Örnekleriyle Türkçe Öğretiminde Çağdaş Yaklaşımlar (s. 475- 512). Anı Yayıncılık.
• Tıraşoğlu, C. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde söz varlığını geliştirmeye yönelik web 2.0 araçları: Kahoot! örneği, [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi].
• Top, E. (2021). Açık ve uzaktan öğrenmede internet tabanlı uygulamalar. İçinde E. Tekinarslan & M. D. Gürer (Ed.), Açık ve Uzaktan Öğrenme (s. 43- 59). Pegem Akademi.
• Üstündağ, T. (1996). Biliş Bilgisi Stratejileri. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 44, 15- 19.
• Yangın, S. (2014). Üstbiliş stratejisine dayalı biyoloji öğretiminin sınıf öğretmeni adaylarının başarıları ve tutumları üzerindeki etkisi. Education Sciences,9(1),1-18.Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/nwsaedu/issue/19809/211883
• Yenen, E.T. (2021). Öğrenme ve öğretim stratejileri- öğrenme ve öğretim stilleri. İçinde F. Dursun & A. Aykan (Ed.), Öğretim İlke ve Yöntemleri (s. 69- 98). Pegem Akademi.
• Yıldırım, A., Doğanay, A. & Türkoğlu, A. (2009). Okulda başarı için ders çalışma ve öğrenme yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, H. (2012). Üst biliş stratejilerinin öğretmen adaylarının üst bilişsel farkındalıklarına ve öz yeterliliklerine etkisi, [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi].
• Yıldız, N. (2015). Dinleme stratejileri öğretiminin beşinci sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine etkisi, [Doktora tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi].
• Yüksel, G. (2014). Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları. İçinde S. Büyükalan Filiz (Ed.), Bilişsel Öğrenme Kuramı (s. 45- 73). Pegem Akademi.
• Yüseltürk, E. & Top, E. (2020). Web 2.0 teknolojilerinin öğretmen eğitiminde kullanımı. İçinde K. Çağıltay & Y. Göktaş (Ed.), Öğretim Teknolojilerinin Temelleri Teoriler, Araştırmalar, Eğilimler (s. 555- 570). Pegem Akademi.