ATATÜRK DÖNEMİ DENİZ TAŞIMACILIĞI (1923-1938)

Year 2016, Issue: 22, 465 - 492, 26.04.2016

Metin Kopar

https://doi.org/10.14520/adyusbd.76036

Cited By: 3

Abstract

19. ve 20. yüzyıl, Türk denizcilik tarihi açısından önemli bir dönüşüm sürecini oluşturur.  Kapitalist Batı dünyasının ekonomik, teknolojik,  kültürel ve özellikle de askeri üstünlüğü karşısında Osmanlılar,  başta askeri alanda olmak üzere köklü reform çabalarına girişerek Batılı kurum ve değerlerini benimsemeye başladı. Sanayi Devrimi'ne paralel olarak sivil ve askeri denizcilikte büyük atılımlar yapıldı. Ancak Osmanlı Devleti bundan yeterince istifade edemedi. Sanayisini tamamlamamış bir devletin, denizciliğini geliştirmesi de mümkün değildi. Osmanlı Devleti'nin son yüzyılda hızlı çözülüşünün temelindeki pek çok nedenden biri de budur.

Osmanlı Devleti’nin yaşadığı acı deneyim, yeni kurulan Türk devletini bu konuda daha duyarlı olmaya itmişti. Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlık savaşının sonrasındaki en önemli hedeflerinden biri Türkiye'yi denizcilik alanında yüksek bir düzeye getirmekti. Yeni kurulan devlet Kapitülasyonların ve onların bir parçası olan Kabotaj hakkının devredilmesinin ülkenin gelişmesi önündeki en büyük engel olduğunu ve bu iki esaret zincirini kırmaya yönelik çabalarını ortaya koyarak, Cumhuriyetin ilk yıllarında denizcilik konusunda yeni bir düzenleme yapmaya çalıştı. Pek çok açıdan sorunlu bir miras devralan Mustafa Kemal ve arkadaşları, son derece planlı ve programlı bir denizcilik politikasıyla kısa süre içinde Türkiye’nin bu konuda yeniden doğuşunu gerçekleştirdi.

Anahtar Kelimeler: Cumhuriyet, denizcilik, ticaret, taşımacılık, Lozan Antlaşması.

References

• BCA, 490. 01 / 1455.38.2
• BCA, 490. 01 / 1449. 1. 6
• BCA, 30. 18. 01 / 10. 31. 20
• BCA, 30. 18. 1 / 12. 63. 1.
• BCA, 31.10.0 / 169.178.18
• TBMM Zabıt Cerideleri, C.2, 1928.
• TBMM Zabıt Cerideleri, C.7, 1937.
• T. C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Deniz Ulaştırması, Ankara, 1960.
• DİE Kalkınan Türkiye (Rakamlarla 1923-1968), Ankara 1969.
• AKAY, İ. (1973), “Cumhuriyet’in 50. Yılında 1923 İzmir İktisat Kongresi”, Varlık, C.40, S.788.
• AKYILDIZ, A. ( 2012), “Milli Mücadele Yıllarında Karadeniz Ticaretinin Trabzon’da Siyasi Propaganda Aracı Olarak Kullanılması” Türk Deniz Ticareti Sempozyumu, Trabzon.
• ARI, K. ( 2010), “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye’de Denizcilik Ülküsü ve Bu Alanda Yeni Bir Kültür Oluşturma Çabaları”, Türk Denizcilik Tarihi Sempozyumu, İstanbul.
• ARI, K. (2009), İzmir’den Bakışla Türk Ticareti Bahriyesi ve Mübadele Gemileri, İzmir.
• ARI, K. ( 2009), İzmir’den Bakışta Türkiye’de Kabotaj, İzmir.
• AS, E. (2013), Cumhuriyet Dönemi Ulaşım Politikaları (1923-1960), Ankara.
• ÇAĞA, T. (1973), Türkiye’de Deniz Kabotaj Tekeli, Lozan’ın 50. Yıl Armağanı.
• ÇAKIR, S. ( 2012), “Ali Deniz Ticaret Mektebi’nin Türk Denizcilik Tarihindeki Yeri” Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu, C1, Trabzon.
• ÇOLAK, F. ( 2013), “Atatürk Dönemi’nde Türkiye Cumhuriyeti’nin Ulaşım Politikasına Genel Bir Bakış”, Turkish Studies, Volume 8/2, Winter, Samsun.
• GÖKGÖZ, G., YILMAZ, A. ( 2013), “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türkiye’de Liman ve Liman İşletmelerini Millileştirme Süreci ve Karadeniz Limanları”, Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik Sempozyumu, C. 2, Samsun.
• HERGÜNER, M. (2003), Cumhuriyetimizin Başlangıç Yıllarındaki Denizciliğimize İlişkin Bir İnceleme (1923-1930), İstanbul,
• HERGÜNER, M. ( 2006), “İkinci Dünya Savaşında Denizcilik Faaliyetlerimiz”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S.161, İstanbul.
• KOL, B. (2010), Türkiye’nin Dış Ticaretinde Deniz Taşımacılığının Önemi ve Sorunları Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• MÜDERRİSOĞLU, A. (1990), Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları, Ankara.
• ÖKSÜZ, H. (2006 ), “Kurtuluş Savaşı Sırasında Türk Deniz Kuvvetleri’nin Durumu ve Milli Mücadele’ye Katkıları”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.164, İstanbul.
• ÖZDEMİR, Ü. ( 2015), “Tarihte Türk Denizcilik Faaliyetleri ve Günümüz Limanlarının Gelişim Sürecine Olan Etkisinin İncelenmesi”, Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu, S.12.
• SEVİMAY, H. R. (1992), Osmanlıdan Günümüze Denizcilik Sektörü, Politikalar, Uygulamalar, Sorunlar ve Çözümler, İstanbul.
• SEZGİN, G. (2007), İnönü Dönemi Türk Denizciliği (1938–1950), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• SÖZER, K. (2006), 1913 Tarihli Bahriye-İ Ticariye Salnamesindeki Bilgiler Işığında Cumhuriyetin İlk Yıllarındaki Deniz Ticaret Yapısının değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• TEZEL, Y. S. (1982), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923~50), Ankara.
• YALÇIN, E. (2013), “Lozan’dan Kabotaja Karadeniz Bölgesinde İnsan ve Yük Taşımacılığı”, Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik Sempozyumu Bildirileri, C.2, Samsun.