ÖRGÜTSEL YAŞAM EVRELERİ İNSANLARIN YAŞAM EVRELERİNE BENZERLİK GÖSTERİR Mİ?

Yıl 2023, Sayı: 43, 701 - 730, 19.04.2023

Nurcan Kemikkıran , Esra Çınar

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1181062

Öz

Bu çalışmanı amacı, insanların yaşam evreleri ve yaşamlarındaki önemli olayların örgütlere benzetilerek, örgütlerin yaşam evrelerini ve yaşamlarını etkileyen önemli süreçlerin farklı örgüt kuramları çerçevesinde kuramsal olarak tartışılmasıdır. Çalışma kapsamında, örgütlerin yaşam evreleri nasıl değişir sorusuna yanıt aranmıştır. Bu kapsamda; doğum, büyüme, hayatta kalma, bağımlılık ilişkileri, evlilik, ev alma, araba alma, mülk edinme, sosyal ilişkiler ve ölüm gibi bireylerin yaşamları boyunca deneyimlediği süreçler ile örgütsel evreler arasındaki benzerlik işlem maliyeti kuramı, koşul bağımlılık kuramı, kaynak bağımlılığı kuramı, kurumsal kuram, örgütsel ekoloji kuramı, sosyal ağ kuramı ve sosyal sermaye kuramı ile ilişkilendirilerek açıklanmıştır. İnsanların yaşam döngüsü doğum ile başlar ve ölüm ile sonra erer ve örgütler de aynı döngü içerisinde varlıklarını devam ettirmektedir. Bu döngü içerisinde insanlar bazı hayati faaliyetleri yerine getirmekte ve bazı süreçleri de deneyimlemektedir. Benzer şekilde örgütler de bu döngü içerisinde faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Bu döngünün anlaşılmasında farklı örgütsel kuramlar değişik bakış açıları sunarak bu döngünün birçok yönüyle anlaşılmasını sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İşlem maliyeti kuramı, Kurumsal kuram, kaynak bağımlılık kuramı, koşul bağımlılık kuramı, Örgütsel ekoloji kuramı

DO ORGANIZATIONAL LIFE STAGES SHOW SIMILARITIES TO INDIVIDUALS’ LIFE STAGE?

Öz

The aim of this study is to theoretically discuss the life stages of organizations and the important processes that affect their lives, within the framework of different organizational theories, by comparing the life stages of organizations and important events in their lives to the life stages in individual's lives. Within the scope of the study, an answer was sought to the question of how the life stages of organizations change. In this context, the similarity between the processes that individuals experience throughout their lives such as birth, growth, survival, dependency relationships, marriage, buying a house, buying a car, owning a property, social relations, and death and organizational stages has been explained relying on transaction cost theory, contingency dependency theory, resource dependency theory, institutional theory, organizational ecology theory, social network theory and social capital theory. The life cycle of people begins with birth and ends with death, and organizations continue their existence in the same cycle. In this cycle, people perform some vital activities and experience some processes. Similarly, organizations carry out their activities in this cycle. In understanding this cycle, different organizational theories offer different perspectives and provide this cycle to be understood in many aspects.

Anahtar Kelimeler

Transaction cost theory, Resource dependence theory, Contingency theory, Institutional theory, Organizational ecology theory, Organizational birth, organizational death

Kaynakça

• Abetocala, G. (2013). Survival or failure within the organization life cycle. What lessons for managers? Journal of General Management, 38 (4), 23-38. https://doi.org/10.1177%2F030630701303800403
• Aktaş, M., & Şener, İ. (2012). Koşul bağımlılık kuramı, İçinde Sözen, C.H. ve Basım, N.H. (Eds). Örgüt Kuramları, 2.Baskı, Beta Yayınevi.
• Aldrich, H., & Herker, D. (1977). Boundary spanning roles and organization structure. Academy of Management Review, 2 (2), 217-230. https://doi.org/10.5465/amr.1977.4409044
• Alkan, A., & Erdem, R. (2019). Güç: Formal ve informal yönden güce kavramsal bir bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 10(24), 405-433. https://doi.org/10.21076/vizyoner.472535
• Aslan, E. Ç., & Türkmen, İ. (2021). Türk sağlık politikalarındaki değişimlerin hastane popülasyon yoğunluğuna etkisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(4), 681-698.
• Başar, P., & Gültekin, A. (2018). İşletmelerin yabancı pazarlara yayılma yöntemlerinin insan kaynakları fonksiyonunun üzerindeki etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(3), 825-849. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2018343125
• Borys, B., & Jemison, D. B. (1989). Hybrid arrangements as strategic alliances: theoretical issues in organizational combinations. Academy of Management Review, 14 (2), 234-249. https://doi.org/10.5465/amr.1989.4282106
• Bozağaç, F., & Aktaş, M. (2018). Örgüt Kuramları ve Değişim. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 37-68.
• Child, J. (1972). Organizational structure, environment and performance: The role of strategic choice. Sociology, 6 (1), 1-22. https://doi.org/10.1177%2F003803857200600101
• Coase, R. H. (1937). The nature of the firm. Economica, 4(16), 386-405. https://doi.org/10.2307/2626876
• Çubukçu, M. (2018). Organizasyon yapısını belirleyen faktörler ve yapının önemi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 175-190. https://doi.org/10.30803/adusobed.343212
• Delacroix, J., & Carroll, G. R. (1983). Organizational foundings: An ecological study of the newspaper industries of Argentina and Ireland. Administrative Science Quarterly, 28(2), 274-291. https://doi.org/10.2307/2392621
• Demirhan, K., & Sadioğlu, U. (2016). İşlem maliyeti kuramı çerçevesinde devletin gerekliliği tartışması ve güncel kamu yönetimi yaklaşımları üzerine bir inceleme. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(4), 105-116.
• Dijksterhuis, M. S., Van den Bosch, F. A. J., Volberda, H. W. (1999). Where do new organizational forms come from? Management logics as a source of coevolution. Organization Science, 10(5), 569-582. https://doi.org/10.1287/orsc.10.5.569
• DiMaggio, P. J., & Powell, W. W. (1991). The iron cage revisited: Institutional isomorphism and collective rationality in organizational fields, İçinde Powell, W.W. ve DiMaggio, PJ (Eds), The new institutionalism in organizational analysis, Chicago: University of Chicago Press.
• Donaldson, L. (1996). The normal science of structural contingency theory, S. Clegg, C. Hardy ve W. Nord (Eds), Handbook of Organizational Studies, London: Sage.
• Erdil, O., Kalkan, A., & Alparslan, A. M. (2010). Örgütsel ekoloji kuramından stratejik yönetim anlayışına. Doğuş Üniversitesi Dergisi. 12(1), 17-31.
• Erdoğan, D. (2019). Sözleşme Süresinin Belirlenmesi: İşlem Maliyeti Teorisi Bakışıyla Yer Hizmeti Sözleşmeleri Üzerine Ampirik Bir Araştırma. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18(2), 623-637. https://doi.org/10.21547/jss.439257
• Fayganoğlu, P. (2019). Kaynak bağımlılığı ve sosyal ağ kuramları bağlamında Türkiye’deki şirketlerin yönetim kurulu üyeliklerindeki çeşitlenme. Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 29(2), 247-266.
• Fennell, M. L., & Alexander, JA (1987). Organizational boundary spanning in institutionalized environments. Academy of Management Journal, 30(3), 456-476. https://doi.org/10.5465/256009
• Freeman, J., & Hannan, M. T. (1983). Niche width and the dynamics of organizational populations. American Journal of Sociology, 88(6), 1116-1145. https://doi.org/10.1086/227797
• Getz, D., & Andersson, T. (2016). Analyzing whole populations of festivals and events: An application of organizational ecology. Journal of Policy Research in Tourism, Leisure and Events, 8(3), 249-273. https://doi.org/10.1080/19407963.2016.1158522
• Geyskens, I., Steenkamp, J. B. E., & Kumar, N. (2006). Make, buy, or ally: A transaction cost theory meta-analysis. Academy of Management Journal, 49(3), 519-543. https://doi.org/10.5465/amj.2006.21794670
• Granovetter, M. (1985). Economic action and social structure: The problem of embeddedness. American Journal of Sociology, 91(3), 481-510.
• Greenwood, A., Suddaby, R., & Hinings, CR (2002). Theorizing change: the role of professional associations in the transformation of institutionalized fields. Academy of Management Journal, 45(1), 58-80. https://doi.org/10.5465/3069285
• Hannan, M. T., & Freeman, J. (1977). The population ecology of organizations. American Journal of Sociology, 82(5), 929-964. https://doi.org/10.1086/226424
• Hannan, M. T., & Freeman, J. (1984). Structural inertia and organizational change. American Sociological Review, 49(2), 149-164. https://doi.org/10.2307/2095567
• Hannan, M. T., & Freeman, J. (1987). The ecology of organizational founding: American labor unions, 1836-1985. American Journal of Sociology, 92(4), 910-943. https://doi.org/10.1086/228587
• Javalgi, R. R. G., Todd, P. R., & Scherer, R. F. (2005). The dynamics of global e‐commerce: an organizational ecology perspective. International Marketing Review, 22(4), 420-435. https://doi.org/10.1108/02651330510608442
• Karadal, H., Eser, F., & Saygın, M. (2014). Kaynak bağımlılığı üzerine yapılan çalışmaların içerik analizi yöntemiyle incelenmesi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(2), 12-24.
• Kearney, R. C. (2003). Patterns of union decline and growth: An organizational ecology perspective. Journal of Labor Research, 24(4), 561-578. https://doi.org/10.1007/s12122-003-1014-1
• Kılıç, F. (2020). Örgütsel Ekoloji teorisi üzerinden girişimcilik ekosisteminin girişimciler üzerindeki etkisi. Beykoz Akademi Dergisi, 8(1), 154-173. https://doi.org/10.14514/byk.m.26515393.2020.8/1.154-173
• Kızanlıklı, M. M., Koç, H., & Kılıçlar, A. (2016). Örgütsel güç ve gücün kaynakları üzerine kavramsal bir inceleme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(4), 448-504. DOI: 10.20491/isarder.2016.229
• Kobal, H. Y. (2021). Hakkâri Üniversitesi’nin faaliyetlerinin kurumsal kuram varsayımları çerçevesinde incelenmesi. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 238-263. https://doi.org/10.47525/ulasbid.853654
• Koç, O., & Sayılar, Y (2016). Örgüt araştırmalarında kaynak bağımlılığı perspektifi: Kuramsal bir değerlendirme. Isletme Iktisadi Enstitüsü Yönetim Dergisi, 27(80).
• Köker, A. R. (2021). Sosyal ağlar ve örgütsel değişim ilişkisinde olumsuz bağların etkisi. Global Journal of Economics and Business Studies, 10(19), 95-109.
• Kurt, Y., & Besler, S. (2019). Yeni yapıların benimsenme biçimi: Rasyonel ve törensel seçimler. 5th International Conference on Advances in Education and Social Sciences, İstanbul, 546-551.
• Lahiri, S., Pérez-Nordtvedt, L. & Renn, RW (2008). Will the new competitive landscape cause your firm's decline? It depends on your mindset. Business Horizons, 51(4), 311-320. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2008.02.004
• Levine, S., White, P. E. (1961). Exchange as a conceptual framework for the study of interorganizational relationships. Administrative Science Quarterly, 5(4), 584-601. https://doi.org/10.2307/2390622
• Meyer, J. W., & Rowan, B. (1991). Institutionalized organizations: Formal structure as myth and ceremony, İçinde Powell, W.W. ve DiMaggio, P.J. (Eds), The new institutionalism in organizational analysis, Chicago: University of Chicago Press.
• Mizruchi, M. S., & Fein, LC (1999). The social construction of organizational knowledge: A study of the uses of coercive, mimetic and normative isomorphism. Administrative Science Quarterly, 44(4), 653-683. https://doi.org/10.2307%2F2667051
• Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. Academy of Management Review, 23(2), 242-266. https://doi.org/10.5465/amr.1998.533225
• Ouchi, W. G. (1980). Markets, bureaucracies and clans. Administrative Science Quarterly, 25, 129-141. https://doi.org/10.2307/2392231
• Otluoğlu, E., Sarı E. S., & Otluoğlu EÇ (2016). Yönetim kurulu çeşitliliğinin finansal performansa etkisi: BIST 100 üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi, 9(46), 749-758.
• Öztürk, O., Dil E., & Özer M. (2019). Kaynak Bağımlılığı Kuramı çerçevesinde bağımlılık kavramına ilişkin bir araştırma: Türkiye otomotiv sektöründe faaliyet gösteren ana firma-tedarikçiler arasındaki satın alma süreçleri üzerine nitel bir analiz. International Journal of Social Inquiry, 12(2), 681-718. DOI: 10.37093/ijsi.659029
• Öztürk, A. O., Kara, S., & Kara, H. T. (2019). Belirsizliklerin Örgütlere Etkisi: Yeni Kurumsal Kuram Ekseninde Bir Değerlendirme. Sayıştay Dergisi, (114), 33-51.
• Pfeffer, J., & Salancik, G. R. (1978). The external control of organizations: A resource dependence perspective. New York: Harper and Row.
• Rindfleisch, A. (2020). Transaction cost theory: Past, present and future. AMS Review, 10(1), 85-97.
• Santos, F. M., & Eisenhardt, K. M. (2005). Organizational boundaries and theories of organization. Organization Science, 16 (5), 491-508. https://doi.org/10.1287/orsc.1050.0152
• Sargut, A.S. (2010). Yapısal koşul bağımlılık kuramının örgütsel çevre kavramları bağlamındaki yeri, İçinde Sargut A.S. ve Özen Ş. (Eds.), Örgüt kuramları (35-75). İmge Kitabevi.
• Sözen, H. C., & Sağsan, M. (2009). Social network versus technical networks: how different social interaction patterns effect information system utilization in the organizations? Journal of US-China Public Administration, 6(7), 65-72.
• Sözen, C.H., & Gürbüz, S. (2012). Örgütsel ağlar, İçinde Sözen, C.H. ve Basım, N.H. (EdS). Örgüt Kuramları, 2.Baskı, Beta Yayınevi.
• Suchman, M. C. (1995). Managing legitimacy: Strategic and institutional approaches. Academy of Management Review, 20(3), 571-610. https://doi.org/10.5465/amr.1995.9508080331
• Şen, C., & Mert, İ. S. (2019). Sosyal sermayenin kurumsal, kaynak bağımlılığı ve işlem maliyeti kuramları cephesinden algılanışı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(2), 163-178. http://hdl.handle.net/20.500.12566/515
• Şengöz, M. (2021). Organizasyonel sessizlik, düşüş ve ölüm. Liberal Düşünce Dergisi, 26(103), 279-291. https://doi.org/10.36484/liberal.808953
• Wholey, D. R., & Brittain, JW (1986). Organizational Ecology: Findings and Implications. Academy of Management Review, 11(3), 513-533. https://doi.org/10.5465/amr.1986.57140723 Williamson, O. E. (1996). Economics and organization: A primer. California Management Review, 38(2), 131-146. https://doi.org /10.2307%2F41165836
• Williamson, O. E. (2008). Transaction cost economics: The precursors. Economic Affairs, 7-14. https://doi.org/10.4337/9781848449282.00010
• Taştan, K., & Yılmaz, S. (2021). Yeni kurumsal kuram argümanlarıyla Türk yükseköğretim sisteminde kalite yönetiminin benimsenmesi üzerine teorik model çalışması. Black Sea Journal of Public and Social Science, 4(2), 79-91. https://doi.org/10.52704/bssocialscience.912717
• Thompson, J. D. (1967). Organizations in action. McGraw-Hill.
• Van De Ven, A. H. (1976). On the nature, formation and maintenance of relations among organizations. Academy of Management Review, 1(4), 24-36. https://doi.org/10.5465/amr.1976.4396447
• Yıldırım, A. (2018). Örgütsel değişimin yönetilmesi bağlamında" çevre-uyum ilişkisi." Yeni kurumsal kuram ile kaynak bağımlılığı kuramları arasında karşılaştırmalı bir analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (44), 89-102.
• Yılmaz, S. E., & Çetinel, E. (2015). Örgütsel ölüm: Adaptasyon teorileri bağlamında bir değerlendirme. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 211-230.
• Zenger, T. R., Felin, T., & Bigelow, L. (2011). Theories of the firm: market boundary. The Academy of Management Annals, 5(1), 89-133. https://doi.org/10.5465/19416520.2011.590301
• Zietsma, C., & Lawrence, T. B. (2010). Institutional work in the transformation of an organizational field: the interplay of boundary work and practice work. Administrative Science Quarterly, 55(2), 189-221. https://doi.org/10.2189%2Fasqu.2010.55.2.189