“Ana Kaynaklarıyla Türk Ahiliği” Üzerine

Year 2015, Volume: 2 Issue: 1, 91 - 92, 31.12.2015

Hatice Karaca

Abstract

Ahilik sadece bir esnaf teşkilatı
değil, toplumun her kesimine ulaşmayı amaç edinen sosyal ve ahlâkî düzeni
sağlamaya çalışan bir kurumdur. İnsanı esas alan, bir hiyerarşisi ve felsefesi
olan ahilik hakkıyla incelendiğinde; Ahiliğin belli bir döneme
hapsedilemeyeceği ve tüm zamanlara seslendiği anlaşılacaktır.

Doğruluk, cömertlik, kardeşlik,
dindarlık, tevazu ve merhamet sahibi olmak, affedicilik, güven vermek, adaletli
olmak, hakkıyla helâlinden kazanmak, sevgiyle yaklaşmak, saygı duymak vb.
unsurları ve daha fazlasını barındıran bu kurumun temeli fütüvvete dayanır.
Genç, cömert ve yiğit fütüvvet erleri İslâm ülkelerinde faaliyet göstermiş olup
manevî esaslara bağlı bir birlik oluşturmuşlardır. Bu birlik Anadolu’da XIII.
yüzyılda görülmeye başlayan Ahiliğe zemin hazırlamıştır. Ahilikle ilgili temel
kaynaklar ise fütüvvet-nâmeler ve şecere-nâmelerdir.

Türk toplumunun millî benliği ile
bütünleşen ve varlığı yüzyılları aşan Ahilik üzerine yapılan ilmî çalışmaların
yeterli seviyede olmaması üzücü bir durumken Ahilikle ilgili değerli
çalışmalarına; “Ana Kaynaklarıyla Türk Ahiliği Ahilik - Fütüvvet Yazıları” adlı
eseriyle Prof. Dr. M. Fatih Köksal bir yenisini daha eklemiştir. Köksal, Ahilik
üzerine yapılan çalışmalar hakkındaki değerlendirmelerine kitabında yer vermiş
ve çalışmaların yetersizliğinden bahsetmiştir.

Kitabın adının “Ana Kaynaklarıyla
Türk Ahiliği” konulma sebebi ön sözde açıklanmaktadır. “Ana Kaynaklarıyla”
denmesinin sebebi kitapta yer alan bütün yazıların ilk elden kaynaklarının
yazma eserler olmasıdır. “Türk Ahiliği” denmesinin sebebi ise; Türklerin,
Ahiliği millî ruhlarıyla yoğurup şekillendirmeleri, fütüvvet-nâme ve şecere-nâmelerin
hemen tamamen Türk diliyle yazılması, fütüvvetin sadece Anadolu’da değil
Balkanlar’dan Orta Asya’ya kadar bütün Türkler arasında yayılarak bir Türk
Ahiliğinin vücuda getirilmesidir.

Kitap iki kısımdan oluşmaktadır.
İlk kısımda on bir adet makale bulunmaktadır. Bunlardan ikisi ilk defa bu
kitapta yayınlanmış olup diğerleri muhtelif dergi ve bildiri kitaplarında
yayınlanan makalelerdir. Bahsedilen iki makale; “Ahi Evran’dan Bahseden İki
Fütüvvet-nâme ve Ahi Evran’a Dair Yeni Bilgiler” ile “Ahi Evran’a ‘Evran’
Adının Verilmesine Dair Yazılı Kaynaklardaki Rivayetler” adlı makalelerdir. Her
yazının nerede ve ne zaman yayınlandığı yazı sonlarında verilmiş olup makalelerde
yararlanılan kaynaklar ise makale sonlarında değil “Genel Kaynakça” olarak kitabın
sonunda gösterilmiştir.

Bu on bir makalede; Ahi
şecere-nâmeleri, fütüvvet-nâmeler ve fütüvvet-nâme örnekleri, Ahi Evran ve
hayatı, Ahilik adabı,âyîn, erkân, Ahilikteki yemek kültürü, Ahilik - Bektaşilik
münasebeti, Hacı Bektaş ve Ahi Evran’ın Osmanlı Devleti’nin kurulmasındaki
rolleri, edebiyatta ve Klâsik şiirimizde Ahi Evran, Ahi ve Ahilik, yeni dünya
düzeninde Ahiliğin yeri vb. değerli konulardan bahsedilmektedir. Ahilik gibi
evrensel hitabet kabiliyeti olan önemli bir konudan bahseden bu makaleler;
konuyla ilgili hiçbir şey bilmeyen bir insanı, donanımlı bir seviyeye getirecek
kıymetli bilgiler içermekte olup Ahilikle ilgili zihinlerdeki soru işaretlerini
asgari seviyeye indirecektir.

Prof. Dr. M. Fatih Köksal’ın,
yapılan çalışmalarda verilen bilgilerin belgeyle desteklenmesine ve
kanıtlanabilirliğe verdiği önemi bu çalışmasında da görmekteyiz. Köksal,
kitabındaki makalelerde görüp incelediği yazma eserlerden (şecere-nâmeler,
fütüvvet-nâmeler vb.) hareketle kanaat belirtip genellemelere gitmiş ve
karşılaştırmalar yapmıştır. Sunulan bilgilerin kaynağının Ahiliğin temeli olan
yazma eserler olması önemlidir.  Bazı
kısımlar orijinal diliyle verilmiştir. Makalelerin bazılarında tablolardan
yararlanılması bilgilerin daha kolay anlaşılmasına vesile olurken birkaç
şecere-nâme ve fütüvvet-nâme fotoğrafının kitaba alınması okura bu eserlerin
örneğini görme fırsatı sunmuştur.

İkinci kısım, “Ahilik Üzerine
Türkiye’de Yapılan İlk Çalışmalar” başlığı altındaki yazılardan oluşur. Bu
yazılar harf inkılâbından önce Arap harfli çıkmış olan dergilerdeki Ahilikle
ilgili makalelerin günümüz alfabesine aktarımıdır. Ahilik üzerine yapılan bu
çalışmaların, gün yüzüne çıkarılması bakımından kitapta yer almış olmaları ayrı
bir öneme sahiptir. Bu kısımda on beş adet makale bulunmakta olup makalelerin kitaba
alınış sırasıyla yazarları; Hasan Fehmî (1), Ahmet Tevhid (1), Halîl Edhem (1),
Köprülüzâde Mehmed Fuad (1), Muallim Cevdet (6) ve Şinasi İlhan (5)’dır.

Prof Dr. M. Fatih Köksal, Ahilik
üzerine çalışmalarının devam edeceğini; “Sadeleştirilmiş ve açıklamalı metniyle
birlikte iki ilginç fütüvvet-nâmenin neşri var sırada. Ahi Evran, Hacı Bektaş,
Mevlânâ üçlüsü üzerine, Baciyân-ı Rûm ve Fatma Bacı üzerine kimi tevatürleri
değerlendiren; bu mevzularda oluşturulan düzmece tarihleri, sahte kurum ve
kurmacaları, bühtan ve tahrifatı ortaya koyacak makalelerin hazırlığı ise devam
etmektedir.” (Köksal, 2015: 11) diyerek muştulamaktadır.

Türk milletinin en büyük
değerlerinden biri olan Ahiliğin öksüz bırakılmaması gerektiğini bir kez daha
gösteren bu çalışma; ilim dünyasına, edebiyat araştırmacılarına ve Ahilikle
ilgili bilgi eksikliklerini gidermek isteyen okurlara kıymetli bilgiler
sunmaktadır. Bilim dünyasındaki çalışmaları bir binayı vücuda getiren yapı
taşları olarak gören Prof. Dr. M. Fatih Köksal, Ahilik binasına bir taş daha
yerleştirmiş olup yapılması gereken diğer çalışmalara örnek teşkil edecek bir
eser meydana getirmiştir.

Keywords

“Ana Kaynaklarıyla Türk Ahiliği” Üzerine

References

• Köksal, M. Fatih (2015). Ana Kaynaklarıyla Türk Ahiliği Ahilik - Fütüvvet Yazıları, Doğu Kütüphanesi, İstanbul.