Çalışma Yaşamındaki Negatif Dinamiklerin Çalışan Davranışlarına Etkisi: Sessiz İstifanın Aracılık Rolü

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 255 - 274, 31.07.2024

Mustafa Altıntaş

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1465129

Öz

Bu araştırmanın amacı korku kültürü, işyeri nezaketsizliği ve tükenmişliğin işten ayrılma niyeti ve örgütsel sinizm üzerindeki etkisinde sessiz istifanın aracılık rolünün belirlenmesidir. Nicel araştırma zemininde oluşturulan çalışmanın örneklemini, Aksaray ilindeki küçük, orta ve büyük ölçekteki işletmelerde görev yapan 471 kişi oluşturmaktadır. Kolayda örnekleme yöntemiyle ulaşılan araştırma verilerinin analizinde kısmi en küçük kareler yol analizi (PLS-SEM) tercih edilmiştir. Smart-PLS istatistik programı kullanılan araştırmadan elde edilen bulgulara göre korku kültürü, işyeri nezaketsizliği ve tükenmişliğin işten ayrılma niyeti ve örgütsel sinizm üzerindeki etkisinde sessiz istifanın aracılık rolü bulunmaktadır. Yeni bir kavram olan sessiz istifanın örgütsel sinizm ve işten ayrılma niyeti üzerinde anlamlı etkisi olduğu belirlenmiştir. Ayrıca korku kültürü, işyeri nezaketsizliği ve tükenmişlik sessiz istifa üzerinde pozitif yönlü bir etkiye sahiptir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar örgütlerdeki korku iklimi, nezaketsizlik ve tükenmişlik hissinin çalışanları sessiz istifaya sürükleyen bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Sessiz istifa davranışı negatif olaylar sonucu ortaya çıkmakta ve negatif sonuçlara yol açmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Korku Kültürü, Tükenmişlik, İşten Ayrılma Niyeti, Sessiz İstifa, Örgütsel Sinizm, İşyeri Nezaketsizliği

The Mediating Role of Silent Resignation in the Effect of Fear Culture, Workplace Incivility and Burnout on Turnover Intention and Organizational Cynicism

Öz

The purpose of this study is to determine the mediating role of silent resignation in the effect of fear culture, workplace incivility and burnout on turnover intention and organizational cynicism. The sample of the study, which is based on quantitative research, consists of 471 people working in small, medium and large-scale enterprises in Aksaray province. Partial least squares path analysis (PLS-SEM) was preferred in the analysis of the research data reached by convenience sampling method. According to the findings obtained from the research using Smart-PLS statistical software, silent resignation has a mediating role in the effects of fear culture, workplace incivility and burnout on turnover intention and organizational cynicism. It was determined that silent resignation, which is a new concept, has a significant effect on organizational cynicism and turnover intention. In addition, culture of fear, workplace incivility and burnout have a positive effect on silent resignation. The results obtained from the research show that the climate of fear, incivility and burnout in organizations have a structure that leads employees to silent resignation. Silent resignation behaviour emerges as a result of negative events and leads to negative consequences.

Anahtar Kelimeler

Culture of Fear, Burnout, Turnover Intention, Silent Resignation, Organizational Cynicism, Workplace Incivility

Kaynakça

• Abubakar, A. M., Megeirhi, H. A. and Shneikat, B. (2018). Tolerance for workplace incivility, employee cynicism and job search behavior. The Service Industries Journal, 38(9/10), 629-643.
• Achhnani, B., and Gupta, B. (2022). Consequences of workplace envy and it’s antecedents – A theoretical framework. International Journal of Special Education, 37(3), 5214-5235.
• Akan, B. B. ve Oran, F. Ç. (2017). Örgütlerde korku kültürüne ilişkin bir model önerisi. In D. K. Dimitrov, D. Nikoloski & R. Yılmaz (Ed.), Proceedings of International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress Series in (pp.619-631). V. IBANESS Congress Series.
• Akhigbe, O. J. and Gail, O.-J. (2017). Job burnout and organizational cynicism among employees in nigerian banks. European Scientific Journal, ESJ, 13(22), 125.
• Alola, U. V., Asongu, S. and Alola, A. A. (2019). Linking supervisor incivility with job embeddedness and cynicism: The mediating role of employee self-efficacy. Gadjah Mada International Journal of Business, 21(3), 330- 352.
• Andersson, L.M. and Pearson, C.M. (1999). Tit for tat? The spiraling effect of incivility in the workplace. Academy of Management Review, 24(3), 452- 471.
• Anjum, M. A., Anjum P. and Ahmed, A. (2017). Relationship dynamics of burnout, turnover intentions and workplace incivility perceptions. Business & Economic Review, 9(3), 155-172.
• Ashkanasy, N. M. and Nicholson, G. J. (2003). Climate of fear in organizational settings: construct definition, measurement and a test of theory. Australian Journal of Psychology, 55(1), 24-29.
• Avcı, N. (2023). Örgütsel sinizm, örgütsel sessizlik, işte sözde var olma ve sessiz istifa arasındaki ilişkiler: İstanbul maltepe belediyesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(39), 968-989.
• Avşaroğlu, S. Deniz, M. E., ve Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
• Blau, G. and Andersson, L. (2005). Testing a measure of instigated workplace incivility. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 78, 595-614.
• Boy, Y. ve Sürmeli, M. (2023). Quiet quitting: A significant risk for global healthcare. Journal of Global Health, 13, 03014.
• Brandão, C., Miguez, J. and McCluskey, U. (2016). The dynamics of fear in the workplace: The contribution of attachment theory to leadership training and behaviour. Revista E-Psi, 6(2), 4- 25.
• Brandes, P., Dharwadkar, R. and Dean, J. W. (1999). Does organizational cynicism matter? Employee and supervisor perspectives on work outcomes. Eastern Academy of Management Proceedings, 150-153.
• Buscaglia, M. (2022). A quick look at the origins and outcomes of the trendy term. Chicago Tribune. PressReader.com - Digital Newspaper & Magazine Subscriptions.
• Byrne, B. M. (2016). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. (3rd edition). New York: Routledge
• Cherniss, C. (1980). Staff burnout, job stress in the human service. London: Sage Publications.
• Chiaburu, D. S., Peng, A. C., Oh, I. S., Banks, G. C., Lomeli, L. C. (2013). Antecedents and consequences of employee organizational cynicism: A meta-analysis. Journal of Vocational Behavior, 83(2), 181-197.
• Çini, M. A. (2022). İş yeri nezaketsizliği, tükenmişlik ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki: Akademisyenlere yönelik bir araştırma. BMIJ 10(2), 644-663.
• Çoban, R. ve Deniz, M. (2021). İşyeri nezaketsizliğinin işten ayrılma niyetine etkisinde örgütsel sinizmin aracılık rolü üzerine bir araştırma. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(34), 1224- 1259.
• Cortina, L. M., Magley, V. J., Williams, J. H. and Langhout, R. D. (2001). Incivility in the workplace: Incidence and impact. Journal of Occupational Health Psychology, 6(1), 64-80.
• Coşkun, R., Altunışık, R. ve Yıldırım, E. (2019). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Cure, L. K. (2009). Fear within the workplace: A phenomenological investigation of the experience of female leaders. Unpublished Doctoral Dissertation, Capella University.
• Dalgıç, A. (2019, 26-28 Eylül). Korku ikliminin otel çalışanlarının pozitifliğine, yaratıcılığına ve işbirliğine etkisi. (Conference Proceeding). The Third International Congress on Future of Tourism: Innovation, Entrepreneurship and Sustainability. Mersin, Turkiye. <https://www.academia.edu/40476861/Korku_%C4%B0kliminin_Otel_%C3%87al%C4%B1%C5%9Fanlar%C4%B1n%C4%B1n_Pozitifli%C4%9Fine_Yarat%C4%B1c%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1na_ve_%C4%B0%C5%9Fbirli%C4%9Fine_Etkisi adresinden 14.02.2024> tarihinde erişilmiştir.
• Davoudi, S. M. M., Fartash, K., Allahyari, M. and Yarahmadi, H. (2013). Workplace bullying and turnover intentions among Iranian employees. International Journal of Research in Organizational Behavior and Human Resource Management, 1(1), 12-23.
• Einarsen, S., Aasland, M. S. and Skogstad, A. (2007). Destructive leadership behaviour: A definition and conceptual model. The Leadership Quarterly, 18(3), 207-216.
• Erdoğan, P. (2021). Pozitif psikolojik sermayenin örgütsel sinizme etkisinde tükenmişliğin aracı rolü: Sağlık sektöründe bir çalışma. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(37), 4230-4252.
• Ewis, M. Z. (2014). Workplace perceptions and workplace incivility in Egypt: The mediating role of organizational cynicism. International Journal of Customer Relationship Marketing and Management (IJCRMM), 5(4), 58-82.
• Formica, S. and Sfodera, F. (2022). The great resignation and quiet quitting paradigm shifts: An overview of current situation and future research directions. Journal of Hospitality Marketing & Management, 31(8), 899-907.
• Gallup (2022). Gallup’s Employee Engagement Survey: Ask the Right Questions With the Q12 Survey. https://www.gallup.com/workplace/356063/gallup-q12-employeeengagement-survey.aspx adresinden 03.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Ghosh, R., Reio, Jr., T. G. and Bang, H. (2013). Reducing turnover intent: supervisor and co-worker incivility and socializationrelated learning. Human Resource Development International, 16(2), 169-185.
• Gök, S., Karatuna, I. ve Başol, O. (2019). İşyeri nezaketsizliği ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması. Türk Psikoloji Yazıları, 22(44), 106-115.
• Gözlü, K. (2023). Tükenmişlik bağlamında yeni bir kavram olarak sessiz istifa ve sağlık sektöründeki etkileri. MEYAD Academy Journal, 4(2), 213-241.
• Guerrettaz, T. (2012). Workplace empowerment, incivility, and burnout: Impact on staff nurse recruitment and retention outcomes. Degree Masters of Science, Ball State University, Muncie, Indiana. Gültekin, Z., ve Gültekin, F. (2024). İş yerinde dijital nezaketsizlik ölçeğinin günümüze ve Türkçeye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (63), 351-363.
• Gün, F. ve Başkan G. A. (2017). Öğretim elemanlarının algılarına göre örgütsel sinizm ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 361-379
• Gün, İ. (2024). Sessiz istifa niyetini etkileyen faktörlerin AHP yöntemi ile değerlendirilmesi: Sağlık çalışanlarında bir uygulama. Yönetim Bilimleri Dergisi, 22(52), 500-520.
• Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M. and Sarstedt, M. (2014). A primer on partial least squares structural equation modeling (1st ed.). Thousand Oaks: Sage.
• Hair, J. F., Matthews, L. M., Matthews, R. L. and Sarstedt, M. (2017). PLS-SEM or CB-SEM: Updated guidelines on which method to use. International Journal of Multivariate Data Analysis, 1(2), 107-123.
• Hennenhofer, G. and Heil, K. D. (2004). Korkuyu yenmek. (L. Yarbaş, Çev.) İzmir: İlya Yayınevi.
• Henseler, J., Ringle, C. M. and Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of the Academy of Marketing Science, 43(1), 115-135.
• Huang, H. T. and Lin, C.P. (2019). Assessing ethical efficacy, workplace incivility and turnover intention: A moderated-mediation model. Review of Managerial Science, 13(1), 33-56.
• İncesu, E., Yorulmaz, M. ve Evirgen, H. (2017). Örgütsel sinizmin tükenmişlik üzerine etkisi: Hastane çalışanları üzerine bir araştırma. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 3(3), 370-380.
• Jackson, S. E., Schwab, R. L. and Schuler, R. S. (1986). Toward an understanding of the burnout phenomenon. Journal of Applied Psychology, 71, 630-40
• Johnson, J. L. and O’Leary-Kelly, A. M. (2003). The effects of psychological contract breach and organizational cynicism: Not all social exchange violations are created equal. Journal of Organizational Behavior, 24(5), 627-647.
• Kahraman, Ü. (2019). Okul yöneticilerinin yönetim tarzı, örgüt dna’sı ve örgütsel değişimin okullardaki korku kültürüne etkisi. Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Karacaoğlu, K. ve İnce, F. (2012). Brandes, Dharwadkar ve Dean’in (1999) örgütsel sinizm ölçeği türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması: Kayseri organize sanayi bölgesi örneği. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 3(3), 77-92.
• Kaşmer, T. (2009). Korku kültürünün yönetim, çalışanlar ve işletme üzerindeki etkilerinin analizi. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Kavak, H. (2015). İşletmelerde korku kültürü ve yönetimi: Adıyaman ili örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kobal, G. ve Batı, S. (2022). Eski bir alışkanlık, yeni bir akım: Sessiz istifa yaşayanlar anlatıyor, uzmanlar yorumluyor. Hürriyet, <https://www.hurriyet.com.tr/gundem/eskibir-aliskanlik-yeni-bir-akim-sessiz-istifa-yasayanlar-anlatiyor-uzmanlar-yorumluyor42127939 adresinden 03.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Köroğlu, Ö. ve Bahar, E. (2021). Sağlık kurumlarında çalışan hemşirelerin tükenmişlik algılarının işten ayrılma niyetlerine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(4), 3453-34.
• Kumar, S. (2023). Quiet quitting and its relevance to the medical profession. MGM Journal of Medical Sciences 10(1), 1-2.
• Lee, T. W. and Mowday, R. T. (1987). Leaving an organization: An emprical investigation of Steers and Mowday's model of turnover. Academy of Management Journal, 30(4), 721-743.
• Mahmood, S. M. R. ve Sak, R. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(5), 2243- 2259.
• Martin, W. F. (2008). Is your hospital safe? Disruptive behavior and workplace bullying. Hospital Topics, 86(3), 21-28.
• Maslach, C. (1982). Burnout: The cost of caring. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall
• Meier, S. T. (1983). Toward a theory of burnout. Human Relations, 36(10), 899-910.
• Milosevic, I. and Mccabe, R. E. (2015). Phobias: The psychology of irrational fear. Santa Barbara, CA: Greenwood.
• Mobley, W. H., Horner, S. O. and Hollingsworth, A. T. (1978). An Evaluation of Precursors of Hospital Employee Turnover. Journal of Applied Psychology, 63(4), 408-414
• Nazir, T., Norulkamar, B. U. and Ahmed, U. (2016). Interrelationship of Incivility, Cynicism and Turnover Intention. International Review of Management and Marketing, 6(1), 146-154.
• Nesin, A. (2014). Korkudan korkmak. (15. baskı). İstanbul: Nesin Yayınevi.
• Oktaysoy, O., Kaygın, E., Topçuoğlu, E.(2023). Olumsuz düşünce döngüsü ve kolektif şükranın işyeri mutluluğuna etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(1), 243-259
• Onay, M. ve Kılcı, S. (2011). İş stresi ve tükenmişlik duygusunun işten ayrilma niyeti üzerine etkileri: Garsonlar ve aşçibaşilar. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 363-372.
• Önder, N. (2022). Herkesin konuştuğu sessiz istifa. Marketing Türkiye, <https://www. marketingturkiye.com.tr/haberler/sessizistifa-nedir/. adresinden 03.02.2024> tarihinde erişilmiştir.
• Örücü, E. ve Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel adaletin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi: Güney afrika cumhuriyetinde bir uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 335-358.
• Oyeleye, O. and Hanson, P. (2013). Relationship of workplace incivility, stress, and burnout on nurses’ turnover intentions and psychological empowerment. The Journal of Nursing Administration, 43(10), 536-542.
• Özpolat, A. ve Sevim, Y. (2017). Örgütsel korkunun sosyal sermaye üzerindeki etkisi (Fırat Üniversitesi örneği). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54), 603-616.
• Palabıyık, N., Yıkılmaz, İ., ve Sürücü, L. (2024). Workplace envy, workplace incivility, and job satisfaction: An empirical study on nurses. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 42, 81-94.
• Pinder, C. C. and Harlos, K. P. (2001). Employee silence: Quiescence and acquiescence as responses to perceived injustice. Research in Personnel and Human Resources Management, (20), 331-369.
• Pines, A. and Aronson, E. (1988). Career burnout: causes and cures. Free Press
• Preacher, K. J. and Hayes, A. F. (2004). SPSS and SAS procedures for estimating indirect effects in simple mediation models. Behavior Research Methods, Instruments, and Computers, 36, 717-731.
• Preacher, K. J. and Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40, 879-891.
• Robbins, S. and Judge, T. (2012). Örgütsel davranış. (Çev.) İnci Erdem. İstanbul: Nobel Yayınları.
• Robert, F. (2018). Impact of workplace bullying on job performance and job stress. Journal of Management Info, 5(3), 12-15.
• Rusbult, C. E., Farrell, D., Rogers, G. and Mainous, A. G. (1988). Impact of exchange variables on exit, voice, loyalty and neglect: An integrative model of responses to decline job satisfaction. Academy of Management Journal, 31(3), 599-627.
• Salin, D. and Hoel, H. (2011). Organizational causes of workplace bullying. In S.Einarsen, H. Hoel, D. Zapf, C. L. Cooper (Ed.), Developments in Theory, Research and Practice in (pp. 227-244). New York: Taylor & Francis.
• Sarıoğlu Uğur, S. (2023). Örgütsel açıdan yönetimde “sessiz istifa” kavramı. U. Uğur ve Biçer, D.F. (Ed.), Güncel Gelişmeler Işığında İşletme Alanında Yeni Kavramlar içinde, (ss. 99-114). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Sarstedt, M., Ringle, C. M., Henseler, J. and Hair, J. F. (2014). On the emancipation of PLS-SEM: A commentary on rigdon (2012). Long Range Planning, 47(3), 154-160.
• Savaş, B. Ç. ve Turan, M. (2023). Sessiz istifa ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Online Journal of Recreation and Sports, 12(3), 442-453.
• Schaufeli, W. B. and Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources, amd their relationship with burnout and engagement: a multi sample study. Journal of Organizational Study, 25, 293-315.
• Simha, A., Elloy, D. F. and Huang, H. C. (2014). The moderated relationship between job burnout and organizational cynicism. Management Decision, 482-504.
• Sincer, S. (2016). Öğretim elemanlarının algılarına göre korku kültürü ile tükenmişlik arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Smith, S. (2022). Quiet quitting: a wake-up call for better management: How to recognize and combat quiet quitting. HMC Sales. Marketing & Alliances Excellence, 21(10), 28-29.
• Spence Laschinger, H. K., Leiter, M., Day, A and Gilin D. (2009). Workplace empowerment, incivility, and burnout: impact on staff nurse recruitment and retention outcomes. J Nurs Manag. 17(3), 302-311.
• Sulea, C., Filipescu, R., Horga, A., Ortan, C. and Fischmann, G. (2012). Interpersonal mistreatment at work and burnout among teachers. Cognition, Brain, Behavior, 16(4), 553-570.
• Suran, B. G. and Sheridan, E. P. (1985). Management of burnout: training psychologists in professional life span perspectives. Professional Psychology: Research and Practice, 16(6), 741.
• Tenenhaus, M., Amato, S. ve Esposito Vinzi, V. (2004). A global goodness-of-fit index for PLS structural equation modelling. In Proceedings of the XLII SIS scientific meeting, 1(2), 739-742.
• Tümkaya, S., Çam, S. ve Çavuşoğlu, İ. (2009). Tükenmişlik ölçeği kısa versiyonu’nun Türkçe’ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 387-398.
• Türkiye İş Kurumu (2023). İşgücü piyasası araştırması Aksaray ili 2022 yılı sonuç raporu. <https://media.iskur.gov.tr/66861/aksaray.pdf adresinden 20.03.2023> tarihinden erişilmiştir.
• Weisberg, J. (1994), Measuring workers burnout and intention to leave. International Journal of Manpower, 15(1), 4-14.
• Yıldız, E. (2021). SmartPLS ile yapısal eşitlik modellemesi reflektif ve formatif yapılar. Ankara: Seçkin Yayınları. (2. Baskı).
• Yılmaz, O. ve Aytaç, T. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik algılarının kıdem değişkeni açısından incelenmesi: Bir meta-analiz çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 408-425.
• Zenger, J. and Folkman, J. (2022). Quiet quitting is about bad bosses, not bad employees. Harvard Business Review. <https://hbr.org/2022/08/quiet-quitting-is-about-bad-bossesnot-bad-employees adresinden 03.02.2023> tarihinde erişilmiştir.
• Zhang, T. and Rodrigue, C. (2023). What if moms quiet quit? The role of maternity leave policy inworking mothers’ quiet quitting behaviors. Merits, 3(1), 186-205.