Çocuklara Yönelik Finansal Okuryazarlık Farkındalık Programının Çocukların Finansal Okuryazarlık Düzeylerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 3, 674 - 689, 30.11.2024

Nezahat Gök , Tuğba Yıldırım , Seçkin Gök , Kasım Yıldırım

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1512509

Öz

Bu çalışmanın amacı, çocuklara yönelik finansal okuryazarlık farkındalık programının ortaokul 5.sınıf öğrencilerin finansal okuryazarlık düzeylerine etkisini belirlemektir. Araştırmanın çalışma grubunu Aydın ili Sultanhisar ilçesinde yer alan iki devlet ortaokulunda öğrenim gören toplam 32 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma 2023-2024 eğitim öğretim yılının güz dönemini kapsamaktadır. Araştırmada ön test son test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Deney grubuna mevcut öğretim programının yanında proje tabanlı öğrenme yaklaşımı temelinde finansal okuryazarlık farkındalık programı uygulanmış, kontrol grubuna ise mevcut öğretim programı takip edilmiştir. Uygulama öncesi Çocuklar İçin Finansal Okuryazarlık Ölçeği ön test, uygulama bitiminde ise aynı ölçek son test olarak uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde betimsel istatistiklerin yanı sıra tek yönlü kovaryans analizinden (ANCOVA) yararlanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre deney grubu öğrencilerin son test puanlarının anlamlı düzeyde farklılaştığı görülmüştür. Ayrıca eğitim programının deney grubunu oluşturan öğrenciler üzerinde finansal okuryazarlık noktasında yüksek etkiye sahip olduğu bulgusuna da ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Finansal okuryazarlık, ortaokul öğrencileri, para yönetimi

Etik Beyan

Bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir.

Teşekkür

Çalışmaya destek veren kamu kurum ve kuruluşlarına teşekkür ederiz. Ek olarak bu çalışma 2. Uluslararası Sosyal, Siyasal ve Mali Araştırmalar Kongresinde sözlü bildiri olarak sunulmuştur. Yine bu çalışma yazarlardan biri tarafından gerçekleştirilen TÜBİTAK 2204-B Ortaokul Öğrencileri Araştırma Projeleri kapsamında yürütülmüştür.

Kaynakça

• Acat, M. B. ve Aslan, M. (2011). Okulların karakter eğitimi yetkinliği ölçeği (OKEYÖ). Değerler Eğitimi Dergisi, 9(21), 7-27.
• Akay, C. (2013). Ortaokul öğrencilerinin yaparak-yaşayarak öğrenme temelli TÜBİTAK 4004 bilim okulu projesi sonrası bilim kavramına yönelik görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 326-338.
• Altay, N. (2020). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının beceriler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 276-297.
• Amagir, A., Groot, W., Maassen van den Brink, H. and Wilschut, A. (2018). A review of financial-literacy education programs for children and adolescents. Citizenship, Social and Economics Education, 17(1), 56-80.
• Arslan, M. (2007). Eğitimde yapılandırmacı yaklaşımlar. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 40(1), 41-61.
• Bakioğlu, B. ve Karamustafaoğlu, O. (2020). Okul dışı öğrenme ortamlarının öğretim sürecinde kullanımına yönelik öğrenci görüşleri. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 5(1), 80-94.
• Batty, M., Collins, J. M. and Odders-White, E. (2015). Experimental evidence on the effects of financial education on elementary school students knowledge, behavior, and attitudes. Journal of Consumer Affairs 49(1), 69–96.
• Bayram, S. (2010). Finansal okuryazarlık ve para yönetimi davranışları: Anadolu Üniversitesi öğrencileri üzerine uygulama. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Becchetti, L., Caiazza, S. and Coviello, D. (2013). Financial education and investment attitudes in high schools: Evidence from a randomized experiment. Applied Financial Economics 23(10), 817–836.
• Berry, J., Karlan. D. and Pradhan, M. (2015). The impact of financial education for youth in Ghana. Yale University Economic Growth Center Discussion Paper, (1048), 1-33. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2588720
• Bozkurt, E., Toktaş, Y. ve Altıner, A. (2019). Türkiye’de tasarruf ve finansal okuryazarlık üzerine bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 1580-1605.
• Bronfenbrenner, U. (1977). Toward an experimental ecology of human development. American Psychologist, 32(7), 513‐531. https://doi.org/10.14195/0870‐ 4147‐48‐1
• Bruhn, M., de Souza Leão, L., Legovini A., Marchetti, R. and Zi, B. (2013) The impact of high school financial education: Experimental evidence from Brazil. World Bank Policy Research Working Paper (6723), 1-55.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yönremleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2022). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Çetin, R. B. ve Konan, N. (2020). Farklı ülkelerin eğitim denetimi sistemlerine ilişkin bir inceleme. Scientific Educational Studies, 4(1), 45-77.
• Çetin, O. ve Şengezer, B. (2013). Ortaokul öğrencilerinin proje çalışmalarına ilişkin görüşleri. Ege Eğitim Dergisi, 14(1), 24-49.
• Çetinkaya, F. Ç., Yıldırım, K., Öksüz, H. İ., Sönmez, M., Tosun, D. K., Rasinski, T. and Galeza, A. (2023). Improving financial literacy through interactive read-aloud with children’s picture books. The Journal of Educational Research, 116(1), 48–59. https://doi.org/10.1080/00220671.2023.2182752 Chen, H. and Volpe, R. P. (1998). An analysis of personal financial literacy among college students. Financial Services Review, 7(2), 107-128.
• Coşkun, S. (2016). Üniversite öğrencilerinin finansal davranış ve tutumlarının belirlenmesi: Finansal okuryazarlık algıları üzerine bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 2247-2258.
• Çarıkçı, O. (2019). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin finansal farkındalık düzeyinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 133-157.
• Demirel, R. ve Özcan, H. (2020). Ortaokul öğrencileri ile bir okul dışı öğrenme ortamına alan gezisi: Tropikal kelebek bahçesi örneği. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 5(2), 120-144.
• Dillard, B. L. (2022). Financial literacy: The child left behind. International Journal of Multidisciplinary Research and Growth Evaluation, 3(3), 264-267.
• Er, B. ve Taylan, A. E. (2017). Lise öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Sosyal Bilimler Enstitüsü-Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 297-317.
• Erdem, S. ve Gürol, M. (2022). Rehberlik ve kariyer planlama dersi öğretim programının paydaş görüşlerine göre değerlendirilmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 13(79), 1-20.
• Ertoğrul, D. (2020). Ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeyleri ve bu düzeyleri etkileyen demografik faktörler (Muğla örneği). Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Fauziaha, P. and Sari, R. C. (2019). The development of a financial literacy questionnaire for early childhood. Development, 7(7), 305-315.
• George, D. and Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10a ed.). Boston: Pearson.
• Güvenç, H. (2017). Öğretim programlarımızda finansal okuryazarlık. İlköğretim Online, 16(3), 935-948.
• Hastings, J. S., Madrian, B. C. and Skimmyhorn, W. L. (2013) Financial literacy, financial education, and economic outcomes. Annual Review of Economics 5(1), 347–373.
• Karaağaç, A. (2015). Finansallaşma sürecinde finansal okuryazarlık. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karaaslan, H. (2020). Ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2022). Bilimsel araştırma yöntemleri (37. baskı). Ankara: Nobel.
• Kayacan, E. N. (2019). Hane halkının finansal okuryazarlık ve para yönetme becerisinin ölçülmesi: Zonguldak ili örneği. Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, İşletme Enstitüsü, Sakarya.
• Kılıç, Y., Ata, H. A. ve Seyrek, İ. H. (2015). Finansal okuryazarlık: Üniversite öğrencilerine yönelik bir araştırma. Journal of Accounting & Finance, 66, 129-150.
• Köroğlu, H. (2021). Ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Lusardi, A. and Mitchell, O. S. (2014). The economic importance of financial literacy: Theory and evidence. Journal of Economic Literature, 52(1), 5–44.
• Lusardi, A. (2019). Financial literacy and the need for financial education: evidence and implications. Swiss Journal of Economics and Statistics, 155(1), 1-8.
• Lührmann, M., Serra-Garcia, M. and Winter, J. (2015). Teaching teenagers in finance: Does it work? Journal of Banking and Finance 54, 160–174.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Matematik Dersi Öğretim Programı. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201813017165445 adresinden 19.01.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686 adresinden 18.01.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Mete, G. (2020). Okuryazarlık türleri ve 2023 eğitim vizyonu belgesi. Kesit Akademi Dergisi, 22, 109-120.
• Moreno-Herrero, D., Salas-Velasco, M. and Sánchez-Campillo, J. (2018). Factors that influence the level of financial literacy among young people: The role of parental engagement and students' experiences with money matters. Children and Youth Services Review, 95, 334-351.
• Moschis, G. P. (1985). The role of family communication in consumer socialization of children and adolescents. Journal of Consumer Research, 11(4), 898-913.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Çev. Bütün, M ve S. B. Demir). Ankara: Pegem Akademi.
• Saputra, J. and Susanti, D. (2021). A study of several financial literacy teaching methods for children. International Journal of Ethno-Sciences and Education Research, 1(2), 7-10.
• Saracaloğlu, A. S., Akamca, G. Ö. ve Yeşildere, S. (2006). İlköğretimde proje tabanlı öğrenmenin yeri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(3), 241-260.
• Sarıgül, H. (2020). Türkiye’de finansal okuryazarlık alanında yazılan lisansüstü tezlerin içerik analizi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi,10(1), 153-165.
• Satoğlu, S. (2014). Bireysel yatırımcıları koruma aracı olarak finansal okuryazarlık ve Türkiye uygulaması. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul.
• Sezer, D. ve Demir, S. (2015). Yatırımcıların finansal okuryazarlık ve bilişsel yetenek düzeylerinin psikolojik yanılsamalar ile ilişkisi. Journal of Accounting & Finance, 66(1), 69-88.
• Sönmez, M. T. (2022). Erken dönemlerde finansal farkındalığın gelişmesi ve finansal okuryazarlık konularının matematik dersine entegresi. Yaşadıkça Eğitim, 36(2), 569-589. https://doi.org/10.33308/26674874.2022362402
• Sönmez, M. T. and Topcal, B. (2022). Analysis of financial literacy association contents in middle school mathematics textbooks by grade level. Journal of Kirsehir Education Faculty, 23(3), 2596-2630.
• Şayan, N. ve Yakut, S. (2022). Ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi: Çanakkale merkez örneği. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 23-34.
• Şimşek, F. ve Hamzaoğlu, E. (2020). Okul dışı gerçekleştirilen proje tabanlı öğrenme yaklaşımının ortaokul öğrencilerine etkisinin araştırılması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(Armağan Sayısı), 395-424. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.689423
• Türkiye Bankalar Birliği. (2019). PISA 2018 değerlendirmesi ve analitik çerçevesi. https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/7674/PISA18.pdf adresinden 20.09.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Tonbuloğlu, B., Aslan, D., Altun, S. ve Aydın, H. (2013). Proje tabanlı öğrenmenin öğrencilerin bilişüstü becerileri ve öz-yeterlik algıları ile proje ürünleri üzerindeki etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 97-117.
• Topçu, M. S. ve Atabey, N. (2016). Alan gezilerinin ortaokul öğrencilerinin çevre konusundaki bilgi ve tutumları üzerine etkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 494-513.
• Tosun A. E. (2016). Lise öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeyi üzerine bir alan araştırması. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Vatansever Bayraktar, H. (2015). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 1-10.
• Yılmaz, E., Aladağ, S. ve Kaya, G. (2022). Çocuklar için finansal okuryazarlık ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Journal of Multidisciplinary Studies in Education, 6(3), 100-111.
• Yiğit, Y. ve Görmez, E. (2022). Sosyal bilgiler dersini almış ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık yeterliliğine ilişkin bir araştırma. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(32), 332-361.