Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze Türkiye’de Halk Eğitimi: Kurumsal Yapılanma ve Uygulamalar

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 359 - 378, 31.07.2025

Bayram Coşkun , Doğan Peker

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1597307

Öz

Sanayi devrimi sonrasında ortaya çıkan kitlesel eğitim ihtiyacı, günümüzde bilgi toplumunun gereği olarak daha güçlü bir biçimde varlığını korumaktadır. Bu kapsamda çocukların ve gençlerin eğitimi yanında, yetişkin eğitimi de önemli hale gelmiştir. Türkiye’de yetişkinleri hedef alan halk eğitimi çalışmalarının temeli Osmanlı Devleti dönemine dayansa da Cumhuriyetin ilanından sonra halk eğitimi çalışmaları yeni bir yaklaşımla arttırılmış ve güçlendirilmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında gerçekleştirilen kapsamlı bir halk eğitimi uygulaması olarak “Millet Mektebi” ön plana çıkmaktadır. Cumhuriyetin kurulmasından günümüze, halk eğitimi çalışmaları Milli Eğitim Bakanlığı uhdesinde olmuştur. Halen bu Bakanlık bünyesinde yer alan Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğünün yönlendirme ve koordinasyonuyla Türkiye’de halk eğitimi (hayat boyu öğrenme) çalışmaları yürütülmektedir. Bu çalışmalar için ön plana çıkan kurum halk eğitimi merkezleridir. 2024-2028 yıllarını kapsayan 12. Kalkınma Planı dijitalleşme sürecinin devam ettiği günümüzde, halk eğitimi açısından önemli hedefler içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Kamu Yönetimi, Halk Eğitimi Merkezi, Hayat Boyu Öğrenme

Etik Beyan

Etik kurallara uyulmuştur.

Destekleyen Kurum

Çalışmamız için destek alınmamıştır.

Proje Numarası

yoktur

Teşekkür

Katkılarınız için teşekkür ederiz.

Public Education in Turkey from the Establishment of the Republic to the Present: Institutional Structuring and Applications

Öz

The need for mass education that emerged after the Industrial Revolution continues to exist more strongly today as a requirement of the information society. In this context, besides the education of children and young people, adult education has also become important. Although the basis of public education studies targeting adults in Turkey dates back to the Ottoman Empire period, public education studies were increased and strengthened with a new approach after the proclamation of the Republic. "Nation School" stands out as a comprehensive public education practice carried out in the first years of the Republic. Since the establishment of the Republic, public education activities have been under the responsibility of the Ministry of National Education. Currently, public education (lifelong learning) studies are carried out in Turkey under the guidance and coordination of the General Directorate of Lifelong Learning within this Ministry. The institutions that stand out for these studies are public education centers. The 12th Development Plan, covering the years 2024-2028, contains important targets in terms of public education, as the digitalization process continues.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Public Administration, Public Education Center, Lifelong Learning.

Proje Numarası

yoktur

Kaynakça

• Açıkalın, Ş. N. ve Mardin Yılmaz, P. (2024). Yumuşak güç aracı olarak moda diplomasisi: Ankara Olgunlaşma Enstitüsü örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 422-433. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1452775
• Akbaş, H. E., Bozkurt, S., ve Yazıcı, K. (2018). Osmanlı Devletinde lonca teşkilatı yapısı ve yönetim düşüncesi ile karşılaştırılması. Accounting and Financial History Research Journal, 11(09), 165-202.
• Anayasada yapılan değişikliklere uyum sağlanması amacıyla bazı kanun ve kanun hükmündeki kararnamelerde değişiklik yapılması hakkında kanun hükmünde kararname. (2018, 9 Temmuz). Resmi Gazete, (Sayı: 30473) (3. mükerrer). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180709M3-1.pdf 703 Sayılı KHK.
• Bedir, A. (2022). Günümüz gelişme ekonomisi politikaları çerçevesinde ahiliğin yapısı ve iktisadi anlayışı. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 257-276. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1031247
• Büyükbaş, N. (2013). Osmanlı insan yetiştirme düzeni ve Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşuna etkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 29(87), 199-228.
• Coşkun, B. (2008). Kamu yönetiminde yeniden yapılanma üzerine bir değerlendirme. A. Balcı, A. Nohutçu, N. K. Öztürk ve B. Coşkun (Ed.). Kamu yönetiminde çağdaş yaklaşımlar, sorunlar, tartışmalar, çözüm önerileri, modeller, Dünya ve Türkiye yansımaları içinde (ss. 47-65). Ankara: Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
• Coşkun, B. (2021). Türkiye’de bakanlık teşkilatları ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi sonrası durum. A. Yılmaz ve T. Güler (Ed.). Değişim ve dönüşüm dinamikleri bağlamında Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi içinde (ss. 93-136). Ankara: Ekin Yayınevi.
• Coşkun, B. ve Pank Yıldırım, Ç. (2021). Yeni kamu yönetimi yaklaşımı ve kamu yönetimi reformu ilişkisi: Türkiye üzerine bir inceleme. B. Parlak ve K. C. Doğan (Ed.). Postmodern kamu yönetimi kavramlar, teoriler, yaklaşımlar içinde (ss. 103-135). Ankara: Nobel Yayınları.
• Çatal, T. (2019). Geçmişten günümüze Türkiye’de yaşam boyu öğrenme. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dehmel, A. (2006). Making a European area of lifelong learning a reality? Some critical reflections on the European Union’s lifelong learning policies. Comparative Education, 42(1), 49–62. https://doi.org/10.1080/03050060500515744
• Deniz, N. ve Büyük, K. (2023). İkiz dönüşüm: yeşil ve dijital dönüşüm, Dijital Teknolojiler ve Eğitim Dergisi, 2(1), 57-70.
• Dolanbay, T. (2014). Hayat boyu öğrenme sürecinde halk eğitimi merkezilerinin yaşadığı yönetsel sorunlar, Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
• Duman, T. ve Karagöz, S. (2016). An evaluation of Turkish teacher education system compared to other models in different countries. International Journal of Educational Research Review (IJERE). 1(1), 1-13.
• Erdem, Ç. (2008). Cumhuriyet yönetiminin 1930’lu yıllarda köyde ve köylülükte “dönüşümü” gerçekleştirme isteğinin bir aracı olarak “köy eğitmen kursları”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 187-200.
• European Commission. (2024). Council recommendation on lifelong learning core competencies. Retrieved from https://education.ec.europa.eu/ in 27.03.2024
• Field, J. (2006). Lifelong learning and the new educational order. Stoke-on-Trent Staffordshire, UK: Trentham Books.
• Geray, C. (2002). Halk eğitimi, Ankara: İmaj Yayınları.
• Gezer, M. (2012). Demokrat Parti iktidarının halk eğitimi politikaları, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entitüsü, Afyon.
• Gökmen, E. (2006). Aydın Vilayetinde çırak mektepleri, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 141- 152.
• Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği. (2018, 11 Nisan) Resmi Gazete (Sayı:30388). Erişim adresi:https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=24507&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Hake, B. J. (1999). Lifelong learning in late modernity: the challenges to society, organizations and individuals. Adult Education Quarterly, 49(2), 79–90. https://doi.org/10.1177/074171369904900201
• Kapluhan, E. (2014), 1921 Maarif Kongresi’nin Türk Eğitim Tarihindeki yeri ve önemi, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 5(8), 123-134.
• Key Competencies for Lifelong Learning (2018, 4 Haziran). Official Journal of the European Union (Sayı:189). Access address:https://op.europa.eu/webpub/eac/education-and-training-monitor-2023/en/
• Kiziroğlu, A. M. (2017). Türkiye'nin nüfus değişimine göre il bazında kentleşmesine bir bakış (1965-2014), Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(16), 153- 183.
• Kurt, İ. (2000). Yetişkin eğitimi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Köy Eğitmenleri Kanunu. (1937, 24 Haziran). Resmi Gazete, (Sayı:3238). Erişim adresi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc017/kanuntbmmc017/kanuntbmmc01703238 pdf
• Millet Mektepleri Talimatnamesi. (1928, 24 Kasım). Resmi Gazete, (Sayı:1048). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/
• Millet Mektepleri Talimatnamesi. (1929, 16 Ekim). Resmi Gazete. Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/ Millî Eğitim Bakanlığı. (2025). Kurs programları. https://e-yaygin.meb.gov.tr/pagePrograms.aspx adresinden 09.07.2025 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1991). Cumhuriyetin ilk dönemi eğitim kurumları (1921-1926), https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29164441_heyeti_ilmiye.pdf adresinden 26.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1991). Geçmişten günümüze Millî Eğitim Şuraları, (1.-20.) https://ttkb.meb.gov.tr/www/gecmisten-gunumuze-mill-egitim-sralari/icerik/328 adresinden 01.04.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2009). Hayat boyu öğrenme strateji belgesi. http://ecvet.ua.gov.tr/Uploads/f7699346-4182-4730-8282-a61938751493.pdf adresinden 08.10.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2014). Hayat boyu öğrenme strateji belgesi ve eylem planı. http://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2014_11/18031112_hbostratejibelgesi_2014_2018.pdf adresinden 08.10.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2017). Heyeti İlmiye Kararları https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29164441_heyeti_ilmiye.pdf adresinden 08.10.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2023). Kurumlar listesi https://mebbis.meb.gov.tr/KurumListesi.aspx.(2023).https://mebbis.meb.gov.tr/KurumListesi.aspx adresinden 01.04.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1971). Yaygın Eğitim Özel İhtisas Komisyon Raporu https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Yaygin-Egitim-Ozel-Ihtisas-Komisyonu-Raporu.pdf adresinden 08.10.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakında Kanun Hükmünde Kararname. (2011, 14 Eylül) Resmi Gazete, (Sayı:28054). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/
• Okçabol, R. (1996). Halk eğitimi (yetişkin eğitimi). İstanbul: Der Yayınları.
• Peker, D. (2023). Türkiye’de halk eğitimi merkezi programlarının beşeri sermayenin geliştirilmesi ve yoksullukla mücadele açısından etkinliği: Antalya, Muğla, Van ve Hatay örnekleri. Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Peker, D. (2024). Göç ve sosyal uyum açısından halk eğitimi merkezi programlarının etkisi: Antalya, Muğla, Hatay ve Van İllerinde bir analiz. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 7(2), 536-555. https://doi.org/10.33712/mana.1495238
• Peker, D. (2025). Hayat boyu öğrenme kurumlarında uygulanan halk eğitimi merkezi programlarına katılan kursiyerlerin memnuniyet algısı: Erzin örneği. Ombudsman Akademik, (22), 109-139. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1554012
• Sarı, M., ve Uz, E. (2017). Cumhuriyet Döneminde köy eğitmen kursları, Türkish Education Journal, 6(1), 29-55.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda eğitim ve öğretim sisteminin oluşumu ve dönüşümü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Türkoğlu, A. ve Uça, S. (2011). Türkiye’de halk eğitimi: tarihsel gelişimi, sorunları ve çözüm önerileri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 48-62.
• Türkiye Diyanet Vakfı, İslam ansiklopedisi (1988). Ahilik, loncalar üzerine görüşler. https://islamansiklopedisi.org.tr/ahilik adresinden 27.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2024) TBMM Arşivi https://www.tbmm.gov.tr/Kutuphane adresinden 27.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (1922). Zabit ceridesi, https://www.tbmm.gov.tr/Kutuphane adresinden 27.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2024) Kanunlar Dergisi, Maarif Teşkilatına Dair Kanun, https://www.tbmm.gov.tr/Kutuphane adresinden 27.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2024) Tevhid-i Tedrisat Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/Kutuphane adresinden 27.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (1964). Tutanaklar https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MM__/d01/c033/mm__01033010.pdf adresinden 30.11.2024 tarihinde erişilmiştir.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. (2023). Kalkınma planları https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari adresinden 04.12.2024 tarihinde erişilmiştir.
• T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı. (2025) Millet mektepleri. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/millet-mektepleri/, adresinden 30.03.2024 tarihinde erişilmiştir.