Evaluation of Files and Practitioner Experiences on Counseling Measure Applications as a Component of the Child Protection System

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 831 - 850, 30.11.2025

Hakan Karaman , Faruk Caner Yam

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1670914

Öz

Çocuk Koruma Sisteminin Bir Bileşeni Olarak Danışmanlık Tedbiri Uygulamalarına İlişkin Dosyaların ve Uygulayıcı Deneyimlerinin Değerlendirilmesi

Öz

Danışmanlık tedbiri uygulamaları, Türkiye’de 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu kapsamında, suça sürüklenen veya korunma ihtiyacı olan çocuklar ve ailelerine yönelik olarak yürütülmektedir. Bu uygulamalar çoğunlukla psikolojik danışmanlar, psikologlar ve sosyal hizmet uzmanları tarafından gerçekleştirilmekte olup, çocukların gelişimsel ihtiyaçlarını desteklemek ve aileleri çocuk yetiştirme konusunda güçlendirmek amaçlanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, danışmanlık tedbirlerinin Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde mevzuata uygun biçimde uygulanıp uygulanmadığını süreç, nitelik ve sonuç odaklı olarak incelemektir. Araştırma keşfedici ardışık karma desenle yürütülmüş olup, ilk olarak bir rehberlik ve araştırma merkezinde yer alan 40 danışmanlık tedbiri dosyası analiz edilmiştir. Ardından aynı bölgede danışmanlık tedbiri uygulama deneyimi olan 60 psikolojik danışmandan anket yoluyla veri toplanmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz teknikleriyle değerlendirilmiştir. Bulgulara göre, dosyaların %80’inde danışmanlık tedbiri kararları mevzuata uygun şekilde uygulanamamıştır. En yaygın engel (%46.87), çocuğa veya aileye ulaşılamamasıdır. Mahkeme kararlarının uygulayıcılara ortalama ulaşma süresi 81 gündür. Psikolojik danışmanların %53.3’ü görevlerini mevzuata uygun şekilde tamamlayamadıklarını, %54.4’ü ise çocuk/aileye ulaşamamanın süreci aksattığını belirtmiştir. Ayrıca, danışmanların %78.3’ü çocuk ve ailelerin motivasyonunun düşük olduğunu, %63.3’ü kendilerinin de bu göreve düşük motivasyonla yaklaştığını ve %55’i uygulamaların faydasız olduğunu düşünmektedir. Sonuç olarak, danışmanlık tedbiri uygulamalarının istenilen etkiye ulaşamadığı görülmektedir. Hem hizmet alanların hem de uygulayıcıların sürece katılımı artırılmadıkça, mevcut sorunların devam edeceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

çocuk koruma kanunu , danışmanlık tedbiri , psikolojik danışman

Kaynakça

• Akyüz, E. (2024). Çocuk hukuku (9. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Bağdat, C. (2018). 5395 sayılı çocuk koruma kanunundaki danışmanlık tedbirinin sosyal hizmet açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Beckford, E. (2020). An exploration into what works in effectively engaging young adult offenders in probation supervision: Practitioners and probationers perspectives. PhD Thesis, Middlesex University, School of Law. London.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Rese¬arch Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Chan, X. W., Fan, S. X. and Snell, D. (2021). Managing intense work demands: How child protection workers navigate their professional and personal lives. Community, Work & Family, 24(2), 208–225. https://doi.org/10.1080/13668803.2020.1830030.
• Creswell, J.W. (2021). Karma yöntem araştırmalarına giriş. (M. Sözbilir, Çev.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Creswell, J. W. and Creswell, J. D. (2021). Araştırma tasarımı. (E. Karadağ, Çev.). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Corbin, J. And Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (3rd ed.). CA: SAGE Publications, Inc.
• Çalışkan, S. (2019). Danışmanlık ve eğitim tedbiri görevi olan rehber öğretmenlerin bu hizmetlere yönelik görüşleri: Sultanbeyli örneği. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Çetin, H. ve Demirel, B. (2024). Sosyal hizmet uzmanlarının bakış açısıyla çocuk koruma ve bakım politikalarının değerlendirilmesi. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 11(105), 650-664. https://doi.org/10.5281/zenodo.10926836.
• Çocuk Koruma Kanunu (ÇKK). (2005, 15 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25876). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5395&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 adresinden 30.09.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Demircioğlu, H. ve Demirtaş Zorbaz, S. (2018, 30 Eylül-3 Ekim). Okul psikolojik danışmanlarının danışmanlık tedbiri uygulamaları el kitabı’na ilişkin görüşleri. III. Uluslararası Çocuk Koruma Kongresi, Ramada Resort (Kalibya) Hotel, Ordu. https://cokmed.net/ps-sistem/dosyalar/files/III_%20Uluslararasi%20Cocuk%20Koruma%20Kongresi%20Bildiri%20Ozet%20Kitabi.pdf adresinden 03.10.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Dir, A. L., Magee, L. A., Clifton, R. L., Ouyang, F., Tu, W., Wiehe, S. E. and Aalsma, M. C. (2021). The point of diminishing returns in juvenile probation: Probation requirements and risk of technical probation violations among first-time probation-involved youth. Psychology, Public Policy, and Law, 27(2), 283–291. https://doi.org/10.1037/law0000282
• Engel, C., Goerg, S. J. and Traxler, C. (2022). Intensified support for juvenile offenders on probation: Evidence from Germany. Journal of Empirical Legal Studies, 19(2), 447–490. https://doi.org/10.1111/jels.12311.
• Fong, K. (2020). Getting eyes in the home: Child protective services investigations and state surveillance of family life. American Sociological Review, 85(4), 610–638. https://doi.org/10.1177/0003122420938460.
• Günenç, M. (2020). 5395 sayılı çocuk koruma kanunu kapsamında sosyal çalışma görevlilerinin sosyal hizmet algılarının değerlendirilmesi (İstanbul örneği). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Hackney, H. and Cormier, S. (2008). Psikolojik danışma ilke ve teknikleri: Psikolojik yardım süreci el kitabı (T. Ergene ve S.S. Aydemir, Çev.). Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Holloway, E. D., Cruise, K. R., Downs, S. M., Monahan, P. O. and Aalsma, M. C. (2017). Juvenile probation officer self-assessed mental health competency as a predictor of case management practices. Administration and Policy in mental Health, 44(4), 534–546. https://doi.org/10.1007/s10488-016-0734-5.
• İzci, L. (2021). Çocuk koruma politikalarının sembolik etkileşimcilik bakış açısıyla analizi: Türkiye, İngiltere, İsveç örnekleri. Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Karakuş, Ö. ve Tekin, H. H. (2012). Çocuk koruma kanunu uyarınca haklarında danışmanlık tedbiri uygulanan çocukların özellikleri (Konya örneği). Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(29), 29-44. https://doi.org/10.21560/spcd.40075.
• Karataş, K. (2007). Türkiye’de çocuk koruma sistemi ve koruyucu aile uygulamaları üzerine bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 18(2), 7-20.
• Karataş, Z. (2017). Çocuklara yönelik denetimli serbestlik uygulamalarında sosyal hizmet müdahalesinin önemi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1: 1-20.
• Karaveli, R. (2024). Sosyal hizmet akademisyenleri ve sosyal hizmet uzmanlarının Türkiye çocuk koruma sistemine ilişkin görüş ve değerlendirmeleri. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koç, E. (2024). 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunundaki danışmanlık ve eğitim tedbirleri kapsamında görev alan ve okulda çalışan psikolojik danışman ve rehber öğretmenlerinin tedbirlerin uygulanmasına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Adli Tıp ve Adli Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Korkmaz, B.C., Demiryürek, Y.B. ve Akdemir, Z. (2025). Consultancy measure in Türkiye: Current status, problems and solution suggestions. Toplum ve Sosyal Hizmet, 36(1), 145-167. https://doi.org/10.33417/tsh.1544961.
• McTavish, J. R., McKee, C., Tanaka, M. and MacMillan, H. L. (2022). Child welfare reform: a Scoping review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(21), 14071. https://doi.org/10.3390/ijerph192114071.
• Merriam, S. B. and Tisdell E.J. (2016). Qualitative research: a Guide to design and interpretation (4th ed.). CA: Jossey-Bass A Wiley Brand.
• Morrow, S. L. (2005). Quality and trustworthiness in qualitative research in counseling psychology. Journal of Counseling Psychology, 52(2), 250-260.https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-0167.52.2.250.
• Mutluoğlu, M. E. (2019). Danışmanlık tedbiri sürecine yönelik bir karma yöntem araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Tekgöz-Obuz, A. (2019). Suça sürüklenen ve hakkında danışmanlık tedbir kararı verilen çocukların suça sürüklenme nedenleri: Nitel bir çalışma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(67), 630-641. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3750.
• Öztürk, A. B., Albayrak, H., Karataş, K., ve Aslan, H. (2024). Cinsel istismara karşı Çocuk Koruma Kanunu kapsamında verilen tedbirlere yönelik meslek elemanlarının değerlendirmeleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 62, 167–188.
• Soung, P. (2022). Is juvenile probation obsolete? Reexamining and reimagining youth probation law, policy, and practice. The Journal of Criminal Law and Criminology, 112(3), 549–591. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü (ÖRGM). (2023). Danışmanlık tedbiri uygulamaları el kitabı. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_02/13142320_danismanliktedbiriuygulamalarielkitabi.pdf adresinden 02.10.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkmen, M. ve Erükçü-Akbaş, G. (2021). Cinsel istismara maruz bırakılan çocuğa yönelik danışmanlık tedbiri: Güçlendirme yaklaşımı temelinde bir vaka sunumu. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(4), 1587-1606. https://doi.org/10.33417/tsh.949283.
• Vidal, S., and Woolard, J. (2016). Parents' perceptions of juvenile probation: Relationship and interaction with juvenile probation officers, parent strategies, and youth's compliance on probation. Children and Youth Services Review, 66, 1-8. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/j.childyouth.2016.04.019. Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.