COVID 19 hastalarında karaciğer fonksiyon bozukluğu ve prognoz ile ilişkisi

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 2, 81 - 86, 26.08.2021

Harun Erdal Ayfer Bakır Ümit Savaşçı Tunahan Ayaz Hilal İşikan Mine Filiz Yakup Arslan Gonca Fidan Umut Kara Gülden Yılmaz Deniz Doğan Bilgin Başgöz Gürhan Taşkın Serkan Şenkal Cantürk Taşçı Levent Yamanel Ahmet Uygun Mustafa Gülşen

https://doi.org/10.17941/agd.980896

Öz

Giriş ve Amaç: COVID-19’da karaciğer hasarının ana mekanizmasının, şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs-2'nin safra kanalı hücrelerinde yüksek oranda eksprese edilen anjiyotensin dönüştürücü enzim 2 reseptörüne bağlanması olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada COVID-19 tanısı ile yatırılarak takip ve tedavi edilen hastaların, komorbid karaciğer hastalıklarının araştırılması, yatış gününde anormal karaciğer biyokimyasal test sonuçları sıklığının değerlendirilerek hastalığın seyri ve prognozu ile ilişkisinin araştırılması amaçlandı. Gereç ve Yöntem: COVID-19 tanısı ile yatırılarak tedavi edilen 18 yaşından büyük hastalara ait veriler retrospektif olarak değerlendirildi. Hastaların aspartat aminotransferaz, alanin aminotransferaz, alkalen fosfataz, gama glutamil transferaz, total bilirübin değerleri ile hastanede kalış süreleri, yoğun bakım ünitesi ihtiyacı, mortalite arasındaki ilişki araştırıldı. Bulgular: COVID-19 tanısı revers transkripsiyon polimeraz zincir reaksiyonu ile doğrulanmış 795 hastadan 113’ünde (%14.2) yüksek karaciğer enzim (alanin aminotransferaz ve/veya aspartat aminotransferaz) prevalansı saptandı. COVID-19’lu olgularda yüksek alanin aminotransferaz prevalansı %11.1 iken aspartat aminotransferaz prevalansı ise %9.6 idi. Alanin aminotransferaz yüksekliği en fazla 71 yaş ve üstünde (%17.4), aspartat aminotransferaz yüksekliği ise en fazla 51-70 yaş grubunda (%14.8) bulundu. Alanin aminotransferaz ve/veya aspartat aminotransferaz yüksekliği saptanan ve saptanmayan hastalar arasında, hastalığın seyri, hastanede ve yoğun bakımda yatış süresi ve mortalite açısından anlamlı bir fark tespit edilmedi. Ayrıca, aspartat aminotransferaz ve alanin aminotransferaz yüksekliğinin sağ kalım zamanında anlamlı bir fark oluşturmadığı saptandı. Sonuç: COVID-19 hastalarında anormal karaciğer fonksiyon testleri tespit edilebilir. Ancak bunun sebepleri ve prognoza etkileri konusunda yeterli bilgiye sahip olmak için daha geniş popülasyonu içeren prospektif çalışmalara ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

SARS-CoV-2, COVID-19, karaciğer fonksiyon testi, karaciğer hasarı, prognoz

Kaynakça

• 1. Anikhindi SA, Kumar A, Arora A. COVID-19 in patients with inflammatory bowel disease. Expert Rev Gastroenterol Hepatol 2020;14:1187-93.
• 2. World Health Organization. WHO Coronavirus (COVID-19) Dashboard. https://covid19.who.int/ [Erişim tarihi:18.12.2020]
• 3. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı COVID-19 Bilgilendirme Platformu. https://covid19.saglik.gov.tr/ [Erişim tarihi: 18.12.2020]
• 4. Yang L, Tu L. Implications of gastrointestinal manifestations of COVID-19. Lancet Gastroenterol Hepatol 2020;5:629-30.
• 5. Chai X, Hu L, Zhang Y, et al. Specific ACE2 expression in cholangiocytes may cause liver damage after 2019-nCoV infection. bioRxiv, 2020. doı: 10.1101/2020.02.03.931766
• 6. Hu LL, Wang WJ, Zhu QJ, Yang L. Novel coronavirus pneumonia-related liver injury: etiological analysis and treatment strategy. Zhonghua Gan Zang Bing Za Zhi 2020;28:97-9.
• 7. Jothimani D, Venugopal R, Abedin MF, Kaliamoorthy I, Rela M. COVID-19 and the liver. J Hepatol 2020;73:1231-40.
• 8. Zhu N, Zhang D, Wang W, et al; China Novel Coronavirus Investigating and Research Team. A novel coronavirus from patients with pneumonia in China, 2019. N Engl J Med 2020;382:727-33.
• 9. Cheng H, Wang Y, Wang GQ. Organ-protective effect of angiotensin-converting enzyme 2 and its effect on the prognosis of COVID-19. J Med Virol 2020;92:726-30.
• 10. Du Y, Tu L, Zhu P, et al. Clinical features of 85 fatal cases of COVID-19 from Wuhan. A retrospective observational study. Am J Respir Crit Care Med 2020;201:1372-9.
• 11. Zhang Y, Zheng L, Liu L, et al. Liver impairment in COVID-19 patients: A retrospective analysis of 115 cases from a single centre in Wuhan city, China. Liver Int 2020;40:2095-103.
• 12. Zhang C, Shi L, Wang FS. Liver injury in COVID-19: management and challenges. Lancet Gastroenterol Hepatol 2020;5:428-30.
• 13. Xu Y, Gu J. Cardiac and muscle injury might partially contribute to elevated aminotransferases in COVID-19 patients. Clin Gastroenterol Hepatol 2020;18:2847-8.
• 14. Bangash MN, Patel J, Parekh D. COVID-19 and the liver: little cause for concern. Lancet Gastroenterol Hepatol 2020;5:529-30.
• 15. Kwo PY, Cohen SM, Lim JK. ACG Clinical Guideline: Evaluation of Abnormal Liver Chemistries. Am J Gastroenterol 2017;112:18-35.
• 16. Fan Z, Chen L, Li J, et al. Clinical features of COVID-19-related liver functional abnormality. Clin Gastroenterol Hepatol 2020;18:1561-6.
• 17. Ji D, Qin E, Xu J, et al. Non-alcoholic fatty liver diseases in patients with COVID-19: A retrospective study. J Hepatol 2020;73:451-3.
• 18. Ye Z, Song B. Liver injury in COVID-19: Diagnosis and associated factors. Liver Int 2020;40:2040-1.
• 19. Xu XW, Wu XX, Jiang XG, et al. Clinical findings in a group of patients infected with the 2019 novel coronavirus (SARS-Cov-2) outside of Wuhan, China: retrospective case series. BMJ 2020;368:m606.
• 20. Shi H, Han X, Jiang N, et al. Radiological findings from 81 patients with COVID-19 pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study. Lancet Infect Dis 2020;20:425-34.
• 21. Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, et al; China Medical Treatment Expert Group for Covid-19. Clinical characteristics of coronavirus disease 2019 in China. N Engl J Med 2020;382:1708-20.
• 22. Chen N, Zhou M, Dong X, et al. Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study. Lancet 2020;395:507-53.
• 23. Huang C, Wang Y, Li X, et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet 2020;395:497-506.
• 24. Wang D, Hu B, Hu C, et al. Clinical characteristics of 138 hospitalized patients with 2019 novel coronavirus-infected pneumonia in Wuhan, China. JAMA 2020;323:1061-9.
• 25. Xie H, Zhao J, Lian N, et al. Clinical characteristics of non-ICU hospitalized patients with coronavirus disease 2019 and liver injury: A retrospective study. Liver Int 2020;40:1321-6.
• 26. Cai Q, Huang D, Yu H, et al. COVID-19: Abnormal liver function tests. J Hepatol 2020;73:566-74.
• 27. Sun J, Aghemo A, Forner A, Valenti L. COVID-19 and liver disease. Liver Int 2020;40:1278-81.
• 28. Qi X, Liu C, Jiang Z, et al. Multicenter analysis of clinical characteristics and outcomes in patients with COVID-19 who develop liver injury. J Hepatol 2020;73:455-8.
• 29. Kumar R, Semaine W, Johar M, Tyrrell DL, Agrawal B. Effect of various pyrimidines possessing the 1-[(2-hydroxy-1-(hydroxymethyl)ethoxy)methyl] moiety, able to mimic natural 2'-deoxyribose, on wild-type and mutant hepatitis B virus replication. J Med Chem 2006;49:3693-700.