Somut Olmayan Kültürel Miraslarımızdan Biri Olan Zeytinyağının Günümüz Halk Hekimliğinde Kullanımı: Muğla Örneği

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 1, 60 - 80, 28.06.2019

Saime Küçükkömürler , Ferah Öztekin Uluksar

Öz

Akdeniz bölgesine özgü olan zeytin
ağacı Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde yaygın olarak yetişmektedir. Tarih öncesi
çağlardan beri zeytinyağının Akdeniz bölgesinde yaşayan medeniyetlerin
kültürlerinde değişik amaçlarla kullanıldığı bilinmektedir. Zeytinyağının halk
sağlığında da yaygın olarak kullanıldığı değişik kaynaklarda yer almaktadır. Bu
nedenle Muğla ilinde yapılan araştırmada yüz yüze görüşülerek halk sağlığı ve
halk hekimliğinde zeytinyağının hangi amaçlarla kullanıldığı saptanmaya
çalışılmıştır. Yapılan araştırmada zeytinyağının halk sağlığı ve halk
hekimliğinde geçmişten günümüze aktarılan kültürel değerlerin etkisi ile
oldukça yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Zeytinyağı sabunu
kullanımının yüksek olduğu bölgede burkulmalarda, cilt tahrişinde, eklem rahatsızlıkları
ile kabızlık probleminde zeytinyağı kullanıldığı saptanmıştır. Kanseri
önlemesi, kolesterolü düşürmesi, ağrı kesici etkisinin olması gibi
özelliklerinden dolayı, zeytinyağının halk hekimliğinde halen yaygın olarak
önemli bir yeri olduğuna inanılmaktadır. Tıp alanında yapılan araştırmalar da
halk hekimliği ile yapılan araştırmalar arasında oldukça kuvvetli ilişki
olduğunu göstermektedir. Muğla ilinde yapılan bu çalışmada gelir ve eğitim
düzeyi azaldıkça halk hekimliğinde zeytinyağının kullanımı artarken, ileri
yaşlarda zeytinyağının halk hekimliğinde kullanımı da artmaktadır. Bu tip halk
hekimliği uygulamalarının değerlendirilmesi ve saptanması, somut olmayan
kültürel mirasımız olan zeytinyağı örneğinin diğer yörelerde de araştırılması
gerekmektedir. Somut olmayan kültürel miras değerlerimizin saptanması ile
uluslararası kültürel turizm etkinliklerinde Türk kültürü daha fazla önem
kazanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Halk hekimliği, Kültür, Türk, Zeytinyağı

Kaynakça

• Aksoy, M. (2008). Beslenme Biyokimyası. (2. baskı) Ankara: Hatiboğlu Yayınları.
• Arı, B. ve Top, M. B. (2017). Hatay’da sağlık sorunlarını gidermek için başvurulan başlıca halk hekimliği uygulamaları. Karadeniz, (33), 55-67.
• Armutcu, F., Namuslu, M., Yüksel, R. ve Kaya, M. (2013). Zeytinyağı ve Sağlık: Biyoaktif Bileşenleri, Antioksidan Özellikleri ve Klinik Etkileri. Konuralp Tıp Dergisi, 5(1), 60-68.
• Beauchamp, G. K., Keast, R. S., Morel, D., Lin, J., Pika, J., Han, Q., Lee, C,H. Smith, A.B. ve & Breslin, P. A. (2005). Phytochemistry: ibuprofen-like activity in extra-virgin olive oil. Nature, 437(7055), 45-46.
• Boratav, P. N. (1994). Türk halkbilimi II / 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Boynudelik, M. ve Boynudelik, Z. İ. (2008). Zeytin Kitabı. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Bülbül, S. H., Turgut, M., ve Köylüoğlu, S. (2009). Çocuklarda tıp dışı alternatif uygulamalar konusunda ailelerin görüşleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 52(4), 195-202.
• Casas-Sanchez, J., Alsina, M. A., Herrlein, M. K., & Mestres, C. (2007). Interaction between the antibacterial compound, oleuropein, and model membranes. Colloid and Polymer Science, 285(12), 1351-1360.
• Çakmakçı, S. ve Tahmas Kahyaoğlu, D. (2012). Yağ asitlerinin sağlık ve beslenme üzerine etkileri. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, (2), 133-137.
• Çalışkan, Z. ve Bayat, M. (2011). Annelerin bebek bakımı uygulamaları ve bu uygulamaları etkileyen faktörler: Bir Kapadokya örneği. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(2), 23-30.
• Demirci, M. ve Bölükbaşı, B. (2003, 2-3 Ekim). Akdeniz Beslenme Tarzında Zeytinyağının Önemi. Türkiye I. Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Sempozyumunda sunuldu, İzmir.
• Firenze, C. (2007). Zeytinyağı Tutkusu. İstanbul: Ledo Yayıncılık.
• Göğüş, F., Özkaya, M. T. ve Ötleş, S. (2009). Zeytinyağı. Ankara: Eflatun Yayınevi.
• Harwood, J. L. ve Yaqoob, P. (2002). Nutritional and health aspects of olive oil. European Journal of Lipid Science and Technology, 104, 685-697.
• Kaplan, M. ve Karaöz Arıhan, S. (2011, 21-24 Kasım). Antik Çağdan Günümüze Bir Şifa Kaynağı: Zeytin ve Zeytinyağının Halk Tıbbında Kullanımı. VIII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi’nde sunuldu, İzmir.
• Karakaş, A. (2015). Osmaniye halk hekimliğinde ocaklar ve bunlara bağlı uygulamalar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (31), 320-336.
• Konuşkan, D. B. ve Altan, A. (2008). Zeytin ve zeytinyağında doğal olarak bulunan biyoaktif bileşikler ve fizyolojik etkileri. Gıda Dergisi,33 (6), 297–302.
• Kurum, U. (2008). Düziçi’nde halk hekimliği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı, Niğde.
• Medina, A., Castro, A., Romero, C. ve Brenes, M. (2006). Comparison of the concentrations of phenolic compounds in olive oilsand other plant oils: correlation with antimicrobial activity. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 54, 4954-4961.
• Sever, M. (2004). Türk halk inançlarında ve halk hekimliği uygulamalarında meyve. Türklük Bilimi Araştırmaları, 16(Güz), 95-109.
• Simopoulos, A. P. (2002). The importance of the ratio of omega-6/omega-3 essential fatty acids. Biomed Pharmacother, 56, 365-379.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2004). Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi, Ankara: Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Muğla Tarım İl Müdürlüğü Tarımsal Bilgiler YAYÇEP Yayınları. (2009). Zeytin. Muğla: Muğla İl Tarım Müdürlüğü Yayınları Web: http://www.mugla-tarim.gov.tr/indexx.php?f=253206ed6755d5f6370e51e849eed239&l=1&sayfa_id=333&g_id=15697&id=16173. 10.05.2010’da alınmıştır.
• T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Muğla Tarım İl Müdürlüğü. (2002). Zeytin Yetiştiriciliği (Eğitim Serisi II). Muğla: Muğla Tarım İl Müdürlüğü.
• Taşar, M. A., Potur, E. D., Kara, N., Bostancı, İ ve Dallar, Y. (2011). Düşük gelir düzeyine sahip ailelerin çocuklarına tamamlayıcı veya alternatif tıp uygulamaları: Ankara Hastanesi verileri. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 5(2), 81-88.
• Tokuşoğlu, Ö. (2010). Özel Meyve Zeytin. Manisa: Sidas Yayınları.
• Tuncel, T., Şen, V., Kelekçi, S., Karabel, M., Şahin, C., Uluca, Ü., Karabel, D. ve Haspolat, K. Y. (2014). Kronik hastalığı olmayan çocuklarda tamamlayıcı ve alternatif tıp kullanımı. Türk Pediatri Arşivi, 49(2), 148-153.
• Türkay, C. (2010). Bütün ağaçların ilki zeytin. Dünya Gıda Dergisi. 7, 25-26.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (2013). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. Web: http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=11&KITAP_ID=139 12.04.2013’de alınmıştır.
• Ünsal, A. (2008). Ölmez Ağacın Peşinde. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yıldız, G. ve Uylaşer, V. (2011). Doğal bir antimikrobiyel: Oleuropein. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1), 131-142.