Geleneksel Türk İçecekleri

Year 2021, Volume: 24 Issue: 1, 46 - 71, 22.06.2021

Tufan Süren Mehmet Kızıleli

Abstract

İçerdiği su ve diğer besin öğeleri ile yaşamsal önemi olan içecekler, zamanla lezzet ve keyif unsuru haline gelmiş, beslenmenin yanında mutfak kültürünün de bir parçası olmuşlardır. İçecekler; mutfak kültürünün yeterince ön plana çıkamamış unsurları olarak, gastronominin ve gastronomi turizminin gelişimine katkı sağlama potansiyeli yüksek besinlerdir. 21. yüzyılda kolalı, asitli, şekerli ve tatlandırıcılı içeceklerin özellikle çocuk ve gençlerde tüketimlerinin artması ve obezite, kardiyovasküler hastalıklar ve diyabet gibi sağlık sorunlarına yol açtığı bilinmektedir. Hem sağlık sorunlarının önlenmesinde hem de gastronomi turizminin gelişmesinde geleneksel içecekler öne çıkması gereken besinler olabilirler. Türk mutfağı geleneksel içecekleri ile zengin bir kültüre sahiptir. Bu çalışmada, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Türkiye’nin tanıtımı için geliştirdiği bir kampanyada tanıtım amacıyla kullandığı ayran, boza, salep, çay, Türk kahvesi, şerbetler ve rakı gibi geleneksel Türk içecekleri incelenmiştir. Seçilen içeceklerin sadece Türk mutfağına özgü olması da göz önünde bulundurulmuştur. Bu içeceklerin tarihleri, kültür ve ritüelleri, yapım teknikleri, sunumları, hazırlanmalarında ve sunumlarında kullanılan özel ekipmanlar gibi özellikleri çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Türkiye’ye özgü geleneksel içeceklerin, bilinirliğinin artması, restoran ve kafe menülerinde yer alması, gastronomik değer algılarının ön plana çıkarılması, gastronomi turizmi tanıtımlarında yer bulması, ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtım ve tüketimlerine odaklanılması; turizm ekonomisine katkı sağlayacağı gibi, beslenmeye bağlı sağlık sorunlarının giderilmesine de yardımcı olacağı düşünülmektedir.

Keywords

Geleneksel içecekler, ayran, boza, salep, Türk kahvesi

Thanks

Sayın editör hocamıza teşekkür eder iyi çalışmalar dileriz.

References

• Akçiçek, E. (2002). Dünden bugüne şerbetçiliğimiz. (Ed. Koz, M.S.), Yemek kitabı (s.745-764) içinde. İstanbul: Çalış Ofset.
• Aksu, F. Y., Kahraman, T. & Altunatmaz, S. S. (2010). Probiyotik gıdalar ve insan sağlığı üzerindeki etkileri. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 19, 90-95.
• Altundağ, Ö. Ö. (2019). Türk kahvesinin sağlık boyutu ve etkileri. İzmir Democracy University Health Sciences Journal, 2(3), 183-193.
• Anli, R. E., Vural, N. & Gucer, Y. (2007). Determination of the principal volatile compounds of Turkish Raki. Journal of the Institute of Brewing, 113(3), 302-309.
• AOÇ, t.y. Erişim adresi: https://www.aoc.gov.tr/Portal/UrunDetay/ayran/16
• Arıcı, M. (2017). Fermentasyon teknolojisi, bitkisel fermentasyonlar. İstanbul.
• Arıkan, A. D., Çakıcı, H. H. & Altunbağ, E. (2018, Aralık). The place of sherbet in beverage preferences of university students. In The 11th Tourism Outlook Conference Heritage Tourism beyond Borders and Civilizations (s. 604) içinde. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Aslan, Z. & Arıkan, M. (Ed.). (2018). Cumhuriyet döneminde Rize: 1923-1950. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Aşık, N. A. (2017). Değişen kahve tüketim alışkanlıkları ve Türk kahvesi üzerine bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies 5/4 (2017) 310-325.
• Aydın, C. & Aydın, Ç. (2019). Akman boza markasının marka kimliği prizması modeli ile incelenmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7 (4), 2536-2549.
• Batu, A. & Gök, V. (2006). Pekmez üretiminde HACCP uygulaması. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 3(7), 1-18.
• Baykal, G. (2013). Kızılcığın (cornus mas l.) toplam antioksidan aktivitesine ve toplam fenolik madde miktarına abiyotik elisitörlerin etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Baysal, A. (2001). İşlevsel besinler. Beslenme ve Diyet Dergisi, 30 (2), 1-5.
• Baysal, Dinçer A.Handan, Çam, Mustafa & Harsa H. Şebnem, (2007), “Functional Properties Of ‘Şalgam Juice’, A Traditional Fermented Turkish Beverage”.http://europe.ilsi. org/NR/rdonlyres/54189060-FACE-4AF4-9DAC-808E5D0060A6/0/ BAYSAL1postermy07.pdf
• Baytop, T. (1984). Türkiye’de bitkilerle tedavi. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 4. İstanbul, 360-361.
• Berbercan, M. (2010). Tarihî türk lehçelerinde geçen bazı içecek adları hakkında leksikal tespitler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5/(4), 917-918.
• Bulduk, S. & Süren, T. (2007). Türk mutfak kültüründe kahve, 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi. Ankara, Kongre Kitabı, 299-309.
• Buz Gibi Soğuk. (2020, 14 Kasım). Erişim adresi: https://www.lipton.com/tr/bizim-hikayemiz/lipton-buzlu-cayin-tarihcesi.html
• Cabaroglu, T. & Yilmaztekin, M. (2011). Methanol and major volatile compounds of Turkish Raki and effect of distillate source. Journal of the Institute of Brewing, 117(1), 98-105.
• Canbaş, A. & Fenercioğlu, H. (1984). Şalgam üzerinde bir araştırma. Gıda, 9(5).
• Ceyhun Sezgin, A. & Durmaz, P. (2019). Osmanlı mutfak kültüründe şerbetlerin yeri ve tüketimi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(2), 1499-1518.
• Çalıkoğlu, E. & Bayrak, A. (2006, Mayıs). Siyah çay aroması. Türkiye 9. Gıda Kongresi, (s.387-390) içinde.Bolu.
• Çalışkan, S. & Bilgin, M. (2020). Non-linear analysis of heart rate variability for evaluating the acute effects of caffeinated beverages in young adults. Cardiology in the young, 30 (7), 1018-1023. doi:10.1017/S1047951120001481
• Demir, N. & Bilgiç, A. (2019, Kasım). Türkiye’de hanelerin içecek tüketim harcamalarında etkili olan faktörlerin belirlenmesi üzerine bir çalışma. 4th International Symposium on Innovative Approaches in Social, Human and Administrative Sciences, SETSCI Conference Proceedings 4 (8), (s.208-214) içinde. Samsun.
• Eksen, İ. (2008). Rakı gastronomisi Türkiye'nin çilingir sofrası. Overteam Yayınları.
• Erginkaya, Z. & Hammes, W.P. (1992). Şalgam suyu fermantasyonu sırasında mikroorganizmaların gelişimi ve izole edilen laktik asit bakterilerinin tanınmaları üzerine bir araştırma. Gıda, 17, 311-314.
• Erol, Ö. Ü. G. & Çontu, Ö. G. M. (2019). Aydın, Ş. vd. (Ed.). Gastronomik Bir Ürün Olarak Üzüm: Ürgüp Örneği. IV. Uluslararası Gastronomi Turizmi Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı: (s.116-121) içinde. Nevşehir.
• Erten, H., Tanguler, H. & Canbaş, A. (2008). A traditional Turkish lactic acid fermented beverage: Shalgam (Salgam). Food Reviews International, 24(3), 352-353.
• Ertürk, N. (1988). Türk tatlı sanatı: Necip Usta. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eskişehir Express. (2019). 1925'ten günümüze Karakedi Bozacısı. Erişim adresi: https://www.eskisehirekspres.net/ee-ozel/1925-ten-gunumuze-karakedi-bozacisi- h1224.html.
• Esquivel, P. & Jiménez, V.M. (2012). Functional properties of coffee and coffee by-products. Food Research International; 46(2): 488-95.
• FAO (Food and Agriculture Organization of United Nations). (2018). Emerging trends in tea consumption: informing a generic promotion process. Erişim adresi: http://www.fao.org/3/MW522EN/mw522en.pdf
• Graham, H. N. (1992). Green tea composition, consumption, and polyphenol chemistry. Preventive medicine, 21(3), 334-350.
• Güldemir, O. (2014). Orta Asya‟dan Cumhuriyet Dönemine Türk Mutfağındaki Yemeklerin Değişimi: Yazılı Kaynaklar Üzerinden Bir Değerlendirme. VII. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi, (s.346-358). Kuşadası, Aydın.
• Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(S 1), 24-30.
• Gülşen, O. (2017). Akdağmeni Salebin Kültüre Alınması Projesi Sonuç Raporu. Orta Anadolu Kalkınma Ajansı. Erişim adresi: https://www.oran.org.tr/images/dosyalar/20170915085853_0.pdf
• Güneş, S. (2012). Türk çay kültürü ve ürünleri. Milli Folklor, 24 (94), 234-251.
• Heise, U. (2001). Kahve ve kahvehane. Çev. Mustafa Tüzel, Ankara: Dost Yayınları.
• Hossain, M. M. (2011). Therapeutic orchids: traditional uses and recent advances—an overview. Fitoterapia, 82(2), 102-140.
• Imamura, F., O'Connor, L., Ye, Z., Mursu, J., Hayashino, Y., Bhupathiraju, S.N. & Forouhi, N.G. (2015). Consumption of sugar sweetened beverages, artificially sweetened beverages, and fruit juice and incidence of type 2 diabetes: systematic review, meta-analysis, and estimation of population attributable fraction. BMJ. 21, 351:h3576. doi: 10.1136/bmj.h3576.
• Işık, N., Haklı, G., & Barı, N. (2005). Türk mutfak kültüründe özel bir içecek: şalgam suyu. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildiri Kitabı, I. cilt 1059-1077, Ankara, 709.
• Işın, E. (2001). Tanede saklı keyif, kahve. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İgüs, E. (2016). Balkanlar'dan Anadolu'ya boza ve türleri ile Türkiye’deki balkan kökenli bozacılar. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (1).
• Joker, D. (2000). Tamarindus indica L. Seed Leaflet-Danida Forest Seed Centre, 45, 1-2.
• Kabak, B. & Dobson, A.D. (2011). An introduction to the traditional fermented foods and beverages of Turkey. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 51 (3).
• Karaçil, M.Ş. & Acar Tek, N. (2013). Dünyada üretilen fermente ürünler: tarihsel süreç ve sağlık ile ilişkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 27(2).
• Karaman, N., Kılıç, A., & Avcıkurt, C. (2019). Tüketicilerin kahve kafeleri ziyaret eğilimlerinin ve değişen kahve tüketim alışkanlıklarının belirlenmesi: geleneksel Türk kahvesi üzerine bir araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(3), 612-632.
• Kesmez, M. & Aydın, M. S. (2014). Rakı Cep Kitabı: Rakı Cep Kitabı (Vol. 2013). Overteam Yayınları.
• Khanzada, S. K., Shaikh, W., Sofia, S., Kazi, T. G., Usmanghani, K., Kabir, A. & Sheerazi, T. H. (2008). Chemical constituents of Tamarindus indica L. medicinal plant in Sindh. Pak. J. Bot, 40(6), 2553-2559.
• Koca, İ. Y. (2007). Rakılarda anetol ve özellikle metanol olmak üzere uçucu bileşenlerin belirlenmesi. (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Küçükkömürler, S. & Şeren-Karakuş, S. (2009). Kahve. II. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu. 604- 608. Van.
• Levent, H. & Çavulda, Ö.A. (2017). Geleneksel fermente bir içecek: boza. Akademik Gıda, 15(3), 301.
• Lucey, A.J. (2001). The relationship between rheological parameters and whey separation in milk gels. Food Hydrocolloids 15, 603-608.
• Markus, C. R. & Rogers, P. J. (2020). Effects of high and low sucrose-containing beverages on blood glucose and hypoglycemic-like symptoms. Physiology & Behavior, 112916.
• Martin, C. B., Wambogo, E. A., Ahluwalia, N. & Ogden, C. L. (2020). Nonalcoholic beverage consumption among adults: United States, 2015–2018. National Center for Health Statistics Data Brief, No:376, September.
• Martin-Calvo, N., Martínez-González, M.A., Bes-Rastrollo, M., Gea, A., Ochoa, M.C., Marti, A.; GENOI Members. (2014). Sugar-sweetened carbonated beverage consumption and childhood/adolescent obesity: a case-control study. Public Health Nutr. 10, 2185-2193. doi: 10.1017/S136898001300356X.
• Mary Işın, P. (2019). Gülbeşeker-Türk tatlıları tarihi (3. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• McKay, D.L. & Blumberg, J.B. (2002). The role of tea in human health: An update. J Am Coll Nutr., 21, 1-13.
• O'leary, F., Hattersley, L., King, L. & Allman-Farinelli, M. (2012). Sugary drink consumption behaviours among young adults at university. Nutrition & Dietetics, 69(2), 119-123.
• Oğuz, B. (2002). Türkiye halkının kültür kökenleri. 1. Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul. 723-777.
• Otyzbay, Z. (2019). Ayran sözcüğünün etimolojisi, anlamı ve Türk kültüründeki yeri. Türk Dünyası Araştırmaları, 123(242), 231.
• Önçırak, M. (2019). Çay sektörü ve Türkiye ekonomisi (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Özaltın, B. (2016). Farklı yöntemlerle konsantre edilen demirhindi şerbetinin biyoaktivitesinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Özdestan, Ö. (2014). Evaluation of Bioactive amine and mineral levels in Turkish coffee. Food Research International, 61, 167-175.
• Özdoğan, Y. ve Işık, N. (2008). Geleneksel Türk mutfağında şerbet. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildiri Kitabı, I. cilt 1059-1077, Ankara.
• Özler, N. (1995). Şalgam suyu üretimi üzerine araştırmalar. (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Öztan, T. (2006). Mor havuç, konsantresi, şalgam suyu, nar suyu ve nar ekşisi ürünlerinde antioksidan aktivitesi tayini ve fenolik madde profilinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özünlü, B. T. (2005). Ayran kalitesinde etkili bazı parametreler üzerine araştırmalar. (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Prathibhani, C., Kumarihami, H. & Song, Kwan Jeong. (2018). Review on Challenges and Opportunities in Global Tea Industry. The Korean Tea Society. 24, 79-87. 10.29225/jkts.2018.24.3.79.
• Rodríguez-Amado, J., Rosés, R. P., Escalona-Arranz, J. C., Prada, A. L. & Sierra González, G. (2012). Standardization of the quality control parameters of the Tamarindus indica L. soft extract. Revista Cubana de Plantas Medicinales, 17(1), 108-114.
• Sarıoğlan, M. & Cevizkaya, G. (2016). Türk mutfak kültürü: şerbetler. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (ODÜSOBİAD), 6(14), 237-250.
• Say, D. & Ballı, E. (2012). Şalgam suyunun (şalgam) özellikleri ve Adana Bölgesi’nin gastronomi turizmindeki önemi, II. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi, 612-620.
• Schabel, H. G. (2004). Tamarindus indica L. Collage of Natural Resources University of Wisconsin Stevens Point, 742-744.
• Selçuk, İ. (2016). Erken modern dönemde İstanbul’da bir sağlık içeceği ve keyif verici olarak boza tüketimi. Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries), 11(1).
• Sürücüoğlu, M.S., (1997). Türk mutfağında şerbetlerin yeri ve önemi. Anayurttan Atayurda Türk Dünyası, 4(11), 26-33.
• Sürücüoğlu, M.S. & Özçelik, A.Ö. (2005). Eski Türk besinleri ve yemekleri. Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar, Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları Yayın No: 34. Ankara. 36-38.
• Şahbaz, S. (2007). Geçmişten günümüze kahvehaneler, kahvehanelerin sosyal yasamdaki yeri ve önemi: Aydın merkez örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Şanlı, T., Sezgin, E., Şenel, E., & Benli, M. (2011). Geleneksel yöntemle ayran üretiminde transglutaminaz kullanımının ayranın özellikleri üzerine etkileri. Gıda, 36(4), 218.
• Şen, M.A. (2016). Türkiye’nin değişik yörelerinden toplanan orkidelerden elde edilen saleplerin özelliklerinin belirlenmesi ve geleneksel yöntemle Maraş usulü dondurma yapımında ürün kalitesine etkilerinin araştırılması. (Doktora Tezi). Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
• Tamime, A.Y. & Robinson, R.K. (2007). Tamime and Robinson’s Yogurt Science and Technology, 3rd Edition. Woodhead Publishing Limited, Cambridge, England.
• Tamer, E. C., Karaman, B. & Utku Çopur, O. (2006). A traditional Turkish beverage: salep. Food Reviews International, 22(1), 43-50.
• Tamuçay Özünlü, B. & Koçak, C. (2010). Süte farklı ısıl işlem uygulamalarının ayran kalitesine etkisi. Gıda 35(5), 355-362.
• TAPDK (Tütün Alkol Piyasası Denetleme Kurulu) (2010, 15 Kasım). Yayın No:1, 490s., Ankara.
• TDK (2020, 14 Kasım). Çay, Güncel Türkçe Sözlük. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Tekinşen, K.K. & Güner, A. (2009). Kahramanmaraş Yöresinde Yetişen Saleplerin Kimyasal Bileşiminin ve Bazı Fizikokimyasal Niteliklerinin Araştırılması. Selçuk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Konya.
• Telcioglu, A. & Kayacier, A. (2007). The effect of sweeteners and milk type on the rheological properties of reduced calorie salep drink. African Journal of Biotechnology, 6(4).
• Traditional Turkish Drinks. (2020, 13 Kasım). Erişim adresi https://www.goturkeytourism.com/food-drink/food-and-drink-in-turkey.html Turgay, Ö. & Dayısoylu, K.S. (2011). Salebin gıda sanayinde kullanımı. Salep Orkidesi Çalıştayı, (1), 7-12, Kahramanmaraş.
• TÜİK (2020a). Hanehalkı Tüketim Harcaması, 2019. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Tuketim-Harcamasi-2019-33593.
• TÜİK (2020b). Süt ve Süt Ürünleri Üretimi, Aralık 2019. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sut-ve-Sut-Urunleri-Uretimi-Aralik-2019-33694
• Türk Gıda Kodeksi Baharat Tebliği, T.C. Resmi Gazete, 28614, 10 Nisan 2013. (2020a, 13 Kasım). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/04/20130410-19.htm
• Türk Gıda Kodeksi Şarap Tebliği, T.C. Resmi Gazete, 27131, 4 Şubat 2009. (2020b, 14 Kasım). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/02/20090204-12.htm
• Türker, N., Aksay, S. & Ekiz, H.I. (2004). Effects of storage temperature on the stability of anthocyanins of a fermented black carrot (Daucus carota var. L.) beverage: shalgam. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 52, 3807-3813.
• Tzoulaki I. (2018). Moderate coffee intake and cardiovascular health; no grounds for concern. Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases, xx: 1-2.
• Üçok, E. F. & Tosun, H. (2012). Şalgam suyu üretimi ve fonksiyonel özellikleri. Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(1), 23.
• Ünal, F. (2016, 21 Şubat). Siyah Çay Nasıl Demlenir? Erişim adresi: http://www.caykur.com.tr/Pages/Blog/BlogDetay.aspx?ItemId=24
• Üstün, Ç. & Demirci, N. (2013, Mayıs). Çay Bitkisinin (Camellia Sınensıs L.) Tarihsel Gelişimi ve Tıbbi Açıdan Değerlendirilmesi. II. Rize Kalkınma Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 175-186. Rize.
• Vinson, J. A., Dabbagh, Y. A., Serry, M. M. & Jang, J. (1995). Plant flavonoids, especially tea flavonols, are powerful antioxidants using an in vitro oxidation model for heart disease. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 43(11), 2800-2802.
• Wild, A. (2007). Kahve: Bir Acı Tarih. Çev. Ezgi Ulusoy, İstanbul: MB Yayınevi.
• Xi, B., Huang, Y., Reilly, K.H., Li, S., Zheng, R., Barrio-Lopez, M.T., Martinez-Gonzalez, M.A. & Zhou, D. (2015). Sugar-sweetened beverages and risk of hypertension and CVD: a dose-response meta-analysis. Br J Nutr. 113(5),709-717. doi: 10.1017/S0007114514004383.
• Yayla, Ö., Ekincek, S. & Aktaş, S. G. (2018). Gastronomi Alanındaki Coğrafi İşaretlerin İncelenmesine Yönelik Bir Çalışma. VII. Ulusal Iıı. Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumu. İskenderun, Türkiye.
• Yeğin, S. & Üren, A. (2008). Biogenic amine content of boza: A traditional cereal-based, fermented Turkish beverage. Food Chemistry, 111(4), 984.
• Yerasimos, M. (2011). Evliya Çelebi Seyahatnamesinde yemek kültürü, yorumlar ve sistematik dizin. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Yılmaz, P. (2012). Menengiçten şuruba: Gaziantep’te içecek kültürü. Folklor/Edebiyat, 18(69), 25-39.
• Yılmaz, A. (2015). Farklı formülasyonlarla hazırlanan salep benzeri içeceklerin reolojik ve duyusal özelliklerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Yönet Eren, F. & Ceyhun Sezgin, A. (2018). Kültürel miras açısından Türk kahvesi. Electronic Turkish Studies, 13(10), 703-704.