Kendine Özgü Bir Muhakeme -İcra Ceza Yargısı-

Year 2025, Volume: 29 Issue: 4, 1795 - 1830, 14.10.2025

Gülnihal Zeynep Şahin

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1775931

Abstract

İcra ve İflâs Kanunu’nun on altıncı babı, cebrî icranın kesintisiz ve etkin bir biçimde işleyişini korumak amacıyla bir yandan hapis veya adlî para cezasını gerektiren icra suçlarını, diğer yandan yükümlülük ihlallerine özgü disiplin ve tazyik hapsini düzenler. Hapis/adlî para cezası yaptırımına bağlanmış fiiller, ceza hukuku anlamında suç niteliği taşır. Disiplin ve tazyik hapsi ise borcun ifasına yönelen, yükümlülük yerine getirildiğinde infazı derhâl sona erdirilen kamu gücü araçlarıdır. İcra ceza yargılaması kuralları, genel ceza yargılamasından farklılık gösterir: Şikâyete tabi suçlarda süreç doğrudan icra mahkemesinde başlar, duruşmada Cumhuriyet savcısı bulunmaz ve belli şartlarda sanığın yokluğunda yargılama (İİK m. 349/5) yapılabilir. Şikâyete tabi olmayan suçlarda ise Ceza Muhakemesi Kanunu’nun ilgili hükümleri uygulanır. Uzlaştırma kurumu bakımından 2016 yılı ve sonrası farklı yöndeki uygulamalar, Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2021 tarihli kararıyla, amaçsal ve usûlî yapıdaki uyumsuzluk ile mükerrer icra takibi riski gerekçeleri üzerinden icra ceza yargısında uzlaştırmanın uygulanamayacağı yönünde sonuca bağlanmıştır. İİK m. 354, şikâyetten feragat veya borcun ödenmesi hâlinde dava ve cezanın düşmesini sağlayan kendine özgü bir mekanizma sunar; kanun yoluna başvuru bakımından ise İİK m. 353 ve CMK hükümleri esas alınır.

Keywords

İcra suçları , İcra ceza yargısı , İcra ceza yargılaması , Disiplin ve tazyik hapsi , İcra iflâs suçları.

A SUI GENERIS CRIMINAL PROCEDURE IN ENFORCEMENT LAW

Abstract

The sixteenth chapter of the Enforcement and Bankruptcy Code regulates, on the one hand, enforcement offenses punishable by imprisonment or judicial fines, and, on the other hand, disciplinary and coercive imprisonment specific to breaches of obligations, with the aim of safeguarding the uninterrupted and effective functioning of compulsory enforcement. Acts sanctioned with imprisonment or judicial fines constitute crimes in the sense of criminal law. Disciplinary and coercive imprisonment, however, are instruments of public authority directed at the performance of the debt, the execution of which immediately ceases once the obligation is fulfilled. The rules of enforcement criminal procedure differ from those of general criminal procedure: in offenses subject to complaint, the proceedings commence directly before the enforcement court, the public prosecutor does not attend the hearing, and, under certain conditions, trial in the absence of the accused (Article 349/5) may be conducted. For offenses not subject to complaint, the relevant provisions of the Code of Criminal Procedure apply. As regards the institution of reconciliation, divergent practices since 2016 were resolved by the 2021 decision of the Court of Cassation General Criminal Assembly, which concluded that reconciliation is not applicable in enforcement criminal proceedings on the grounds of purposive and procedural incompatibility and the risk of repeated enforcement proceedings. Article 354 of the Enforcement and Bankruptcy Code provides a sui generis mechanism under which the case and the penalty lapse in the event of waiver of complaint or payment of the debt; as for appeals, Article 353 of the Enforcement and Bankruptcy Code and the provisions of the Code of Criminal Procedure are decisive.

Keywords

Enforcement offences , Enforcement criminal adjudication , Enforcement criminal procedure , Disciplinary and coercive imprisonment , Enforcement crimes.

References

• Akil, Cenk/Peksöz, Vildan, “Para Alacaklarına İlişkin İlamsız Takipte İcra Dairelerinin Yetkisinin Belirlenmesi”, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016, C. 4, S. 8, s. 25-40.
• Albayrak, Hakan/Bozdağ, Ahmet, “Karşılıksızdır İşlemi Yapılmasına Sebebiyet Verme Suçunun İcra Ceza Mahkemesinde Yapılacak Olan Yargılaması Hakkında Bir İnceleme”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2018, S. 33, s. 243-282.
• Altınöz, Ünal, “İcra-İflâs Hukukunda Disiplin ve Tazyik Hapsi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.
• Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz, Sema/Hanağası, Emel, İcra ve İflâs Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2022.
• Aşık, İbrahim, “İcra ve İflas Kanunu’nda Yer Alan Cezai Hükümler ve Anayasanın 38’inci Maddesi” (https://www.e-akademi.org/makaleler/iasik-2.htm, Erişim Tarihi: 29.08.2025)
• Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim/Erdoğan, Ersin, İcra ve İflâs Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2024.
• Baştürk, İhsan, “İcra ve İflâs Kanununun On Altıncı Babındaki Takibi Şikâyete Bağlı Suçlarda Uzlaştırma Kurumunun Uygulanmasının Doğuracağı Sakıncalar”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, C. 24, S. 4, s. 613-666.
• Boran Güneysu, Nilüfer, “Yargıtay’ın Bir Kararı Işığında İlamsız İcra Takibinde Yetki İtirazı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2016, S. 26, C. 1, s. 203-226.
• Bulut, Uğur. “İcra Mahkemesinin İcra Hukuk ve İcra Ceza Mahkemesi Olarak Ayrılamaması”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 61, 2025, s. 81-106.
• Centel, Nur/Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 21. Baskı, Beta, İstanbul 2022.
• Çetintürk, Ekrem, Onarıcı Adalet ve Ceza Adalet Sisteminde Uzlaşma, 1. Baskı, Ankara 2017.
• Düzgün, Metin, “İlamsız İcrada Yetki İtirazı ve Bunun Giderilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 1997, S. 7, s. 44-64.
• Ermenek, İbrahim, “İcra ve İflâs Kanunu’nda Öngörülen Cezai Hükümler Bakımından Ne Bis In Idem İlkesinin Uygulama Alanı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2014, S. 19, s. 279-320.
• Ersoy, Uğur, “Ceza Muhakemesinde In Absentia Duruşma Yapılması ve Mahkûmiyet Kararı Verilmesi Üzerine Bazı Düşünceler”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, C. 10, S. 1, s. 52-86.
• Ertem, Burcu, Kamu Davasının Açılması ve İddianamenin İadesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007.
• Gökcen, Ahmet/Alşahin, Mehmet Emin/Çakır, Kerim, Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. Baskı, Adalet Yayınları, Ankara 2024.
• Gürten, Kadir, “Roma’da Devlete Karşı İşlenen Bazı Suçlar ve Cezaları”, Ankara Barosu Dergisi, 2017, C. 75, S. 3, s. 53-79.
• Halman Çetin, Emine, İcra-İflâs Suçları ve Yargılama Usûlü, 2. Baskı, Adalet Yayınları, Ankara 2010.
• Kaçak, Nazif, İcra ve İflâs Suçları, Kartal Yayınevi, Ankara 2004.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• Kuru, Baki/Aydın, Burak, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış İcra ve İflâs Hukuku Ders Kitabı, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2023.
• Kürtül, Mehmet, İcra ve İflâs Suçları, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2014.
• Muşul, Timuçin, İcra ve İflâs Hukuku, C. I, 5. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2013.
• Muşul, Timuçin, İcra ve İflâs Hukuku, C. II, 6. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2013.
• Ömeroğlu, Ömer, Türk Ceza Yargılamasında Şahsi Dava ve Gerekliliği Sorunu, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1999.
• Özdemir, Gökçe Türkoğlu, “Roma Hukukunda Rüşveti Engellemeye Yönelik Düzenlemeler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2007, C. 9, s. 1179–1213.
• Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 20. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Sungurtekin Özkan, Meral/Özekes, Muhammet İcra ve İflas Hukuku Ders Kitabı, 11. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2024.
• Postacıoğlu, İlhan E./ Altay, Sümer, İcra Hukuku Esasları, 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010.
• Şahin, Cumhur/Göktürk, Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 15. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• Umar, Bilge, İcra ve İflâs Hukukunun Tarihî Gelişmesi ve Genel Teorisi, Ege Üniversitesi İktisadi ve Ticari İlimler Fakültesi Yayınları, İzmir 1973.
• Uyar, Talih, İcra ve İflâs Hukukunda Suç Sayılan Fiiller, Manisa 1987.
• Ünver, Yener/Hakeri, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 18. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
• Yavuz, Hakan, “Onarıcı Adalet ve Uzlaştırma Kurumu Bağlamında Ceza Adalet Sisteminde Mağdurun Korunması”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2015, Y. 6, S. 23, s. 85–115.
• Yenisey, Feridun/Nuhoğlu, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 12. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• Yeşilova, Bilgehan, “Karar İncelemesi – İcra ve İflâs Kanunu’nun 337. maddesinin [İkinci Fıkrasının (?)] Anayasaya Uygunluğu Sorunu (16. HD., 14.02.2010, 580/1202)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, C. 16, s. 2777–2810.
• Yılmaz, Ejder, “Borçlunun Sözleşmeden Doğan Yükümlülüğünü Yerine Getirmemesi’ne İlişkin Anayasa Hükmü ve İcra İflâs Suçları”, Prof. Dr. Ergun Önen’e Armağan, İstanbul 2003, s. 493–502.
• Yılmaz, Ejder, İcra ve İflâs Kanunu Şerhi, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2016.
• Yurtcan, Erdener, Şahsi Dava ve Uygulaması, 2. Baskı, Işın Yayıncılık, Ankara 1985.