Türkiye’de 2000-2023 Yılları Arasında Öğretmenlerin ile Okul Yöneticilerinin Tükenmişlik Sendromu İle İlgili Lisansüstü Tezlere Yönelik Bir Meta-Değerlendirme

Year 2024, Volume: 24 Issue: 4, 2085 - 2105, 15.12.2024

Engin İş , Mehtap Polat

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1422646

Abstract

Bu araştırmanın amacı; Türkiye’de öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin okul ortamında yaşadıkları tükenmişlik sendromu üzerine 2000-2023 yılları arasında yazılmış lisansüstü tezlerin meta-değerlendirmesini yapmaktır. Bu bağlamda 2000-2023 yılları arasında ülkemizde hazırlanmış olan yüksek lisans ve doktora tezleri YÖK tez üzerinden doküman inceleme yöntemi ile incelenmiştir. Bu çalışmada nitel araştırmalara yönelik, veri toplama tekniği olan doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular ise betimsel analiz yöntemiyle yorumlanmıştır. Taranan yıllar içerisinde 22 yüksek lisans 2 doktora tez çalışmasına ulaşılmıştır. Ulaşılan çalışmalar 2006-2022 yılları arasında yazılmıştır. 2014 ve 2015 yıllarında yayınların arttığı görülmüştür. Tezlerin 23’ü nicel araştırma yöntemi ile 1’i karma yöntem ile hazırlanmıştır. Yapılan araştırmalar, öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin tükenmişlik sendromu yaşama olasılıklarının, belirlenen betimsel değişkenlerle ilişkilendirildiğini göstermektedir. Bu değişkenler arasında yaş, cinsiyet, eğitim seviyesi, mesleki deneyim gibi faktörler bulunmaktadır. Yapılan inceleme sonucunda yaş değişkenine bağlı olarak farklı sonuçlar elde edilmiş; cinsiyet faktöründe kadınların nispeten daha fazla tükenmişlik yaşadığı, eğitim fakültesi mezunlarının daha yüksek düzeyde tükenmişlik hissettiği, mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin tecrübesizlikten, mesleğin son dönemlerindeki öğretmenlerin ise bıkkınlık ve yaş faktöründen dolayı daha fazla tükenmişlik yaşadığı belirlenmiştir.

Keywords

Tükenmişlik sendromu, Öğretmen, Okul yöneticileri, Meta analiz.

A Meta-Evaluation of Postgraduate Theses Regarding Burnout Syndrome of Teachers and School Administrators in Turkey Between 2000 and 2023

Abstract

The aim of this research is; to conduct a meta-evaluation of postgraduate theses written between 2000 and 2023 on the burnout syndrome experienced by teachers and school administrators in the school environment in Turkey. In this context, master's and doctoral theses prepared in our country between 2000 and 2023 were examined by the YÖK document review method. In this study, the document review method, which is a data collection technique for qualitative research, was used. The findings obtained as a result of the research were interpreted using the descriptive analysis method. During the scanned years, 22 master's and 2 doctoral theses were reached. The studies accessed were written between 2006 and 2022. It was observed that publications increased in 2014 and 2015. 23 of the theses were prepared with quantitative research method and 1 with mixed method. Research shows that the likelihood of teachers and school administrators experiencing burnout syndrome is associated with the determined descriptive variables. These variables include factors such as age, gender, education level and professional experience. As a result of the analysis, different results were obtained depending on the age variable; It has been determined that women experience relatively more burnout in the gender factor, faculty of education graduates feel burnout at a higher level, teachers who have just started their careers experience more burnout due to inexperience, and teachers in the last stages of their profession experience more burnout due to boredom and age factors.

Keywords

Burnout syndrome, Teacher, School administrators, Meta analysis.

References

• Akgöl, S. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin liderlik tarzları ile öğretmenlerin tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 693606) [Yüksek lisans tezi, Zirve Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Alkan, F. (2014). Ortaokul öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyi ve nedenleri (Tez No. 376748) [Yüksek lisans tezi, Aydın Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ardıç, K. ve Polatcı, S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (GOÜ Örneği) . Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (2) , 69-96 .
• Aşık, A. (2016). Sınıf öğretmenlerinin mobbinge maruz kalma düzeyleri ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Küçükçekmece ilçesi örneği (Tez No. 440736) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Aşık, B. (2017). İstanbul ili Küçükçekmece ilçesine bağlı ortaokullarda görev yapan branş öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi (Tez No. 462308) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Aydın, A., Erdağ, C., ve Sarıer, Y. (2010). Eğitim yönetimi alanında yayınlanan makalelerin konu, yöntem ve sonuçlar açısından karşılaştırılması. Eurasian Journal of Educational Research, 39, 37-58.
• Aydın, A., ve Uysal, Ş. (2011). Evaluation of doctoral theses on educational administration in Turkey and abroad, in terms of subjects, methods, and results. Eurasian Journal of Educational Research, 42, 1-14.
• Aydoğdu, V. (2014). Beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlikleri ile yönetici liderlik stili algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 381048) [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bakker, A. B., & Demerouti, E. (2017). Job demands–resources theory: Taking stock and looking forward. Journal of occupational health psychology, 22(3), 273.
• Barro, R. J., & Lee, J. W. (2013). A new data set of educational attainment in the world, 1950–2010. Journal of development economics, 104, 184-198.
• Birkan, R. (2020). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin iş yaşam dengeleri üzerine etkisi (Tez No. 620998) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Byrne, B.M. (1994), Burnout: Testing for the validity, replication, and invariance of causal structure across elementary, intermediate, and secondary teachers. American Educational Research Journal, 31 (3), 645-673.
• Castells, M. (2010). End of millennium (Vol. 10). John Wiley & Sons.
• Çavuşoğlu, İ.(2005). Endüstri meslek liselerinde çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ile bazı kişisel değişkenler arasındaki ilişki (Tez No. 188018) [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çelebi, E. (2013). Elazığ ve Malatya il merkezinde bulunan özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve ilgili faktörler (Tez No. 329969) [Doktora tezi, Fırat Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çelebi, N. (2018). Öğretmenlerin kimlik ve tükenmişlik algıları arasındaki ilişki (Tez No. 502170) [Yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çelik, G. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel ayrımcılık ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerine etkisi (Tez No. 328029) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çelik, M. (2015). Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile tükenmişlikleri arasındaki ilişki (Tez No. 395062) [Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Duras, T.G. (2022). Öğretmenlerde bilişsel çarpıtmalar ve tükenmişlik düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 723097) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ergüner, M. (2014). Meslek lisesinde çalışan öğretmenlerin tükenmişlikleri ile maruz kaldıkları yıldırma davranışlarının incelenmesi (Tez No. 361674) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Greenhaus, J. H., & Allen, T. D. (2011). Work–family balance: A review and extension of the literature.
• Gold, Y. (1985). Burnout: Causes and solutions. The Clearing House, 58 (5): 210-212.
• Gözoğlu, Ş. (2018). Okul yöneticilerinin liderlik tarzlarının öğretmenlerin tükenmişliklerine etkisi: Şanlıurfa örneği (Tez No. 504731) [Yüksek lisans tezi, Şanlıurfa Harran Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Gündüz, B. (2004). Öğretmenlerde tükenmişliğin akılcı olmayan inançlar ve mesleki bazı değişkenlere göre yordanması (Tez No. 145983) [Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Gündüz, H. (2006). Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri (Diyarbakır örneği) (Tez No. 206041) [Yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Gürgöze, H. (2015). Endüstri meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin sınıf yönetiminde öğrenci davranışlarından kaynaklanan tükenmişlik durumları (Tez No. 393215) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Hock, R. R. (1988). Professional burnout among public school teachers. Public personnel management, 17(2), 167-189.
• İsaoğulları, Y. (2016). Eğitim yönetimi ve denetimi alanında yapılmış lisansüstü tez çalışmalarının liderlik teması açısından incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Karacan, A. (2012). Özel eğitim kurumlarındaki eğitilebilir ve öğretilebilir bireylerle çalışan öğretmenlerin meslekî tükenmişliklerinin incelenmesi (Tez No. 314096) [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kaynarpınar, E. (2022). Özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin çeşitli değişkenler açısından tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Sivas ili örneği) (Tez No. 727198) [Yüksek lisans tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kossek, E. E., & Lautsch, B. A. (2018). Work–life flexibility for whom? Occupational status and work–life inequality in upper, middle, and lower level jobs. Academy of Management Annals, 12(1), 5-36.
• Kuvan, Ö. (2009). Bilişim teknolojileri öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve tükenmişlik düzeyleri (Tez No. 253031) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Maslach, C. & Jackson, S.E. (1997). Maslach burnout inventory. Scarecrow Education
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual review of psychology, 52(1), 397-422.
• Ng, T. W., & Sorensen, K. L. (2008). Toward a further understanding of the relationships between perceptions of support and work attitudes: A meta-analysis. Group & Organization Management, 33(3), 243-268.
• Özdemir, T. (2009). İstenmeyen öğrenci davranışlarının görülme sıklığı ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Tez No. 241815) [Doktora tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özdemir, V., & Altun, F. (2018). Türkiye’de Bilimsel Araştırmaların Durumu ve Gelecek Perspektifleri. Bilim ve Teknik Dergisi, 1050, 32-36.
• Öztürk, O. (2022). Okul öncesi öğretmenlerine yönelik dijital yeterlilikler ölçeğinin Türkçeye uyarlanması ve okul öncesi öğretmenlerinin dijital yeterlilik ile mesleki tükenmişlikleri, teknoloji kullanımı istek ve kaygıları arasındaki ilişki (Tez No. 773164) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özyurt, G. (2007). Okul müdürlerinin öğretimsel liderlik anlayışı ile öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinin karşılaştırılması: Çaycuma örneği (Tez No. 206459) [Yüksek lisans tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Pegem Akademi
• Psacharopoulos, G., & Patrinos*, H. A. (2004). Returns to investment in education: a further update. Education economics, 12(2), 111-134.
• Sancar, Y. (2020). Öğretmenlerin tükenmişlik ve mükemmeliyetçilik düzeyleri arasındaki ilişki (Tez No. 655735) [Yüksek lisans tezi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Scriven, M. (1991). Evaluation Thesaurus (4.Edition ed.). California: Sage Publication.
• Stufflebeam, D., & Shinkfield, A. (2001). Evaluation theory, models and applications. San Francisco: Jossey-Bass.
• Sönmez, A. (2013). İlk ve ortaokullardaki öğretmenlerin benlik saygılarının mesleki tükenmişliğe etkisi (Tez No. 372265) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Sucuoğlu, B. & Kuloğlu, N. (1996). Özürlü çocuklarla çalışan öğretmenlerde tükenmişliğin değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 10(36), 44-60.
• Şahin, E, D.(2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri (Tez No. 190958) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Şıklar, E., & Tunalı, D. (2012). Çalışanların tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Eskişehir örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı,33, 75-83
• Ültay, E. , Akyurt, H. & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi . IBAD Sosyal Bilimler Dergisi , (10) , 188-201 . DOI: 10.21733/ibad.871703
• Veenhoven, R. (2008). Healthy happiness: Effects of happiness on physical health and the consequences for preventive health care. Journal of happiness studies, 9, 449-469.
• Yıldız, F. (2021). Öğretmenlerde tükenmişlik düzeyi ile iş yeri arkadaşlığı ilişkisi (Tez No. 675869) [Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/