Otorite İsteminin İki Önemli Aracı (Din ve Tıp)

Year 2025, Issue: 2, 16 - 34, 30.09.2025

Yunus Gümüş

Abstract

Bu makaledeki amacımız, din ve tıbbın öne sürdüğü tek ve değişmez gerçeklik iddialarının arkasına sığınılarak bu iki alanın nasıl otorite isteminin aracı haline dönüştürüldüklerini ortaya koyabilmektir. Böylece söz konusu iki alan taraftarları ve uygulayıcıları arasında bir farkındalık yaratılarak bu alanların toplumsal çoğunluğun yararına hareket etmesi amaçlanmıştır. Makalede Hans Georg Gadamer’in hermenötik yaklaşım çerçevesinde eleştirel bir bakış açısı ortaya konarak çalışma konusu anlaşılmaya ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada alanyazın taramasından hareketle din ve tıbbın, otorite istemi uğruna nasıl araçsallaştırıldığı görünür kılınmaya çalışılmıştır.
Yeni Çağ ile birlikte tıbbın; din ve felsefe ile olan bağı kopartılarak sekülerist bir tıp anlayışı ortaya çıkartılmıştır. Bilimsel kesinlik ilkesi ile hareket edilerek, pozitivist bakış açısı altında ulaşılan bilimsel sonuçların değişmez gerçeklikler olarak öne sürülmesi, hareket halindeki gerçekliğin üzerine perde çekmektedir. Din ve tıp için bile olsa her birey, grup, kültür ve ülke için geçerli olan tek bir gerçeklikten bahsetmek güç gibi görünmektedir. Öyleyse bilimsel ve kutsal olduğu gerekçesiyle tartışmaya açılamayan her olay, her sonuç, her olgu tekrar tekrar gözden geçirilmeye ve her defasından yeniden yorumlanmaya muhtaçtır. Böyle bir yaklaşım tarzının benimsenmiş olması değişen, gelişen, şekil değiştiren gerçekliğin yakalanabilmesi için elzem görünmektedir.

Keywords

Felsefe , Din , Tıp , Otorite İstemi , Gerçeklik.

Two Important Instruments of the Will to Authority (Religion and Medicine)

Abstract

Our aim in this article is to reveal how these two fields have been turned into tools of the will to authority by taking shelter behind the single and unchangeable reality claims put forward by religion and medicine. Thus, it is aimed to create awareness among the supporters and practitioners of these two fields and to ensure that these fields act for the benefit of the social majority. In the article, the subject of the study was tried to be understood and interpreted by presenting a critical perspective within the framework of the Hans Georg Gadamer’inhermeneutic approach. In this study, based on the literature review, it has been tried to make visible how religion and medicine are instrumentalized fort he sake of the will to authority.
With the New Age, medicine; by severing its ties with religion and philosophy, a secularist understanding of medicine was created. Acting with the principle of scientific certainty and presenting the scientific results obtained under the positivist perspective as unchangeable verses, draws a curtain over the reality in motion. It seems difficult to talk about a single reality that is valid for every individual, group, culture and country, even for religion and medicine. Therefore, every event, every result, every fact that cannot be discussed on the grounds that it is scientific and sacred needs to be reviewed and reinterpreted over and over again. Adopting such an approach seems essential in order to capture the changing, developing and changing reality.

Keywords

Philosophy , Religion , Medicine , Will to Authority , Reality.

References

• Aktan, Coşkun Can (2007). “Bir Sosyal Sermaye Olarak Kültür”. Pazarlama ve İletişim Kültürü Dergisi, 6/20. ss. 1-11.
• Alanka, Ömer (2015) “Medyalaştırılmış Bedenler ve Varlıkbilimsel Açılımları”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19/2. ss. 111-120.
• Anlı, Ömer Faik (2013). “Bir Karşıt-Bilim Tezi Olarak Dilsel Görelilik: Wittgenstein, Kuhn, Rorty, Feyerabend”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 15. ss. 145-169.
• Arda, Zuhal vd. (2013). “İlkçağdan Modernizme; Bilim, Sanat ve Felsefe Buluşmaları”. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2/3. ss. 136-144.
• Arpacı, Murat (2016). “Foucault, Biyopolitika ve Biyotarih: Tarihsel Çalışma Alanları Olarak Tıp, Beden ve Nüfus”. Vira Verita Dergisi, 1. ss. 80-98.
• Arslan, Hüsamettin (2020). Epistemik Cemaat: Bir Bilim Sosyolojisi Denemesi. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Bardakçı, Tayyibe (2022). “Tıbbın Yaşamlarımızdaki Hâkimiyeti: Medikalizasyon”. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 27/3. ss. 347-356.
• Bilgin, Abdülcelil (2014). “Din, Dindar, Dindarlık: Özeleştirel Bir Değerlendirme”. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2/2. ss. 75-84.
• Bingöl, Orhan (2017). "Bedenin Sosyolojisi: Nasıl? Niçin?". Mavi Atlas Dergisi, 5/1. ss. 86-96.
• Capps, Walter H. (2013). “Toplum ve Din”. der. ve çev. Ali Coşkun. Din, Toplum ve Kültür. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Conrad, Peter (1992). "Medicalization of Social Control". Annual Review of Sociology, 18. ss. 209-232.
• Corbin, Alain (2011). "Giriş". çev. Saadet Özen. Bedenin Tarihi-2, ed. Alain Corbin vd. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Coşkun, Ali (2016). “Din, Bilim ve Felsefe İlişkileri”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18/1. ss. 213-229.
• Demir, Talip (2018). “Tıbbın Kestiği Parmak Acımaz: Seküler Tıbbın Kutsallaşması”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14. ss. 391-412.
• Elbek, Osman (2007). “Tıp ve Felsefe”. Toraks Dergisi, 8/2. ss. 130-133.
• Ertürk, Ramazan (2004). “Modern ve Postmodern Düşüncelerde Bilim”. Felsefe Dünyası Dergisi, 40. ss. 65-76.
• Esendemir, Mehmet (2023). “Enactivizm ve Merleau-Ponty”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 36. ss. 413-431.
• Esenyel, M. Zeynep (2016). Fenomenolojide Beden Problemi: Husserl, Sartre ve Merleau-Ponty (Doktora Tezi). Foucault, Michel (1999). Bilginin Arkeolojisi. çev. Veli Urhan. İstanbul: Birey Yayınları.
• Foucault, Michel (2017). Cinselliğin Tarihi. çev. Hülya Uğur Tanrıöver. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, Michel (1992). Hapishanelerin Doğuşu. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Yayınları.
• Foucault, Michel (2012). İktidarın Gözü. çev. Işıl Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, Michel (2018). Kliniğin Doğuşu. çev. Şule Ünsaldı. Ankara: Epos Yayınları. Foucault, Michel (2000). Özne ve İktidar. çev. Işıl Ergüden - Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, Michel (2001). Yapısalcılık ve Post Yapısalcılık. çev. Ümit Umaç - Ali Utku. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Gadamer, Hans-Georg (2004a). “Bir Pratik Felsefe Olarak Hermenötik”. Hakikat Nedir Felsefi Fragmanlar. der. ve çev. Beyaztaş, Medeni. İstanbul: Efkâr Yayınları.
• Gadamer, Hans-Georg (2004b). "Felsefenin Bilimselliği Hakkında", Hakikat Nedir-Felsefi Fragmanlar, der. ve çev. Medeni Beyaztaş, İstanbul: Efkâr Yayınları.
• Gadamer, Hans-Georg (2004c). “Hakikat Nedir”. Hakikat Nedir-Felsefi Fragmanlar. der. ve çev., Medeni Beyaztaş. İstanbul: Efkar Yayınları.
• Gadamer, Hans-Georg (2009). Hakikat ve Yöntem II. çev. Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Gadamer, Hans Georg (1977). Philosophical Hermeneutics. trans. and ed. by David E. Ling. Berkeley: University of California Press.
• Gadamer, Hans Georg (1990). “Tarih Bilinci Sorunu.” Toplum Bilimlerinde Yorumcu Yaklaşım. çev. Taha Parla. der. P. Robinow ve W. Sullivan. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Işık, İsmet Emre (1998), Beden ve Toplum Teorisi: Öznenin Sosyolojisinden Bedenin Sosyolojisine (Doktora Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi).
• İkbal, Muhammed (1984). İslam’da Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu. çev. N. A. Asrar. İstanbul: Birleşik Yayıncılık. Illıch, Ivan (2017). Sağlığın Gaspı. çev. Süha Sertabiboğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Kahraman, Yakup (2015). “Modern Bilim ve Din”. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 12/2. ss. 149-170. Karaimamoğlu, Tolga (2017). “Ortaçağ Avrupası’nda Tıp Kültürü ve Gelişmeleri”. Tarih ve Gelecek Dergisi, 3/2. ss. 44-61. Kaya, İrfan (2020). "Maskeyle Varolmak ve Bir Biyopolitika Pratiği Olarak Tıbbın Maskesi". Dini Araştırmalar Dergisi, 20/2. ss. 597-617.
• Kılıç, Sinan (2015). “Lyotard: Fark ve Çokluğun Anlatısı Postmodernite”. TEMAŞA Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 3. ss. 106-137.
• Koç, Turgay (2024). “Epistemik Cemaat: Bir Bilim Sosyolojisi Denemesi”. Kültür Araştırmaları Dergisi, 21. ss. 375-380.
• Koenig, Harold G. (2019). “Din ve Tıp I: Tarihsel Arka Plan ve Ayrışma Nedenleri”. çev. T. Demir, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/2. ss. 281-296.
• Korkmaz, Arif (2012). “Tıp ve Din”. Din Sosyolojisi El Kitabı. ed. Niyazi Akyüz-İhsan Çapcıoğlu. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Köroğlu, Cemile Zehra ve Köroğlu, Muhammet Ali (2016). “Bilim Kavramının Gelişimi ve Günümüz Sosyal Bilimleri Üzerine”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25. s. 1-15.
• Kuhn, Thomas (2000). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. çev. N. Kuyaş. İstanbul: Alan Yayınları.
• Lyotard, Jean François (1984). The Postmodern Condition: A Report on Knowledge. trans. French by G. Bennington and B. Massumi. Manchester: Published by Manchester University Press.
• Morkoç, Umut (2016). “Bilim Felsefesi Olarak Bilim Tarihi: Kuhn ve Koyré”. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 3/S1. ss. 28-35.
• Oğuz, Esin Sultan (2011). “Toplum Bilimlerinde Kültür Kavramı”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28/2. ss. 123-139.
• Özkan, Murat Sultan (2017). “Thomas More, Francis Bacon ve Tommaso Campanella'nın Ütopyalarında Bilim ve Eğitim Felsefesi”. A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21/2. ss. 609-624.
• Özkul, Osman (2006). “J.Ortega y Gasset’e Göre Üniversite, Bilim ve Kültür”. Akademik İncelemeler Dergisi, 1/1. ss. 76-82.
• Özlem, Doğan (1994). “Felsefe Açısından Bilim”. Tarım Ekonomisi Dergisi, 2. ss. 1-6.
• Öztürk, Armağan (2006). “İktidar Olarak Tıpçı Gelenek: Tıbbın Erk Tarihi”. Toplum ve Hekim Dergisi, 21/1. ss. 7-16.
• Poyraz, Hakan ve Gürgen, Abrim (2016). “‘Adalet’e ‘Doğruluk’ Demek Doğru Mudur?”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 32. ss. 31-43.
• Sarup, Madan (2017). Postyapısalcılık ve Postmodernizm. çev Abdülbaki Güçlü, Ankara: Pharmakon Yayınevi. Şimşek, Lütfü (2008). “Felsefesiz Bilim Olabilir mi?”. İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 1. ss. 25-31.
• Taslaman, Caner (2008). Kuantum Teorisi Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi.
• Taylor, Charles (2014). Seküler Çağ. çev. Dost Körpe. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tillich, Paul (2001). “Din, Bilim ve Felsefe”. çev. A. Çınar. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 10/2. ss. 271-283.
• Timurturkan, Meral (2015). Tıbbi Söylem, Gündelik Hayat ve İktidar: Şişmanlığın Medya Aracılığıyla Tıbbileştirilmesi (Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi).
• Timurturkan, Meral (2013). "Tıbbi Söylem ve İktidar: Medyada 'Diyet-Zayıflık-Sağlık' İlişkisi Etrafında Bedenin Denetimi". Mediterranean Journal of Humanities, 3/1. ss. 237-252.
• Topdemir, Hüseyin Gazi (2009). “Felsefe Nedir? Bilgi Nedir?”. Türk Kütüphaneciliği, 23/1. ss. 119-133.
• Turner, Bryan S. (2003). Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm. çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Anka Yayınları. Turner, Bryan S. (2011). Tıbbî Güç ve Toplumsal Bilgi. çev. Ümit Tatlıcan. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Ural, Şafak (2019). “Bilim Tarihi, Kültürel Zaman ve Fuat Sezgin”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21/Özel Sayı. ss. 133-139.
• Yardımcı, Alper Bilgehan (2019). “Bilim ve Sözde Bilim: Bilimsel Topluluğun Doğasının Belirlenmesi ve Sözde Bilimin Ayırt Edilmesine Yönelik Sosyal Bir Ölçüt”. Kaygı Dergisi, 18/2. ss. 567-588.
• Yıldırım, Cemal (1974). 100 Soruda Bilim Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Yılmaz, Özgür (2016). “Geleneksel Felsefeye İki Eleştiri: Wittgenstein ve Rorty”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 32. ss. 105-118.
• Yumul, Arus (2012). "Ötekiliği Bedenlere Kaydetmek". Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar. ed. Kenan Çayır-Müge Ayan Ceyhan. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.