Lovecraft’ın Cthulhu Mitosunda Şiddet ve Dehşetin Çevirisi: Berman’ın Biçim Bozucu Eğilimleri Bağlamında İngilizce-Türkçe Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Year 2025, Volume: 3 Issue: 2, 56 - 75, 25.08.2025

Mete Tahsin Kuşgöz

Abstract

Bu çalışma, H. P. Lovecraft’ın Cthulhu Mitosu içerisinde yer alan şiddet ve dehşet unsurlarının Türkçeye çevrilme sürecinde nasıl biçim değiştirip yeniden şekillendiğini incelemekte ve bu çevirilerde ortaya çıkan biçimsel ve duygusal kaymaları kültürlerarası aktarım bağlamında ele almaktadır. Antoine Berman’ın biçim bozucu eğilimler kuramına dayanan çalışmada, Lovecraft’ın üç temel öyküsünden seçilmiş on beş metin parçası iki farklı Türkçe çeviri üzerinden karşılaştırmalı nitel bir metin çözümlemesine tabi tutulmuştur. Analiz sürecinde, Berman’ın geleneksel biçim bozucu eğilimlerine ek olarak birbirine eklemlenen eğilimlerin kavramsallaştırılmasını mümkün kılan üç melez biçim bozucu eğilim öne sürülmüştür. Çalışmanın bulguları bir çevirinin Lovecraft’a özgü sözdizimsel yoğunluk ve ton belirsizliğini büyük ölçüde korurken, diğerinin açıklık ve akıcılığı önceleyerek anlatıdaki psikolojik gerilim ve varoluşsal bilinemezliği önemli ölçüde zayıflattığını ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, çevirmenin yalnızca anlam aktarıcısı değil aynı zamanda okurun korku deneyimini birlikte inşa eden bir ortak-yazar konumunda olduğu savunulmaktadır. Bu makale, Berman’ın kuramına kavramsal katkı sunarken, edebi çeviri etiği, korku edebiyatının çevrilebilirliği ve mitopoetik metinlerin kültürel yeniden yazımı gibi alanlara da özgün bir katkı sağlamaktadır.

Keywords

Lovecraft , Berman , Biçim Bozucu Eğilimler , Kozmik korku , Irrealia , Mitopoesis

Translating Violence and Horror in Lovecraft’s Cthulhu Mythos: A Comparative Study of English & Turkish Versions through the lens of Berman’s Deforming Tendencies

Abstract

This study investigates how elements of horror and violence in H. P. Lovecraft’s Cthulhu Mythos are reshaped in Turkish translation, focusing on the stylistic and affective shifts that emerge during cross-cultural transmission. Drawing on Antoine Berman’s theory of deforming tendencies, the analysis applies a contrastive qualitative method to fifteen selected excerpts from three core Lovecraft stories and compares their translations in two distinct Turkish versions. The study identifies several canonical deforming tendencies but also conceptualizes two hybrid deforming tendencies to account for compound stylistic shifts not fully captured by Berman’s original taxonomy. Findings suggest that while one translation tends to preserve Lovecraft’s syntactic density and tonal ambiguity, the other frequently opts for clarification and fluency, thus compromising the narrative’s psychological intensity and ontological uncertainty. The article argues that such translatory interventions significantly shape the reader’s affective positioning, revealing the translator not merely as a linguistic mediator but as a co-creator of horror experience. By refining Berman’s framework and applying it to genre fiction, this study contributes to broader discussions on the ethics of literary translation, the challenges of rendering horror across languages, and the cultural rewriting of mythopoetic texts.

Keywords

Lovecraft , Berman , Deforming tendencies , Cosmic horror , Irrealia , Mythopesis

References

• Berman, A. (1984). L’épreuve de l’étranger: Culture et traduction dans l’Allemagne romantique. Gallimard.
• Berman, A. (1985). Les Tours de Babel: Essais sur la traduction. Trans-Europ-Repress.
• Berman, A. (2012). Translation and the trials of the foreign (L. Venuti, Trans.). In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 284–297). Routledge.
• Beyer, G. (2023). H.P. Lovecraft: Grandfather of horror. The Collector. https://www.thecollector.com/hp-lovecraft-grandfather-of-horror/
• Callaghan, G. (2011). Blacks, boxers, and Lovecraft. Lovecraft Annual, 5(1), 102–111.
• Carroll, N. (1990). The philosophy of horror. Routledge.
• Denisenko, A., Starkova, A. V., & Vassilyeva, O. M. (2023). H.P. Lovecraft’s unique style: Catalyst for the rise of Lovecraftian internet folklore. Vestnik of M. Kozybayev North Kazakhstan University, 3(59), 139–143. https://doi.org/10.54596/2958-0048-2023-3-139-143
• De Cruz, H. (2023). Cosmic horror and the philosophical origins of science fiction. Think, 22(63), 23–30. https://doi.org/10.1017/S1477175622000197
• Derie, B. (2025). Deeper cut: The Dutch mythos. Deep Cuts in a Lovecraftian Vein. https://deepcuts.blog/tag/translated/
• Harman, G. (2012). Weird realism: Lovecraft and philosophy. Zero Books.
• Jones, J. (2014, December). H.P. Lovecraft highlights the 20 “types of mistakes” young writers make. Open Culture. https://www.openculture.com/2014/12/h-p-lovecraft-highlights-the-20-types-of-mistakes-young-writers-make.html
• Joshi, S. T. (2010). I am Providence: The life and times of H. P. Lovecraft (1st ed.). Hippocampus Press.
• Joshi, S. T. (2016). A subtler magick: The writings and philosophy of H. P. Lovecraft (Classics of Lovecraft Criticism, Book 3). Hippocampus Press.
• Karagöz, S. (2012). Howard Phillips Lovecraft çevirilerinin Türk korku yazını üzerindeki etkisi: Dizgesel ve biçemsel bir inceleme [Master’s thesis, İstanbul University].
• Landais, C. (2016). Challenges and strategies for analysing the translation of fear in horror fiction. Literary Imagination, 18(3), 242–254. https://doi.org/10.1093/litimag/imw018
• Loponen, M. (2009). Translating irrealia: Creating a semiotic framework for the translation of fictional cultures [Unpublished manuscript]. University of Helsinki. https://www.academia.edu/209035/Translating_Irrealia_Creating_a_Semiotic_Framework_for_the_Translation_of_Fictional_Cultures
• Luckhurst, R. (2013, May). H. P. Lovecraft and the Northern Gothic tongue. OUPblog. https://blog.oup.com/2013/05/h-p-lovecraft-and-the-northern-gothic-tongue/
• Lovecraft, H. P. (2010). The fiction: Complete and unabridged. Barnes & Noble.
• Lovecraft, H. P. (2020). Bütün romanları H.P. Lovecraft (H. F. Nemli, Trans.). Alfa Yayınları.
• Lovecraft, H. P. (2022). Delilik dağlarında (D. Bal, Trans.). Ren Kitap.
• Lovecraft, H. P. (2024). Uyku duvarının ardında (D. Bal, Trans.). Ren Kitap.
• Merriam-Webster. (n.d.). Mythopoesis. In Merriam-Webster.com dictionary. Retrieved March 12, 2025, from https://www.merriam-webster.com/dictionary/mythopoesis
• Oxford Reference. (n.d.). Mythopoeia. Retrieved April 16, 2025, from https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803100220548
• Norman, J. (2013). ‘Sounds which filled me with an indefinable dread’: The Cthulhu mythopoeia of H.P. Lovecraft in ‘extreme’ metal. In D. Simmons (Ed.), New critical essays on H.P. Lovecraft (pp. 1–19). Palgrave Macmillan.
• Özcan, L. (2022). Kaynak odaklılığı yeniden okumak: Antoine Berman ve çeviri anlayışı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 28, 659–674. https://doi.org/10.29000/rumelide.1133925
• Placial, C. (2014, May 30). La traduction comme accueil de l’étranger. Langues de feu. https://languesdefeu.hypotheses.org/780
• Ralickas, V. (2007). ‘Cosmic horror’ and the question of the sublime in Lovecraft. Journal of the Fantastic in the Arts, 18(3), 364–385.
• Spaulding, T. D. (2015). H.P. Lovecraft & the French connection: Translation, pulps and literary history [Doctoral dissertation, University of South Carolina]. https://scholarcommons.sc.edu/etd/3152
• Summers, K. (2018). 9 traumatic experiences that shaped Lovecraft’s writing. Vampire Squid. https://vampiresquid.co.uk/9-traumatic-experiences-that-shaped-lovecrafts-writing/
• Vazh, M. (2025). On The Case of Charles Dexter Ward by H. P. Lovecraft. Taskerland. https://tasker.land/2025/03/25/on-the-case-of-charles-dexter-ward-by-h-p-lovecraft
• Venuti, L. (1995). The translator’s invisibility: A history of translation. Routledge.
• Woodward, S. (2024). The terror of reality was the true horror for H. P. Lovecraft. Aeon Essays. https://aeon.co/essays/the-terror-of-reality-was-the-true-horror-for-h-p-lovecraft
• Yüncü Kurt, P., & Özcan, L. (2024). Antoine Berman’ın çeviri eleştirisi yöntemi ve biçim bozucu eğilimler analitiği uygulaması. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö14), 1471–1498. https://doi.org/10.29000/rumelide.1456183