Research Article
BibTex RIS Cite

Sürūrī’nin Muḍḥikāt Gazellerindeki Grotesk Dünya

Year 2019, Volume: 3 Issue: 4, 141 - 163, 26.12.2019
https://doi.org/10.34083/akaded.645769

Abstract

Sürūrī ve Hevāyī mahlaslarını
kullanan Adanalı Seyyid
ʿOsmān (ö. 1814), öncelikle
ebced hesabıyla tarih yazmaktaki olağanüstü yeteneğinden dolayı 18. yüzyılın en
tanınmış şairlerinden biridir. Sürūrī, bir dīvān, ebced tarihlerinin
birçoğunu içeren bir mecmū
a ve genelde Hezliyyāt olarak
anılan fakat kendisinin Mu
ḍḥikāt adını verdiği bir eser yazmıştır. Sürūrī’nin Muḍḥikāt’ı bu makalenin konusudur.

Sürūrī’nin klasik (ama kasidesi
eksik) bir dīvān’ın şekil ölçütlerini örnek alarak Mu
ḍḥikāt’ıyla bir “anti-dīvān” düzenlediği
söylenebilir. Geleneksel bir dīvān’a “paralel olarak” mizahi bir dīvān
düzenlediğinden şimdilik emin olduğumuz tek Osmanlı şairi Sürūrīdir.





Muḍḥikāt’ın içerdiği gazeller, klasik lirik gazel ölçütlerine
uymayan grotesk öğeler içermektedir. Bu grotesk öğeler sadece cinsel türden
olmayıp bütün bedensel ihtiyaçları ve özürleri abartılı grotesk tarzda, cemiyet
tabularını hiç göz önünde bulundurmadan betimlemektedir. 16. yüzyıldan itibaren
arada bir günlük halk dilinde ve realist tonda gazeller yazılmıştır, hatta Sābit’in
(17. yüzyıl) bazı gazellerinde groteske bir meyil vardır. 17. yüzyılın mizahi,
gerçekçi, günlük dil ve argo kullanan “Hevāyī tarzının” takipçisi olarak
görülen Sürūrī, Mu
ḍḥikāt gazellerinde bu “tarzı” grotesk öğelerle zenginleştirmiştir.

References

  • Altun, İrem Işıl, “Klasik Türk Şiirinde Tehzile [!] Türev İlişkileri Üzerinden Metinler¬arası bir Yaklaşım.” Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara 2018.
  • Ambros, Edith Gülçin, “Osmanlı gazelinin değişimi: gazelde kaba dil, müstehcen ima ve açık cinsellik ifadesiyle mizah ve alaycı yergi”, Hicve revâ, mizaha mâyil: güldürücü metinleri anlamak, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XIII, Hazırlayanlar Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Ali Emre Özyıldırım, İstanbul: Klasik, 2018, s. 52-93.
  • Ambros, Edith, “Surūrī 2. Seyyid ʿOt̲h̲mān”, Encyclopaedia of Islam, 2nd Edition.
  • Arslan, Mehmet, “Emrî, Murâd Emrî Efendi, Tırnavalı”.http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, 02-11-2019.
  • Ayan, Elif, “Sürūrī ve Hezliyyāt’ı (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük)”, Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara 2002.
  • Ayan Nizam, Elif, “Sürûrî’nin Hezliyyâtı’nın “Tevârih” Bölümünden Tarihî Yansımalar”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 5, Sayı 2, 2012, 67-86.
  • Ayan Nizam, Elif, “Sürûrî/Hüznî/Hevâyî, Seyyid Osman Efendi”.http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, 02-11-2019.
  • Batur, Attila: “Süruri Divanı. Hayatı, Sanatı, Eserleri, Divanı’nın Tenkitli Metni.” Doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya 2002.
  • Cuddon, J. A., The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. London, Penguin Books, 41999, p. 367-368.
  • Derdiyok, Çetin, “‘Rû be-kafâ gelmek’ Deyimi Üzerine”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011) Bildirileri. Huriye Sözer, Muna Yüceol Özezen (yay.), Adana 2012, 109-117.
  • Ebüżżiyā Tevfīḳ, Surūrī-yi müverriḫ, Istanbul 1305.
  • Ekinci, Ramazan, “Türk Hiciv Edebiyatının Sıradışı bir Şairi: Küfrî-i Bahâyî ve Eserlerinden Örnekler”. Türkiyat Mecmuası, C. 24/Güz, 2014, s. 34-58.
  • Karacasu, Barış, “The End of a Tradition: How the Classical Turned into Burlesque”. Master thesis, Middle East Technical University, Ankara 2007.
  • Kesik, Beyhan, “Rahmî/Hevâyî, Kubûrîzâde Abdurrahman Rahmî Efendi”.http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2590, 02-11-2019.
  • Koç, Hamza, “Kubûrîzâde Abdurrahman Rahmî Efendi ve Bilinmeyen Gazelleri”. Litteraturca. Journal of Turkish Language and Literature. Volume: 5, Issue: 2, Spring 2019, s. 179-192.
  • Losensky, Paul, “Saʿdi” http://www.iranicaonline.org/articles/sadi-sirazi, 02-11-2019.
  • Muʿallim Nācī, Surūrī. Mecmūʿa-i Muʿallim, 1305, s. 111-116.
  • Salihoğlu, Burçu, “Gülmeden Grotesk Etkiye”. Aydın Sanat, Yıl 2, Sayı 3, 2016, s. 47-59.
  • Sürūrī, Muḍḥikāt-i Sürūrī-yi Hezzāl, Avusturya Millî Kütüphanesi, Cod. Mixt. 75.
  • Tuncay, Murat, Sahneye Bakmak 3 Tiyatronun Temel Kavramlarına Bakış, İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 2013.
  • Turan, Fikret, “Divan şiirini sokağın diliyle ve tarvrıyla algılamak: Kubûrîzâde Hevâyî’nin 18. yüzyıl divan şiirine getirdiği yenilikler ve Osmanlı şiirinde Hevâyî tarzı”. Alkış Bitigi. Kemal Eraslan Armağanı. Bülent Gül (yay.), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2015, s. 211-263.
  • Vatansever, Nazlı, “Sürûrî’nin Tarih Mecmûʿası (Metin Tesisi-İnceleme)”, Yüksek Lisans tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul 2014.
Year 2019, Volume: 3 Issue: 4, 141 - 163, 26.12.2019
https://doi.org/10.34083/akaded.645769

Abstract

References

  • Altun, İrem Işıl, “Klasik Türk Şiirinde Tehzile [!] Türev İlişkileri Üzerinden Metinler¬arası bir Yaklaşım.” Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara 2018.
  • Ambros, Edith Gülçin, “Osmanlı gazelinin değişimi: gazelde kaba dil, müstehcen ima ve açık cinsellik ifadesiyle mizah ve alaycı yergi”, Hicve revâ, mizaha mâyil: güldürücü metinleri anlamak, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XIII, Hazırlayanlar Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Ali Emre Özyıldırım, İstanbul: Klasik, 2018, s. 52-93.
  • Ambros, Edith, “Surūrī 2. Seyyid ʿOt̲h̲mān”, Encyclopaedia of Islam, 2nd Edition.
  • Arslan, Mehmet, “Emrî, Murâd Emrî Efendi, Tırnavalı”.http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, 02-11-2019.
  • Ayan, Elif, “Sürūrī ve Hezliyyāt’ı (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük)”, Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara 2002.
  • Ayan Nizam, Elif, “Sürûrî’nin Hezliyyâtı’nın “Tevârih” Bölümünden Tarihî Yansımalar”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 5, Sayı 2, 2012, 67-86.
  • Ayan Nizam, Elif, “Sürûrî/Hüznî/Hevâyî, Seyyid Osman Efendi”.http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, 02-11-2019.
  • Batur, Attila: “Süruri Divanı. Hayatı, Sanatı, Eserleri, Divanı’nın Tenkitli Metni.” Doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya 2002.
  • Cuddon, J. A., The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. London, Penguin Books, 41999, p. 367-368.
  • Derdiyok, Çetin, “‘Rû be-kafâ gelmek’ Deyimi Üzerine”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011) Bildirileri. Huriye Sözer, Muna Yüceol Özezen (yay.), Adana 2012, 109-117.
  • Ebüżżiyā Tevfīḳ, Surūrī-yi müverriḫ, Istanbul 1305.
  • Ekinci, Ramazan, “Türk Hiciv Edebiyatının Sıradışı bir Şairi: Küfrî-i Bahâyî ve Eserlerinden Örnekler”. Türkiyat Mecmuası, C. 24/Güz, 2014, s. 34-58.
  • Karacasu, Barış, “The End of a Tradition: How the Classical Turned into Burlesque”. Master thesis, Middle East Technical University, Ankara 2007.
  • Kesik, Beyhan, “Rahmî/Hevâyî, Kubûrîzâde Abdurrahman Rahmî Efendi”.http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2590, 02-11-2019.
  • Koç, Hamza, “Kubûrîzâde Abdurrahman Rahmî Efendi ve Bilinmeyen Gazelleri”. Litteraturca. Journal of Turkish Language and Literature. Volume: 5, Issue: 2, Spring 2019, s. 179-192.
  • Losensky, Paul, “Saʿdi” http://www.iranicaonline.org/articles/sadi-sirazi, 02-11-2019.
  • Muʿallim Nācī, Surūrī. Mecmūʿa-i Muʿallim, 1305, s. 111-116.
  • Salihoğlu, Burçu, “Gülmeden Grotesk Etkiye”. Aydın Sanat, Yıl 2, Sayı 3, 2016, s. 47-59.
  • Sürūrī, Muḍḥikāt-i Sürūrī-yi Hezzāl, Avusturya Millî Kütüphanesi, Cod. Mixt. 75.
  • Tuncay, Murat, Sahneye Bakmak 3 Tiyatronun Temel Kavramlarına Bakış, İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 2013.
  • Turan, Fikret, “Divan şiirini sokağın diliyle ve tarvrıyla algılamak: Kubûrîzâde Hevâyî’nin 18. yüzyıl divan şiirine getirdiği yenilikler ve Osmanlı şiirinde Hevâyî tarzı”. Alkış Bitigi. Kemal Eraslan Armağanı. Bülent Gül (yay.), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2015, s. 211-263.
  • Vatansever, Nazlı, “Sürûrî’nin Tarih Mecmûʿası (Metin Tesisi-İnceleme)”, Yüksek Lisans tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul 2014.
There are 22 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Literary Studies
Journal Section Articles
Authors

Edith Ambros 0000-0002-5747-4309

Gisela Prochazka-eisl 0000-0003-0216-8926

Publication Date December 26, 2019
Submission Date November 12, 2019
Acceptance Date December 18, 2019
Published in Issue Year 2019 Volume: 3 Issue: 4

Cite

APA Ambros, E., & Prochazka-eisl, G. (2019). Sürūrī’nin Muḍḥikāt Gazellerindeki Grotesk Dünya. Akademik Dil Ve Edebiyat Dergisi, 3(4), 141-163. https://doi.org/10.34083/akaded.645769


Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası  lisansı ile lisanslanmıştır. 

This work is licensed under Attribution-NonCommercial 4.0 International