XVI. Yüzyıl Şairlerinden Hakkânî’nin Cevâhir Adlı Mesnevisi

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 486 - 547, 30.08.2020

Halil Kurt

https://doi.org/10.34083/akaded.746401

Cited By: 2

Öz

Kanunî Sultan Süleyman devri şairlerinden Hakkânî’nin Cevâhir adlı mesnevisinin ortaya çıkarılması ve ilim âlemine tanıtılması çalışmamızın esas konusunu teşkil etmektedir.

Yaptığımız araştırmalar sonucunda XVI. yüzyıla dair bilgi veren tezkire ve edebiyat tarihi türü eserlerde Hakkânî mahlaslı şair veya şairlere tesadüf edemedik. Bu sebeple Hakkânîʾnin hayatı hakkında şimdiye kadar fazla bir malumat elde edemedik. Fakat Hakkânîʾnin daha önce tespit edilmiş olan Manzume-i Nasayih Ala Meşrebi’t-Tasavvuf adlı eseri ile elimizdeki Cevâhir adlı mesneviden hareketle onun hakkında sınırlı da olsa birtakım bilgilere ancak ulaşabilmekteyiz. Makalemize konu olan Hakkânîʾnin Cevâhir adlı mesnevisinin bilinen tek nüshası İstanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Koleksiyonu 34 Ae Manzum 908/1 künyesiyle kayıtlıdır. Harekeli nesih hattı ile yazılmış olan metin, baştan veya sondan eksik olmayan bir mecmuanın içerisinde birinci bölümde yer almaktadır. Mecmuanın ikinci bölümünde ise Kitab-ı Monla İlahî metni bulunmaktadır. Hakkânî, eserini Kanunî Sultan Süleyman’a takdim etmek üzere yazmıştır. Zira eserde Kanunî’ye övgü, ona dua ve nasihat bölümleri söz konusudur. Dinî-tasavvufi bir nasihatname özelliği taşıyan bu mesnevi, beş yüz kırk beyitten meydana gelmektedir.

Hakkânî, Cevahirʾin giriş bölümünü; tevhit, münacat ve naat konulu beyitlere ayırmıştır. Sonra din ve tasavvuf konularından bahseder. Akabinde Sultan Süleyman’a övgü ve öğüt bölümleri gelir.

Türk dili ve edebiyatı açısından zengin olan bu eser, dönemin edebi hayatı hakkında ipuçları vermesi bakımından önemlidir. Bu makalede Cevâhir üzerinde yapılan incelemenin ardından eserin çeviri yazı metni neşredilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hakkânî, Mesnevi, Cevâhir, Kanunî Sultan Süleyman

Cevahir Mesnevi Of Haqqani, One Of The XVI. Century Poets

Öz

The discovery of Haqqani's masnawi named Cevahir, one of the poets of the reign of Suleiman the magnificent, and its introduction to the world of science constitute the main subject of our study.

As a result of our research, XVI. we could not coincide with a poet or poets with Haqqani mahlasin collection of biographies and the works literary history that provide information about the century.For this reason, we have not been able to get much information about Haqqani's life until now.However, with his work Manzume-i Nasayih Ala Meşrebi’t-Tasavvuf, which has been identified before, we we have recently been able to reach some information about him, albeit limited, from the masnawi named Cevahir.The only known copy of Haqqaniʾs Cevahir, which is the subject of our article, is registered at the Istanbul National Library, Ali Emiri collection 34 Ae verse 908/1.The text, which is written with the motif naskh script, is located in the first part of a periodical that is not partial from the beginning or the end.The second part of the periodical contains the hymn text of Kitab-ı Monla İlahî. Haqqani wrote his work to be presented to Suleiman The Magnificent. Because in the work, there are sections of praise for Kanuni, prayer and advice for him.This masnawi, which has the characteristic of a religious-Sufi advice, consists of five hundred and forty couplets.

Haqqani divided the introduction of the Cevahirʾ into couplets on tawhit, munacat and naat. Haqqani divided the introduction of the Cevahirʾ into couplets on tawhit, invocation and praising the Prophet Muhammad.He then mentions issues of religion and Sufism. Following this, comes the sections of praise and admonition to Suleiman The Magnificent.

Rich in Turkish language and literature, this work is important for giving clues about the literary life of the period. After review Cevahir translation text has been published in this article.

Anahtar Kelimeler

Haqqani, Masnawi, Cevahir, Suleiman The Magnificent, Sufism

Kaynakça

• Aclunî, İsmail b. Muhammed, Keşfü‟l-Hâfâ ve Muzîe‟l-İlbâs Amma‟ş- Tehere Mine‟l Ehâdis-i ala Elsineti‟n- Nâs, C. I-II, Haleb: Matbaatü’l- Fünûn.
• Ataseven, Yusuf (2015). Hakkanî’nin Manzume-i Nasayih Adlı Eserinde Manzum Âyet ve Hadis Yorumları, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Cebecioğlu, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (1997) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ebü’l-Hasen Nûruddîn Ali el-Kârî (1986). el-Esrâru’l-Merfûa fi’l-Ahbâri’l-Mevdûa, nşr. Muhammed b. Lütfi es-Sabbâğ, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, İkinci Baskı.
• Hâkim el-Haskânî (2010). Şevâhidü Tenzil, C.I, Beyrut: Müessesetü’l-‘Alemi.
• İpekten, Haluk; İsen, Mustafa (1992). “XVI. Yüzyıl Dîvân Edebiyatı”, Ankara: Türk Dünyası El Kitabı III (Edebiyat), TKAE.
• Karahan, Abdulkadir (1980). Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, no:2659.
• Koyuncu, Zeynep (2017). Hakkânî’nin Manzûme-i Nasâih Alâ Meşrebi’t-tasavvuf Adlı Mesnevisi, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• ---------------------- (2019). “Ahlat-ı Erbaa Humoral Patoloji Teorisi ve Divan Şiirinde Hakkânî Örneğinde İşlenişi”, Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, yıl 5, sayı 10.
• Köprülü, M. Fuad (1980). Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kudâʻî, Ebu Abdullah Muhammed b. Selâme b. Caʻfer (1986). Müsnedüʼş-Şihâb, tahk. Hamdî Abdulmecîd es-Selefî, Beyrut: Müessesetüʼr-risâle.
• Mevlana Celaleddin Rumî, Mesnevi-i Manevî, c.1, http://www.masnavi.net/ [Erişim Tarihi:15.05.2020]
• Tirmizî. http://www.mürşit.com.tr. [Erişim Tarihi: 15.05.2020]
• Yılmaz, Mehmet (1992). Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler (Ansiklopedik Sözlük), İstanbul: Enderun Kitabevi.