Şiirde Anlam Sorunu ve Şiirsel Anlamın Yapısı Üzerine

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 207 - 231, 30.04.2021

Gökhan Reyhanoğulları

https://doi.org/10.34083/akaded.869315

Cited By: 2

Abstract

Anlam, sadece edebiyatın değil, birçok disiplinin ana konularından biridir. Mantık, felsefe, sosyoloji, psikoloji gibi birçok disiplinin çalışma alanına giren anlam, kesinlik kazanmış bir çerçevenin sınırlarına girmiş değildir. Bu sebeple temel bir sorunsal olarak ele alınmakta ve farklı yaklaşımlar etrafında irdelenmektedir. Özellikle edebî bağlamda önemli bir sorunsal olarak yerini koruyan “anlam”, şiir dolayımında daha da derin bir mesele olarak ele alınmaktadır. Şiirin anlam sorunsalı, farklı kuram ve eleştiri anlayışları tarafından irdelenmiş, ancak genel geçer bir netliğe kavuşturulamamıştır. Anlam, şiiri oluşturan öğelerden biri olmasına rağmen, diğer bütün unsurları da doğrudan etkilemiş olması sebebiyle, öncelikli konuma alınmıştır. Şiirde anlam sorunu, şiirin öz-biçim, imge, gerçeklik, dil, toplumculuk, bireycilik gibi birçok özelliği bağlamında tartışma konusu olmuştur. Modern Türk şiirinin genel olarak bu unsurlarla ilişkilendirerek ele aldığı anlam sorunu, dönemlere ve şairlere göre farklı sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında şairlerin, anlam sorununa genel geçer bir çerçeve çizmediğini belirtmek gerekir. Ancak her şair kendi anlam anlayışı doğrusunda hareket etmiş olsa da şiirsel anlamın, sezgisel bir duyuş ile karşılanabileceğini işaret etmiştir. Dolayısıyla Modern Türk şiirinin hiçbir evresinde şiir, bütüncül olarak bir anlamsızlığı savunmamış ve bunun örneklerini vermemiştir. Şiiri oluşturan sözcüklerin, şiir öncesinde bir anlam taşıdığını ve şiirin bu sözcüklerden oluştuğunu varsayarsak bütünlüğe kavuşmuş bir şiirin anlamdan yoksun olması beklenemez. Ancak bütün bunların ötesinde şiirin belirgin bir anlama denk düştüğünü ve sınırları çizilmiş bir mantıkla ortaya konulabileceğini söylemek mümkün değildir. Şiirsel anlam, her şeyden önce sadece söz konusu olan şiirin kendindedir ve kendisine aittir.

Keywords

Modern Türk Şiir, anlam/anlamsızlık, öz-biçim, imge, gerçeklik, şiir dili

On The Problem of Meaning In Poetry and The Structure of Poetic Meaning

Abstract

Meaning is not just one of the main subjects of literature, but many disciplines. Meaning, which enters into the study area of many disciplines such as logic, philosophy, sociology and psychology, has not entered into the boundaries of a frame that has achieved certainty. Thus, it has been taken as a basic problematic and scrutinized within the scope of different approaches. Meaning, which has maintained its place as a significant problematic especially in the literary context, has been taken as an extensive issue in the poetic mediation. The poetry’s problematic of meaning has been scrutinized by different theories and critical understandings, however, it has not been rendered a universal characteristic. Although meaning is one of the elements that form poetry, it has been placed into the privileged position as it directly influences all other elements. The problematic of meaning in poetry has become a matter of discussion in the context of many characteristics of poetry such as essence-form, image, reality, language, communitarianism and individualism. The problematic of meaning, which modern Turkish poetry generally approaches by relating the poetry with those elements, has created different results according to the periods and poets. It is necessary to indicate that in the early years of the Turkish Republic, the poets have not drawn a universal frame to the problematic of meaning. However, despite the fact that every poet has moved in the direction of his/her own understanding of meaning, they have pointed out that the poetic meaning could be fulfilled by the intuitional perception. Thus, in any period of modern Turkish poetry, poetry has not defended meaninglessness as a whole and has not given examples of it. If we assume that the words that form the poetry carry a meaning before the poetry and the poetry is composed of those words, poetry that has achieved integrity may not be expected to lack meaning. However, beyond all of these, it is impossible to say that poetry corresponds to a definite meaning and may be presented with a logic whose boundaries were drawn. The poetical meaning, before everything, only resides inside the related poetry and it belongs to the poetry.

Keywords

Modern Poetry, self-form, image, reality, poetic language, meaninglessnes, meaning/meaninglessnes

References

• Akarsu, Bedia (1975). Felsefe Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK.
• Akay, Hasan (2001). “Bir Okuma Yöntemi Olarak Yapıbozuculuk ve “Aks-i Sadâ” Şiirini Yeniden Okumak”, Hürriyet Gösteri, S.226, s.66-71.
• Armağan, Yalçın (2014). İmkânsız Özerklik Türk Şiirinde Modernizm, İstanbul: İletişim.
• Asiltürk, Bâki (2004). “Elmas Yüklü Gemi-Şiir Okuma Notları”, Hürriyet Gösteri, S.256, s.40-42.
• Ataç, Nurullah (2013). Şiir Daima Şiir – Ataç’ın Şiir Yazıları, (haz. Şerife Çağın), İstanbul: Dergâh Yayınları
• Cengiz, Metin (1998). “Şiirde Açıklık, Kapalılık ve Çağımız -I”, Varlık, S.1090, s.49-52.
• Cengiz, Metin (2005). “Aynanın Arkasında”, Hürriyet Gösteri, S.266, s.70-73.
• Cevizci, Ahmet (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma.
• Cömert, Bedrettin (1981). Eleştiriye Beş Kala, İstanbul: Ayko.
• Denkel, Arda (1984). Anlamın Kökenleri, İstanbul: Metis.
• Doğan, Mehmet H. (1998). Şiir ve Eleştiri, İstanbul: YKY.
• Eco, Umberto (2013). Yorum ve Aşırı Yorum (çev. Kemal Atakay), İstanbul: Can.
• Gökalp, G. Gonca (1995). “Şiirde Görsellik ve Türk Şiirinde Görsel Ögeler”, Sombahar, S.29, 72-96.
• Gömen, Necmi (2000). “Şiir ve Anlam”, Şiir Odası, S.1, s.12.
• Grünberg, Teo, vd. (2003). Mantık Terimleri Sözlüğü, Ankara: METU.
• Gürson, Eser (2001). Edebiyattan Yana, İstanbul: YKY.
• İmer, Kâmile, vd. (2013). Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• İnce, Özdemir (1988). “Parçalanan Şiir”, Adam Sanat, S.30, s.24-38.
• Jakobson, Roman (2005). “Dilbilim ve Yazınbilim”, XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları- 2.Temel Metinler, (haz. Mehmet Rifat), İstanbul: YKY.
• Kula, Onur Bilge (2011). “Dilsel Kurgu ve Yazın(sallık) İlişkisi”, Hürriyet Gösteri, S.303, s.40-54.
• Moran, Berna (2005). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim.
• Özel, İsmet (2014). Şiir Okuma Kılavuzu, İstanbul: TİYO
• Paz, Octavio (1995), Yay ve Lir, (çev. Ömer Saruhanlıoğlu), İstanbul: Era.
• Saraç, M. A. Yekta (2001), Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, İstanbul: Bilimevi Basım Yayın.
• Saussure, Ferdinand de (1998). Genel Dilbilim Dersleri, (çev. Berke Vardar), İstanbul: Multilingual
• Soycan, Celal (2004). “Modern Şiirde Sözcük Kullanımı”, YOM Sanat, S.17, s.143-146.
• T., Baki Ayhan (2008). “Şairin Niyeti ve Okurun Niyeti”, Hürriyet Gösteri, S.294, s.41-43.
• TDK Türkçe Sözlük (2005), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uygur, Mermi (1967). “Bağlanmanın Çeşitleri”, Yeni Dergi, S.37, s.246-269.
• Yavuz, Hilmi (2004). “Şiirimizde Kırılmalar – Soruşturmaya Cevap”, Yom Sanat, S.20, s.7
• Yıldızoğlu, Ergin (1995). “Tümüyle Anlamsız Koca Koca Şiirler”, Adam Sanat, S.110, Ocak 1995, s.49-57.