Meaning Changes from Khwarezm Turkish to Turkey Turkish: The Example of "Nehcü’l Ferâdîs"

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 4, 2662 - 2703, 30.12.2021

Mehmet Emin Tuğluk

https://doi.org/10.34083/akaded.949361

Cited By: 1

Öz

In addition to being a communication tool, language is the most important element that reflects the culture, life and perception of a nation. Linguistics studies consist of studies on lnguage structure and studies on other elements of language. Semantics studies are studies about the structure of the language. The main topic of semantics studies is the change of meaning. Meaning changes; it can be defined as the transition of a term, word or sign from its intial meaning to another meaning over time due to various reasons. Meaning changes are generally analysed simultaneously and rear-time Written by Kerderli Mahmud b. Ali before 759 (1358), Nehcü’l- Ferâdîs was written in Harezm Turkish. The work is a didactic work and deals with kırk hadis (forty hadiths)
In this study, the vocabulary in Nehcü’l- Ferâdîs, which has a very rich vocabulary, has been handled by comparing it with Turkey Turkish. In addition, in this study, the vocabulary in Nehcü’l- Ferâdîs has been handled in terms of rear-time meaning changes. It is possible to discuss these semantic change under headings such as transition to another meaning, semantic restriction, semantic extension, semantic improvement, semantic worsening, generalization, metaphor.

Anahtar Kelimeler

Nehcü’l- Ferâdîs, Harezm Turkish, rear-time meaning changes, semantic restriction, semantic restriction,, semantic improvement

Harezm Türkçesinden Türkiye Türkçesine Anlam Değişmeleri: "Nehcü’l-Ferâdîs" Örneği

Öz

Dil, iletişim aracı olmasının yanı sıra bir milletin kültürünü, yaşantısını ve algılayışını yansıtan en önemli ögedir. Dili tüm yönleriyle ele alan dilbilimin önemli bir kolu anlambilimdir. Anlambilim, dili anlam değişimleri açısından da ele almaktadır. Anlam değişmeleri; bir terim, kelime veya göstergenin başlangıçta karşıladığı anlamdan, çeşitli nedenlerin etkisiyle, zamanla başka bir anlama geçmesi olarak tanımlanır. Anlam değişmeleri genel olarak eş zamanlı ve art zamanlı olarak incelenmektedir.
Kerderli Mahmûd Ali tarafından 759 (1358) yılından önce kaleme alınan Nehcü’l-Ferâdîs, Harezm Türkçesiyle kaleme alınmıştır. Eser gerek ses ve şekil bilgisi bakımından gerekse söz varlığı açısından farklı lehçelere ait özellikler taşımaktadır. Dil ve kültür tarihimiz açısından önemli bir eser olan Nehcü’l-Ferâdîs, didaktik olup kırk hadisi konu edinmektedir. Eser, didaktik özelliğinden dolayı sanat gayesi güdülmeden sade bir dil ile kaleme alınmıştır.
Tarihî Türk lehçelerinden günümüze yapılan anlam değişimi çalışmalarının genellikle Eski Anadolu Türkçesinden Türkiye Türkçesine yapıldığı görülmektedir. Bu çalışmada Türkçenin Doğu kolunu temsil eden Harezm Türkçesiyle kaleme alınan Nehcü’l-Ferâdîs’te yer alan söz varlığı art zamanlı anlam değişimleri açısından ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Nehcü’l-Ferâdîs, Harezm Türkçesi, art zamanlı anlam değişmeleri

Anahtar Kelimeler

Nehcü’l-Ferâdîs, Harezm Türkçesi, art zamanlı anlam değişmeleri, anlam daralması, anlam iyileşmesi

Kaynakça

• Akalın, Ş., Toparlı, R., Argunşah, M. vd. (2011). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (1999). Anlambilim. Engin Yayınevi.
• Arslan E. H. (2008). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ata, A. (1998). Nehcü’l-Ferâdis III Dizin-Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ayverdi, İ. (2010). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. Kubbealtı Yayınları.
• Baran, B. (2018). 16. Yüzyıldan Günümüze Anlam Değişmeleri Üzerine Bir İnceleme. International Journal of Filologia, 1, 1-31.
• Ciğa, Ö. (2013). Süheyl ü Nev-Bahâr (Metin-Aktarma, Art Zamanlı Anlam Değişmeleri, Dizin). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü.
• Dilçin, C. (2009). Yeni Tarama Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eckmann J. (2004). Nehcü’l-Ferâdis I. Metin, II. Tıpkıbasım, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Önler, Z. (2001). Tarihsel Süreçte Anlam Değişmeleri. Kur’an ve Dil Dilbilim ve Hermenötik Sempozyumu. (s.369-375). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi 17-18 Mayıs 2001,Van.
• Özavşar, R. (2009). Marzubânnâme Tercümesi (Metin, Çeviri, Art Zamanlı Anlam Değişimleri, Dizin). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özavşar, R. (2012). Art Zamanlı Anlam Değişmeleri: Marzubânnâme Tercümesi Örneği. Batman Üniversitesi Bilim ve Kültür Sempozyumu. (s.1117-1129). 18-20 Nisan 2012, Batman.
• Özavşar, R. (2013). Tarama Sözlüğü ve Türkçe Sözlüğe Göre Anlam Değişmeleri. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü.
• Özavşar, R. (2017). Tarama Sözlüğü ve Türkçe Sözlüğe Göre Anlam Genişlemesine Uğramış Kelimeler. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], 3 (6), 101-112.
• Parlatır, İ. (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Yargı Yayınevi.
• Sağol, G. (2004). Nehcü’l-Ferâdįs Üzerine. Zeynep Korkmaz Armağanı (s.314-332). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sarı, M. (2016). Yüz Hadis Yüz Hikâye Türk Dilinde Art Zamanlı Değişmeler. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Vardar B., Güz N., Huber, E., Senemoğlu, O., & Öztokat., E. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Multılıngual Yayınları.