Battal Gazi Destanı'nda Kahraman ve Kozmos İlişkisi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 33 - 50, 30.11.2021

Nagihan Baysal

https://doi.org/10.34083/akaded.1010156

Öz

İnsanoğlu varlığının ilk gününden bugüne dek kendini ve çevresini özel hissetmek, kendine özel alan yaratmak ve doğa üzerinde hakimiyet elde edebilmek için yaratıcı güçle arasında bir yakınlık ve bağ kurmak istemiştir. Düzenli ve refah içerisindeki hayatın yaratıcı gücün lütfuyla mümkün olduğu inanması, ilkel dönemlerden günümüze kadar gelmiştir. Bu inanma sonucunda insanoğlunun kutsanma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyaç nedeniyle kendine kutsal bir alan yaratma çabasında olan insanın meydana getirdiği ben ve öteki kavramları sosyal ve edebi hayat içerisine yerleşmiş ve bütün yaşam bu kavramların üzerine inşa edilmiştir. Makalede ilk olarak ben ve öteki kavramlarından hareketle doğan kaos ve kozmos olgusu açıklanmış, Türk kültüründe ve inanç sisteminde bu kavramların birlikte işleyişine değinilmiştir. Sonraki bölümde Türk kültüründe kahraman kavramı ile bu kavramın yarattığı algı ve kahraman ile kozmos arasındaki bağ ortaya konmuştur. Makalenin ana inceleme kısmında ise Battal Gazi Destanı örnekleminde, bu anlatmada yer alan olaylar üzerinden kahramanın kozmosun yaratılmasındaki rolü ve yeri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kozmos, Kahraman, Battal Gazi Destanı

An Examination on the Relationship of the Hero and the Cosmos in the Battal Gazi Epic

Öz

Since the first day of its existence, human beings have wanted to establish a closeness and bond with the creative power in order to feel special, to create a special space for themselves and to gain dominance over nature. The belief that an orderly and prosperous life is possible by the grace of creative power has survived from primitive times to the present day. As a result of this belief, the need of human beings to be blessed has emerged. Due to this need, the concepts of self and other, created by the person who is trying to create a sacred space for himself, are embedded in social and literary life, and the whole life is built on these concepts. In the article, firstly, the phenomenon of chaos and cosmos arising from the concepts of self and the other is explained, and the working of these concepts together in Turkish culture and belief system is mentioned. In the next section, the concept of hero in Turkish culture and the perception created by this concept and the connection between the hero and the cosmos are revealed. In the main analysis part of the article, in the example of Battal Gazi Epic, the role and place of the hero in the creation of the cosmos through the events in this narrative are emphasized.

Anahtar Kelimeler

Cosmos, Hero, Battal Gazi Epic

Kaynakça

• Agamben, G. (2020). Kutsal insan. Ayrıntı Yayınları.
• Bars, M. E. (2014). Alp tipi ve kavramı çerçevesinde Manas. Tarih Okulu Dergisi. Yıl 7, Sayı XVII, s. 345-357.
• Baysal, N. (2020). Türk halk kültüründe su. Gece Kitaplığı.
• Baysal, N. (2021). Salur Kazan’ın yedi başlı ejderhayı öldürmesi anlatmasında ejderha ve kutsalın yeniden yaratımı. 4. Uluslararası Dede Korkut Türk Kültürü, Tarihi ve Edebiyatı Kongresi Bildiri Kitabı. s. 214-223.
• Çobanoğlu, Ö. (2003). Kağanlık ve kamlık kurumları arasındaki çekişmenin Türk mitolojisine yansıması problematiğinde yöntem sorunları. bilig, Güz, Sayı 27, s-19-49.
• Çobanoğlu, Ö. (2018). Türk dünyası epik destan geleneği. Akçağ Yayınları.
• Duymaz. A. (2001). Dede Korkut Kitabı’nda alplığa geçiş ve topluma katılma törenleri üzerine bir değerlendirme. Derleme ve İncelemeler II Destan ve Halk Hikayesi Yazıları, s.25-42.
• Düzgün, Ü. K. (2012). Türk destanlarında merkezi kahraman tipinin tipolojisi. folklor/edebiyat. Cilt: 18, Sayı: 69, s. 9-46. Eliade, M. (2016). Mitlerin özellikleri. Alfa Yayıncılık.
• Eliade, M. (2017). Kutsal ve kutsal-dışı. Alfa Yayıncılık.
• Ekici, M. (2001). Dirse Han oğlu Boğaç Han anlatmasında bireysellik ve toplumsal bütünlük. Millî Folklor, Sayı 52, s. 50-59.
• Ekici, M. (2002). Destan araştırmalarında ve incelemelerinde kullanılan bazı terimler hakkında II. Millî Folklor, Sayı 54, s. 11-18.
• Demir, N., Erdem, Mehmet Dursun (2006). Türk kültüründe destan ve battal gazi destanı. Turkish Studies. Volume 1/1, Summer, s. 106-159.
• Güçlü, A., Uzun, Erkan, Uzun, Serkan, Yolsal. Ü. Hüsrev (2013). Felsefe sözlüğü. Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• Hançeroğlu, O. (1993). Felsefe sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• İnan, A. (2006). Tarihte ve bugün şamanizm- materyaller ve araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Jung. C. G. (2005). Dört arketip. Metis Yayıncılık.
• Kaplan, M. (2014). Türk edebiyatı üzerinde araştırmalar 3 tip tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (2014b). Türk edebiyatı üzerinde araştırmalar 1. Dergâh Yayınları.
• Köksal, H. (2014). Battal gazi destanı. Akçağ Yayınları.
• Köse, S. (2020). Dede Korkut Kitabı’nı kaos ve kozmos bağlamında okuma. Millî Folklor, Yıl 32, Cilt 16, Sayı 125, s.71-81.
• Köse, S. (2021). Türk destanlarında kaos kozmos. Gazi Kitabevi.
• Rzasoy, S. (2012). Oğuz mitolojisinde kaos ve onun deli paradigmaları. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 24, s. 169-180.
• Schimmel, A. (2011). Sayıların gizemi. Kabalcı Yayıncılık.