The Work Named Muhtasar-ı Fıt-Tıbb Of Osman Bin Musa, One of the Physıcıans of the Mahmud I Era

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 155 - 167, 30.04.2022

Nuray Demir Öztürk

https://doi.org/10.34083/akaded.1088473

Öz

When we look at the history of Ottoman science, there are many works written in various fields such as mathematics, astronomy and medicine. Since the titles such as the information they contain, their linguistic features, their ability to be translated or copyrighted, the period they were written, for whom and for what reasons they were created, the medical texts written in this field have also been the subject of many researches. The basis of this study is Muhtasar fi’t-Tıbb, written by ‘Osmân bin Mûsâ bin Habîb el-Karahisârî, one of the doctors of the Mahmud I era. The work, which consists of an introduction, ten articles and an orator, was completed on February 23, 1731, with the author's own calligraphy. The author has prepared his work by making use of reliable Arabic medical books. In the literature studies, only one copy of Muhtasar fi’t-Tıbb is mentioned. However, another copy of the work, which is older and has come out of the author's line, has been determined by us, and we have also given information about the introduction and content of the work. When both copies of the work are examined, the problem that arises is that there is a mistake due to the dedication made to different sultans, which is also resolved in our review. In our study, the life of the author is mentioned, starting from the sources and his own works, then his works are briefly mentioned, and a work that is attributed to him but not his is also briefly mentioned, and our main subject is Muhtasar fi’t-Tıbb. In our review, the content and sections of all the articles of the work were mentioned one by one and a detailed introduction was made about the work. Our aim is to introduce this valuable medical text, which contains such voluminous and credible information, to the world of science and to prepare the ground for future studies.

Anahtar Kelimeler

Ottoman medicine, Mahmud I, Muhtasar-ı Fıt-Tıbb, Osman Bin Musa

I. Mahmud Devri Hekimlerinden ‘Osmân Bin Mûsâ’nın "Muhtasar-ı Fi’t-Tıbb" İsimli Eseri

Öz

Osmanlı bilim tarihine bakıldığında matematik, astronomi, tıp gibi çeşitli alanlarda yazılmış birçok eser mevcuttur. Bu sahanın içinde kaleme alınan tıp metinlerinin özellikle ihtiva ettikleri bilgiler, dilsel özellikleri, tercüme yahut telif olabilmeleri, yazıldıkları dönem, kimler için ve ne sebeplerle meydana getirildikleri gibi başlıklar eserler için dikkat çekici olduğundan pek çok araştırmanın da konusunu oluşturmuştur. Bu çalışmanın esasını da I. Mahmud devri tabiplerinden ‘Osmân bin Mûsâ bin Habîb el-Karahisârî’nin yazmış olduğu Muhtasar fi’t-Tıbb oluşturur. Bir mukaddime, on makale ve bir hatimeden meydana gelen eser 23 Şubat 1731’de müellifin kendi hattıyla tamamlanmıştır. Müellif, eserini Arapça muteber tıp kitaplarından faydalanarak hazırlamıştır. Literatür çalışmalarında Muhtasar fi’t-Tıbb’ın tek nüshasından söz edilmiştir. Ancak eserin daha eski ve yine müellif hattından çıkmış başka bir nüshasının daha tespiti tarafımızca yapılarak ayrıca eserin tanıtımı ve içeriği hakkında da bilgi verilmiştir. Eserin her iki nüshası incelendiğinde ortaya çıkan sorun farklı padişahlara yapılan ithaftan kaynaklanan yanlışlığın bulunmasıdır. Bu hususta yine incelememizde çözümlenmiştir. Çalışmamızda müellifin hayatı hakkında, kaynaklardan ve kendi eserlerinden yola çıkarak bahsedilmiş ardından eserlerine kısaca değinilmiş ve burada kendisine atfedilen ancak onun olmayan bir eserden de kısaca söz edilerek esas konumuzu oluşturan Muhtasar fi’t-Tıbb’a geçilmiştir. İncelememizde, eserin bütün makalelerinin içeriğine ve bölümlerine tek tek değinilmiş ve eser hakkında ayrıntılı bir tanıtımda bulunulmuştur. Amacımız böylesi hacimli ve muteber bilgiler ihtiva eden bu değerli tıp metninin ilim dünyasına tanıtımının yapılarak bundan sonra yapılacak çalışmalara zemin hazırlanmasını sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı tıbbı, I. Mahmud, Muhtasar-ı fi’t-Tıbb, ‘Osmân bin Mûsâ

Kaynakça

• İhsanoğlu, E., R. Şeşen, M. S. Bekar, G. Gündüz, V. Bulut (2008). Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi History of the Literature of Medical Sciences during the Ottoman Period. İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi İstanbul.
• Tekiner, H. (27 May 2014). “Eskişehirli Osman İbn Musa’nın Risâle-i Hacâmat (1860, 1883) Adlı Kitabı Üzerine Bir İnceleme”. XI. National Conference on the History of Turkish Pharmacy 25-28 May 2014 Lokman Hekim Journal. Tuesday 10.15-11.00. Poster Session. 49.
• Yücel, E. (Haziran 2020). “Osman b. Musa Eskişehrî’nin Hacamat Risalesi ve Hadis Kullanımı”. Toplum Bilimleri Dergisi. (28): 273-309.