The Issue of Historical Epics in The Classification of Kazakh Epics

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 1033 - 1048, 30.08.2022

Zeynep Aslan

https://doi.org/10.34083/akaded.1143102

Öz

Epics have a major role in pre-written culture areas where history education is ensured by oral narratives As it is known, a poem or a ballad formed as a result of an event affecting all or a part of a nation constitutes the first phase of the epic. This poem spreads from language to language, expands over time with poems related to other events, and takes the form of an epic by being edited by an epic writer. In this context, epics are not independent of history. however every epic does not exactly coincide with historical facts.

It is normal for a narrative that has lived in oral culture for centuries to drift away from reality. The epics, which are closely related to history, are called historical epics. In the classification of Kazakh epics according to their subjects, the issue of whether historical epics should be evaluated as a separate epic type or within the epics of heroic draws attention. While some of the researchers do not accept that there is a separate group called Kazakh historical epics, some of them think that Kazakh historical epics are a separate group or a separate type of epic by revealing their differences from the epics of heroic.

In this study the concept of historical epic and the basic features of historical epics in the context of Kazakh epic tradition are discussed, the views on historical epics were put forward and the issue was approached was evaluated and the approaches of the researchers to the issue were evaluated by putting forward the opinions about the historical epics. In the conclusion part, determinations about historical epics are given.

Anahtar Kelimeler

Kazakh epics, historical epic, heroic epics, oral culture, collective memory

Kazak Destanlarının Sınıflandırılmasında Tarihî Destanlar Meselesi

Öz

Tarih öğretiminin sözlü anlatılarla sağlandığı yazı öncesi sözlü kültür ortamlarında destanların rolü büyüktür. Bilindiği gibi bir milletin tamamını ya da bir kısmını etkileyen bir olay sonucunda halk arasında oluşan bir şiir ya da türkü, destanın ilk safhasını teşkil eder. Bu şiir, dilden dile yayılır, zamanla başka olaylara bağlı şiirlerle genişler ve bir destancı tarafından düzenlenerek destan biçimini alır. Bu anlamda destanlar tarihten bağımsız değillerdir. Ancak her destan, tarihî gerçeklerle birebir örtüşmez.

Yüzyıllarca sözlü kültürde yaşayan bir anlatının gerçeklerden uzaklaşması olağandır. Tarihle yakından ilişkili olan destanlar, tarihî destan olarak adlandırılır. Kazak destanlarının konularına göre yapılan tasniflerinde tarihî destanların ayrı bir destan türü mü yoksa bahadırlık destanları içinde mi değerlendirilmesi gerektiği meselesi dikkat çekmektedir. Araştırmacıların bazıları Kazak tarihî destanları diye ayrı bir grup olduğunu kabul etmezken bazıları Kazak tarihî destanlarının bahadırlık destanlarından farklarını ortaya koyup ayrı bir grup ya da ayrı bir destan türü olduğu görüşündedir.

Bu çalışmada Kazak destancılık geleneği bağlamında tarihî destan kavramı ve tarihî destanların temel özellikleri ele alınmış ve tarihî destanlar hakkındaki görüşler ortaya konularak araştırmacıların meseleye yaklaşımları değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde tarihî destanlara ilişkin tespitlere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazak destanları, tarihî destan, kahramanlık destanları, sözlü kültür, toplumsal bellek

Kaynakça

• Aça, M. (2002). Kazak Türklerinin Destanları ve Destancılık Geleneği. Konya: Kömen Yayınları.
• Ata Yıldız, N. (2015). Türk Dünyası destancılık geleneği ve destanlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Avezov, M. (1960). Kazak halkının avız adebiyeti (Cilt 1). Almatı: Kazak SSR Gılım Akademiyasının Baspası.
• Azibayeva, B. U. (2014). Kazak eposının süjetteri- süjetı kazahskogo eposa: monografiya. Almatı: Muhtar Avezov Atındagı Adebiyet Jene Öner Institutı (Servise Press).
• Berdibayev, R. (1982). Kazak eposı (janrlık jane stadiyalık maseleler). Almatı: Kazak SSR'inin Gılım Baspası.
• Berdibayev, R. (1995). Epos- el kazınası. Almatı: Ravan Baspası.
• Ekici, M. (2005). Türk Sözlü Geleneğinde Anlatıcılar ve Anlatmalar Arasındaki İlişkiye Art Zamanlı (Diyakronik) ve Eş Zamanlı (Senkronik) Bir Bakış. G. Gülsevin, & M. Arıkan içinde, Fikret Türkmen Armağanı (s. 225-229). İzmir: Kanyılmaz Matbası.
• Gabdullin, M. (1996). Kazak halkının avız adebiyeti (4 b.). Almatı: Sanat.
• Halbwachs, M. (2019). Hafızanın toplumsal çerçeveleri (2. b.). (B. Uçar, Çev.) Ankara: Heretik Yayınları.
• Ibrayev, Ş. (1993). Epos alemi- kazaktın batırlık jırlarının poetikası. Almatı: Gılım Baspası.
• Ismayılov, E. S. (1956). Akındar (jambıl jane halk akındarının şımargaşılıgı tuvralı monografiya). Almatı: Kazakistan Memlekettik Körkem Adebiyet Baspası.
• Jumaliyev, K. J. (1958). Kazak eposı men adebiyet tarihının maseleleri (Cilt 1). Almatı: Kazaktın Memlekettik Körkem Adebiyet Baspası.
• Kaskabasov, S. (1979). Tarihiy jırlardın zerttelüvi men janrlık sipatı. R. Berdibayev içinde, Kazak tarihiy jırlarının maseleleri (s. 13-30). Almatı: Kazak SSR'inin Gılım Baspası.
• Kendirbayeva, G. (1994). Folklore and folklorism in Kazakistan. Asian Folklore Studies, 97-123.
• Konıratbayev, A. (1991). Kazak folklorının tarihı. Almatı: Ana Tili .
• Kudaybergenov, E. (1990). E. Ismayılov enbekterindegi tarihiy jır maseleleri. Z. Seyitjanov (Dü.) içinde, Folklor şındıgı (s. 236-247). Almatı: Kazak SSR'inin Gılım Baspası.
• Margulan, A. (1946). O haraktere i istoriçeskoy obuslovlennoctiy Kazahsogo eposa. İzvestiya AN Kaz. SSR. Ser. İstoriç.
• Rakım, B. S. (1999). Tarihiy epos tabigatı: Kazak tarihiy jırlarının poetikası. Karagandı: Karmuv Baspası.
• Sadırbayev, S. (1990). Kazak halık adebiyeti. Almatı: Ravan.