New Year’s Greetings As a Cultural Element: Tebriknames Presented to Sultan Mahmud I

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 3, 240 - 256, 30.10.2022

Nilay Kınay

https://doi.org/10.34083/akaded.1168412

Cited By: 1

Öz

The nations in the society that make up the social life are a part of the culture. Culture is a concept that encompasses all of the material and moral values that reflect a given society’s way of life. Material values are called as tangible values. Moral values that are abstract in nature refer to such situations as people greeting one other, rejoicing good behavior, and expressing sadness over something negative that has taken place. One example of tangible/material values includes literary texts –in which a writer has composed poetry or prose about a person’s positive qualities or state. Such texts in turn contain the culture of society as material, and adopt it as a guide for themselves. Social life essentially refers to a nation’s life style. It reflects the culture of the people in the society. Also, culture bears the task of internalizing past values and then carrying them into the future, and can conserve itself in many ways. One can find everything that takes place social life in literary texts. The life of a nation gets reflected in these texts. In particular, by examining the date of when a text (in question) was written, one can obtain information about events that took place during that period. Classical Turkish literature is a tradition intertwined with social life; works thereof highlight every moment of life in them. In this old literature, indeed, various genres and styles were used while writing poetry and prose products. For a literary genre, what the text is about is taken into consideration. What distinguishes a literary text from other kinds of texts is how the subject matter is portrayed. Hence, a text about the spring (as in season) - for example - is referred to as a “bahariye” (bahar = spring). A text about winter is called as “şitaiyye” (şita = winter). A work that offers readers advice is called as “hikemî.” One of the genres in which the work's relevance is questioned and which is the proof of social life is tebriknames (lit: letters of congratulations, greetings). These texts are expected to include words such as congratulating (tebrik) someone, to celebrating (tehniye) something or to blessing (mübarek) someone/something. The poet, who wants to celebrate a happy event experienced by the person to whom the literary product is presented, creates her work. Tebriknames, which are considered as a genre in terms of the subject they mention, are written on various occasions. They would have been written on subjects such as weddings, festivals, births, promotions, new-year, and enthronements, and are a genre in every poetry form of classical literature. They are important because they give information about social, cultural, and sometimes military life during the particular period in question. This study mentioned about namely odes and gazelles that were presented to Ottoman Sultan Mahmud I and written to celebrate new-year. These poems were texts determined from an Ottoman archive. Information about the transcripted text of the unpublished poems written by poets, who lived in the same period, for the sultan who reigned in the second quarter of the 18th century, as well as their form and content analysis, and the genre of tebriknâme was presented. A total of eight poems were examined, seven of them were gazelles and one was ode. The similarity of all of them in terms of content, function, and form was determined. This study will contribute to the literature about the genre of tebriknâme.

Anahtar Kelimeler

Tebrikname, Mahmud I, genre, style, cultural values

Kültürel Unsur Olarak Yeni Yıl Tebrikleri: Sultan I. Mahmud’a Sunulan Tebriknâmeler

Öz

Sosyal hayatı oluşturan toplumdaki milletler kültürün bir parçasıdır. Kültür, bir toplumun yaşayış biçimini yansıtan maddi manevi değerlerin bütün unsurlarını kapsayan bir kavramdır. Maddi değerler somut olan değerler olarak adlandırılmaktadır. Manevi olan soyut değerler ise insanların birbirleri ile selamlaşmaları, onların iyi hallerine sevinip kötü durumlarına üzülmeleri gibi durumlar olarak geçmektedir. Somut bir değere örnek olarak da bir sanatçının karşısındaki kişinin bulunduğu iyi hâline manzum ya da mensur yazdığı edebî metinler verilebilir. Çünkü edebî metinler malzeme olarak toplumun kültürünü barındırır ve kendisine rehber edinir. Sosyal hayat milletin yaşayış tarzı ile şekillenen bir biçimdir. Bu yaşayış tarzı toplumda bulunan kişilerin kültürünü yansıtır. Aynı zamanda geçmişten gelen değerleri özümseyip geleceğe taşıma görevini bünyesinde bulunduran kültür, birçok şekilde kendini koruyabilir. Sosyal hayatta olan her şey edebî bir metinde görülebilir. Bir milletin yaşantısı bu metinlere yansımaktadır. Özellikle bir metnin yazılış tarihine bakılarak o dönemdeki olaylar hakkında bilgi sahibi olunmaktadır. Sosyal hayat ile iç içe bir gelenek olan klasik Türk edebiyatı ürünlerinde yaşamın her anı bulunmaktadır. Uzun bir süre varlığını sürdüren bu edebiyatta manzum ve mensur ürünler yazılırken çeşitli tür ve tarzlar kullanılmıştır. Edebî bir tür için metnin ne ile alakalı olduğu göz önünde bulundurulur. Edebî tarz olarak nitelendirilecek bir metnin ayrımı ise, bir edebî eserde işlenen konunun nasıl anlatıldığı ile yapılmaktadır. Bahar mevsiminden bahseden bir metne bahariye, kış mevsiminden bahseden bir metne şitaiyye türü adının verilmesi ya da okuyucuya öğüt verir nitelikte yazılmış bir eserin hikemî tarz olarak adlandırılmasının sebebi budur. Eserin ne ile alakalı olduğunun sorgulandığı ve sosyal yaşamın kanıtı olan türlerden biri de tebriknâmelerdir. Bu metinlerin içerisinde tebrik, tehniye, mübarek gibi kelimelerin geçmesi beklenir. Edebî ürünün sunulduğu kişinin yaşadığı mutlu eden bir olayı kutlamak isteyen şair, eserini oluşturur. Muhteva bakımından bahsettiği konu itibarıyla bir tür olarak değerlendirilen tebriknâmeler çeşitli vesilelerle kaleme alınmıştır. Düğün, bayram, doğum, terfi, yeni yıl, cülus vb. gibi konularda yazılan ve klasik edebiyatın hemen her nazım şeklinde görülen bir türdür. Yazıldığı dönemin sosyal, kültürel ve bazen askerî hayatıyla ilgili bilgi vermesi açısından önemli metinlerdir. Bu çalışmada Osmanlı padişahlarından I. Mahmud’a sunulan ve yeni yılını tebrik için yazılan kaside ve gazeller verilmiştir. Bu manzumeler Osmanlı arşivinden tespit edilen metinlerdir. 18. yüzyılın ikinci çeyreğinde hüküm süren padişaha yazılan aynı dönemde yaşayan şairlerin daha önce yayımlanmamış şiirlerinin transkripsiyonlu metni, şekil ve muhteva incelemesi ile tebriknâme türü hakkında bilgiler sunulmuştur. Toplamda sekiz adet manzume incelenmiş bunların yedi tanesinin gazel bir tanesinin de kaside olduğu görülmüştür. Bunların hepsinin içerik, işleyiş ve şekil olarak benzerliği tespit edilmiş, tebriknâme türü ile ilgili literatüre katkıda bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tebrikname, I. Mahmud, tür, tarz, kültürel değer

Kaynakça

• Akkuş, M. (2009). Şeyh Galib’in anlam dünyası: Hüsn ü Aşk’ta edebî türler ve tarzlar. Turkısh Studies, 4 (7), 97-112.
• Çavuşoğlu, M, Dilçin, C, Alparslan, A, & İpekten, H. (2011). Türk şiiri (Divan Şiiri). TDK Yayınları. Gökalp, Ziya. (1976). Türkçülüğün esasları, (Mehmet, Kaplan Haz.). Millî Eğitim Basımevi.
• Hâfız Mehmed Ziyâeddin (1314). Münşeât ve muâmelât-ı umûmiyye yahud mükemmel ve mufassal inşâ-yı mülkî ve askerî. Bâbıâlî Caddesi 25 numaralı matbaa.
• İpekten, H. (2010). Eski türk edebiyatı, nazım şekilleri ve aruz. Dergâh Yayınları.
• Jusdanis, G. (1998). Gecikmiş modernlik ve estetik kültür, (Tuncay, Birkan Çev.). Metis Yayınları. Mehmed, Fuad. (1327). Rehber-i kitâbet-i osmâniyye yahud mükemmel münşeât. Tefeyyüz Kitabevi.
• Onay, A. T. (2004). Eski türk edebiyatında mazmunlar ve izahı, MEB Yayınları.
• Tuğluk, İ. H. (2010). Divan şiiri’nde manzum tebrik-nâmeler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 42, 41-68.
• Tural, S. K. (1988). Kültürel kimlik üzerine düşünceler. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yıldırım, D. (1989). Sözlü kültür ve folklor kavramı üzerine düşünceler. Millî Folklor, 1 (3), 16-18.