Bosnalı Âsım Dîvânı’ndaki Deyimler Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 4, 1666 - 1693, 30.12.2022

Hatice Gülpınar

https://doi.org/10.34083/akaded.1151074

Öz

Çalışmamıza esas aldığımız Bosnalı Âsım Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), Orhan Kurtoğlu tarafından hazırlanmıştır. Bosnalı Âsım, 17. yüzyılın ikinci yarısı ile 18. yüzyılın başlarında yaşamış bir şairdir. Yüzyılın diğer şairlerine nazaran adı pek duyulmamıştır. Ancak divanında kullandığı deyimler ve deyimlerin şiirde yerli yerinde kullanılması, bu deyimlerin çeşitliliği ve böylelikle Türkçenin bir şiir dili olarak işlenmesi; onu yaşadığı dönemin diline ışık tutacak önemli isimler arasına katmaktadır. Âsım, aynı zamanda bu söz varlıklarını eserinde incelikle kullanarak klasik Türk edebiyatının da deyimler kanalıyla millî kültür unsurlarını bünyesinde barındırdığını göstermiştir. Bu çalışmada Bosnalı Âsım Dîvânı’nda yer alan 577 deyim tespit edilmiş, bunlar şekil ve kavram özellikleri bakımından iki ana başlık altında sınıflandırılmıştır. Bazı deyimler gösterdikleri özelliklere göre birden fazla gruba dahil edilmiştir. Çalışmanın bir sözlük çalışmasından ziyade bir tasnif çalışması olması amaçlandığından deyimlerin anlamları üzerinde durulmamıştır. Deyimlerin klasik Türk şiirinin kurallara bağlı kalıpları içinde varlığını devam ettirebiliyor olması hem günümüz insanının klasik Türk şiirine bakışını değiştireceği fikri hem de dil ve kültür varlığımıza sağlayacağı katkılar çalışmamızın çıkış noktası olmuştur.

Anahtar Kelimeler

17. yüzyıl, Bosnalı Âsım, Divan, Deyim, Klasik Türk Edebiyatı

A Review on the Idioms in Bosnian Âsım Dîvân

Öz

Bosnian Âsım Dîvân (Review-Criticized Text), which is the basis of our study, was prepared by Orhan Kurtoğlu. Bosnian Âsım is a poet who lived in the second half of the 17th century and the first years of the 18th century. Compared to other poets of the century, his name was not heard much. However, the idioms he used in his divan and the proper use of idioms in poetry, the diversity of these idioms and thus the processing of Turkish as a language of poetry; makes him one of the important names that will shed light on the language of the period in which he lived. At the same time, Âsım has shown that classical Turkish literature also contains national cultural elements through idioms. by using these vocabulary in his work. In this study, 577 idioms in the Bosnian Asım Dîvân were determined, and they were classified under two main headings in terms of form and concept features. Some idioms are included in more than one group according to their characteristics. Since the study is intended to be a classification study rather than a dictionary study, the meanings of idioms are not emphasized. The idea that idioms can continue to exist within the patterns of Classical Turkish poetry, the idea that today's people will change their view of classical Turkish poetry and the contributions to our language and cultural existence have been the starting point of our study.

Anahtar Kelimeler

17th century, Bosnian Âsım, Divan, Idiom, Classical Turkish Literature

Kaynakça

• Aksan, D. (1982). Her yönüyle dil-3. TDK Yayınları.
• Aksan, D. (2006). Türkçenin söz varlığı. Engin Yayınevi.
• Aksoy, Ö. A. (2018). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 2.cilt. İnkılâp Yayınları.
• Akyalçın, N. (2012). Türkçemizin anlamsal zenginlikleri deyimlerimiz. Eğiten Kitap.
• Çağbayır, Y. (2017). Ötüken Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Ötüken Neşriyat.
• Dilçin, C. (2013). Yeni tarama sözlüğü. TDK Yayınları.
• Doğan, A. (1994). Açıklamaları ve örnekleriyle deyimler sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Eyüboğlu, E. K. (1973). On üçüncü yüzyıldan günümüze şiirde ve halk dilinde atasözleri ve deyimler, deyimler-(tabirler) 2. cilt. Doğan Kardeş Matbaacılık Sanayi Anonim Şirketi.
• Kurtoğlu, O. (2018). Bosnalı Âsım Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-208667/bosnali-asim-divani.html
• Mazıoğlu, H. (2011). Fuzûlî üzerine makaleler. TDK Yayınları.
• Mengi, M. (1987). Dîvan şiirinde hikemî tarzın büyük temsilcisi Nâbî. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Mengi, M. (2005). Eski Türk edebiyatı tarihi, edebiyat tarihi-metinler. Akçağ Yayınları.
• Okuyucu, C. (2013). Divan edebiyatı estetiği. Kapı Yayınları.
• Onay, A. T. (1996). Eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı. Haz.: Cemâl Kurnaz. MEB Yayınları.
• Parlatır, İ. (2007). Atasözleri ve deyimler-II Deyimler. Yargı Yayınevi.
• Sinan, A. T. (2015). Türkçenin deyim varlığı. Kesit Yayınları.
• Şahin, H. (2004). Türkçede organ isimleriyle kurulmuş deyimler. Uludağ Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü.
• Şükun, Z. (1984). Farsça-Türkçe lugât gencinei güftar 2. cilt. MEB Yayınları.
• Tanyeri, M. A. (1999). Örnekleriyle divan şiirinde deyimler tarama sözlüğü. TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (1995). Tarama Sözlüğü I-II-III-IV-V-VI-VII, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yurtbaşı, M. (2012). Sınıflandırılmış deyimler sözlüğü. Excellence Publishing.
• Ziya Paşa (1875). Harâbât 2.cilt. Matbaa-i Âmire.