Ali Rıza Yalgın’ın "Yeşil Yurdun Sisli Günlerinden (Kanlı Örnek)" İsimli Okul Piyesi

Year 2023, Volume: 7 Issue: 1, 506 - 533, 30.04.2023

Özlem Ercan

https://doi.org/10.34083/akaded.1251723

Abstract

1888 yılında Selanik Usturumca’sında doğan Ali Rıza Bey, Anadolu’nun çeşitli illerinde öğretmen ve müfettiş olarak görev yapmış bir Cumhuriyet aydınıdır. Ayrıca nahiye müdürlüğü ve kaymakamlık vekilliği gibi devlet görevlerinde de bulunan yazar, müzecilik çalışmalarına da imza atmıştır. Çeşitli dergi ve gazetelerde derlemeler ile etnografya çalışmalarını içeren çok sayıda yazı ve kitap kaleme almasına rağmen tiyatro yazarlığı fazlaca bilinmemektedir. Yalgın piyeslerinde, gençleri eğitme ve onlara vatanseverlik hissini aşılama amacı güder. Yalgın’ın yazarlık faaliyeti gösterdiği dönemlerde eğitici okul piyesleri yazmak ve sergilemek özendirilen bir durumdur. Ayrıca bu yıllarda, tiyatro faaliyetleri yoluyla yaygın eğitim yapılması hem halkevlerinde hem de okullarda temsiller verilmek suretiyle oyunlar yazılması da teşvik edilmiştir.
Çalışmanın konusu olan Ali Rıza Yalgın’ın Yeşil Yurdun Sisli Günlerinden (Kanlı Örnek) isimli eseri, üç perdelik bir okul piyesidir. Eser, vatansever İhtiyat Mülazımı (üstteğmen) İbrahim Bey’in Yunan işgali esnasında gösterdiği kahramanlıkları ve Yunan’ın Bursa ve civarında yaptığı eziyetleri anlatır. Bunların yanı sıra piyeste Yunan istilasının ruhunda bıraktığı izler ile pişmanlık ve nefret duyguları içinde yaşayan İbrahim Bey’in babası, Bursa eşrafı ve Maksem Mahallesi ahalisinden Hacı Ömer Bey’in içine düştüğü durum işlenir.
Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Haraççıoğlu, Nr: 6432’de bulunan eser, 57 sayfa ve 21 satır olarak çizgili bir deftere rika ile yazılmıştır. Aynı kütüphanede eserin daktiloya çekilmiş bir nüshası da mevcuttur. Nüshanın ilk sayfasında verilen bilgiye göre yazar, eseri yayımlamak istemiş ancak matbaacıyla anlaşamadığı için bu işten vazgeçmiştir. Ne yazık ki piyesin oynanıp oynanmadığına dair bir bilgi de bulunmamaktadır. Piyes, 5 Şubat 1338 / 5 Şubat 1922’de tamamlanmış olup eserde işgalin tarihî sürecine yönelik bilgiler de verilmektedir.
Çalışmada piyesin yazma ve daktilo nüshası tanıtılarak eserin konusu ve piyeste geçen tarihî olaylar hakkında bilgi verildi. Bu doğrultuda Türk çocuk tiyatrosunun bir örneği olan, aynı zamanda Bursa’nın işgali döneminde kaleme alındığı için çok kıymetli bir tarihî vesika görevi üstlenen eser, kütüphane raflarında unutulmaması adına günümüz okuyucusunun istifadesine sunuldu.

Keywords

Yeni Türk Edebiyatı, Türk Tiyatrosu, Piyes, Bursa, Ali Rıza Yalgın

Alı Rıza Yalgın’s School Stage From “The Fog Days of The Green North (Bloody Example)”

Abstract

Ali Rıza Bey, born in Thessaloniki Usturian in 1888, is a Republican intellectual who worked as a teacher and inspector in various provinces of Anatolia. In addition, the author, who also held state duties such as the district director and the deputy district governor, also carried out museum studies. Although he wrote many articles and books including compilations and ethnographic studies in various magazines and newspapers, his theater writing is not well known. The subject of the study, Ali Rıza Yalgın’s work named Yeşil Yurdun Sisli Günlerinden (Kanlı Örnek) is a three-act school play. The work tells the heroism of the patriotic Prudence (Top Lieutenant) İbrahim Bey during the Greek occupation and the Greek persecutions in Bursa and its surroundings. In addition to these, the traces of the Greek invasion in his soul and the plight of İbrahim Bey’s father, Bursa notables and a member of Maksem Neighborhood, Hacı Ömer Bey, who lived with feelings of regret and hatred, are handled in the play. In his plain plays, he aims to educate the youth and instill a sense of patriotism in them. During the period when Yalgın was active as a writer, it was encouraged to write and exhibit educational school plays. In addition, in these years, non-formal education through theater activities and writing plays by giving representations in both community centers and schools were encouraged.
The work, located in Bursa İnebey Manuscripts Library, Haraççıoğlu, Nr: 6432, was written in a lined notebook with 57 pages and 21 lines in rika script. There is also a typewritten copy of the work in the same library. According to the information given on the first page of this copy, the work was intended to be published, but this work was abandoned because it could not be agreed with the printer. Unfortunately, there is no information about whether the play was played or not. The play was completed on February 5, 1338 / February 5, 1922, and information on the historical process of the occupation is also given in the play.
In the study, the writing and typewriter copy of the play was introduced and information was given about the content of the play and the historical events in the play. In this direction, the work, which is an example of Turkish children’s theater and also a very valuable historical document since it was written during the occupation of Bursa, was presented to the use of today’s readers in order not to be forgotten on the library shelves.

Keywords

New Turkish Literature, Turkish Theatre, Play, Bursa, Alı Rıza Yalgın

References

• Akandere, O. (1999-2003). 11 Nisan 1920 (1336) tarihli Takvim-i Vekâyi’de Kuvâ-yı Milliye aleyhinde yayınlanan kararlar. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 24, 417-467.
• Bozkurt, C. (2021). Millî Mücadele’de Bursa uleması: Yunan işgalinde Bursa’dan saltanata bağlılık yemini. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 103, 77-104.
• Bursa Gazeteciler Derneği. Erişim tarihi: Ağustos 17, 2022, http://bgc.org.tr/ansiklopedi/manavoglu-nuri-bey.html Can, E. (2020). Büyük Mecmua’da savaş sonrasını konu alan şiir ve nesirler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 7, 280-297.
• Danık, E. (2003). Unutulan bir Cumhuriyet aydını: Ali Rıza Yalgın. Kebikeç, 16, 323-340.
• Düzdağ, E. (1991). Ersoy, Mehmet Âkif, safahat. İz Yayıncılık.
• Ekinci, Ekrem Buğra (2020). Osman Gazi Türbesinde Bir Yunan Subayı, Erişim Tarihi: Ağustos 17, 2022 https://www.ekrembugraekinci.com/article/?ID=1076&osman-gazi-türbesinde-bir-yunan-subayi Ersevinç, M. (2021). Mondros Mütarekesi’nin Bursa’da uygulanması ve işgalin Bursa yereline sosyoekonomik etkileri.
• Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (41), 1309-1334.
• Eşref Edib (2010). Mehmed Âkif: hayatı, eserleri ve yetmiş muharririn yazıları. Beyân Yayınları.
• Gökçek, F. (2014). Mehmet Âkif Ersoy, safahat (yedinci kitap gölgeler). Dergâh Yayınları.
• Karaca, N. (2021). Bülbül şiirinin izinde Bursa’nın işgali ve Mehmet Âkif. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 35 (Özel Sayı), 89-102.
• Karakuş, U. (2018). Batı Anadolu’da Yunan işgali nedeniyle ortaya çıkan iç göçler (1919-1923). (Tez No. 512104) YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Nişanyan, S. Nişanyan sözlük. Erişim tarihi: Ağustos 17, 2022, https://nisanyanmap.com/?y=keltaş&lv=&t=&cry=TR&ua=10
• Nişanyan, S. Nişanyan sözlük. Erişim tarihi: Ağustos 22, 2022, https://nisanyanmap.com/?y=doma&lv=&t=bursa&cry=TR&ua=10
• Oral, O. (2021). Millî Mücadele’de çıkarılan Ankara Fetvası’nın psikososyal dinî temelleri. Saygın, Murat (Ed.) Millî Mücadele’nin 100. yılı Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya geçişi ve kongreler uluslararası sempozyumu (s. 279-304). Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Önal, S. (2020). İzmir’in işgali ve etkilerinin Türk Basını’na yansımaları (15 Mayıs-2 Haziran 1919). (Tez No. 650066) YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Özlü, H. (2014). İstiklal Harbi’nde Bursa’nın işgali sürecinde Mudanya’nın bombalanması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (14), 124-147.
• Sınar Uğurlu, A. (2021). Reşat Nuri Güntekin’in çocuk eğitiminde tiyatrodan yararlanması mektep temsilleri. Kanter, M. F.; Karaburgu, O. (Ed.) Reşat Nuri Güntekin. (1. Baskı, s. 394-409). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Şimşek, Y (2019). Kemalettin Kamu ve Gültekin Sâmanoğlu şiirlerine ‘gurbet teması’ bağlamında karşılaştırmalı bir bakış. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34, 325-341.
• Töreli, T. (2012). Trakya’nın işgali ve Yunan mezalimi (1919-1922). Tarih Araştırmaları Dergisi, 31 (51), 237-252. Yalgın, A. R. Yeşil yurdun sisli günlerinden (kanlı örnek). Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Haraççıoğlu, No: 6432.
• https://www.mudanya.gen.tr/mudanya/mudanya-tarihi/istiklal-savasimiz-ve-mudanya.html Erişim tarihi: Ekim 29, 2022.
• https://www.belgelerletarih.com/15-mayis-1919-izmirin-isgali/ Erişim tarihi: Ekim 29, 2022.
• https://www.alegoridergi.com/dusman-vatanin-bagrinda-bursanin-isgali/ Erişim tarihi: Ekim 29, 2022.