Bucak (Burdur) Ağzında Kullanılan Deyimler Üzerine

Year 2023, Volume: 7 Issue: 2, 986 - 1017, 30.08.2023

Celal Eryiğit

https://doi.org/10.34083/akaded.1314962

Abstract

Deyimler, anlatıma kattığı zenginlik, akıcılık ve canlılık açısından Türkçenin söz varlığı içinde önemli bir yere sahiptir. Bu söz varlığı unsurları bir toplumun tarihî, sosyal, kültürel ve ekonomik değerleri Deyimler, anlatıma kattığı zenginlik, akıcılık ve canlılık açısından Türkçenin söz varlığı içinde önemli bir yere sahiptir. Bu söz varlığı unsurları bir toplumun tarihî, sosyal, kültürel ve ekonomik değerleri hakkında bilgiler verir. Türk dili deyimler açısından zengin bir dildir. Eski Türkçenin ilk kaynaklarından itibaren varlığı tespit edilmiş, üretimi günümüze kadar gelmiştir. Bunların kullanıldığı alanlardan biri de Türkiye Türkçesi ağızlarıdır.

Bu çalışmada Burdur’un Bucak ilçesinde derlenen deyimler ele alınmıştır. Yörede derlenen deyimler tespit edildikten sonra birtakım kriterlere göre listelenmiştir. Deyim sözlüklerinde bulunmayan deyimler, deyim sözlüklerinde bulunan fakat anlamı farklı olan deyimler, deyim sözlüklerinde aynı anlamda kullanılmış fakat Bucak ağzında farklı fonetik biçimleriyle kullanılan deyimler ve deyim sözlüklerinde ilgili sözcüğün görüldüğü yerler kısmında “Bucak” ifadesi olmayan deyimler başlıklarıyla sınıflandırılmıştır. Her deyimin yörede kullanılan anlamları verilmiştir. Deyimlerin karşılaştırmasında Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü ile Derleme Sözlüğü, Ömer Asım Aksoy’un editörlüğünde hazırlanan Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü ile Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nden yararlanılmıştır.

Keywords

Bucak ağzı, deyim, söz varlığı, sözlük

On Idioms Used in Bucak (Burdur) Dialect

Abstract

Idioms have an important place in the vocabulary of Turkish in terms of the richness, fluency and vitality they add to the expression. These vocabulary elements give information about the historical, social, cultural and economic values of a society. Turkish language is rich in idioms. Its existence has been determined since the first sources of Old Turkish, and its production has survived to the present day. One of the areas where they are used is Türkiye Turkish dialects.

In this study, idioms compiled in Bucak district of Burdur are discussed. After the idioms compiled in the region were determined, they were listed according to some criteria. Idioms that are not found in idioms dictionaries, idioms that are in idioms but have different meanings, are used with the same meaning in idioms, but they are used with different phonetic forms in Bucak dialect and idioms that do not have "Bucak" expression in the section where the related word is seen in idiom dictionaries. The meanings of each idiom used in the region are given. In the comparison of idioms, the Dictionary of Proverbs and Idioms and Compilation Dictionary prepared by the Turkish Language Association, Dictionary of Proverbs and Idioms in Regional Dialects and Dictionary of Proverbs and Idioms prepared under the editorship of Ömer Asım Aksoy were used.

Keywords

Bucak dialect, idiom, vocabulary, dictionary

References

• Aksoy, Ö. A. (1990). Atasözleri ve deyimler sözlüğü II deyimler sözlüğü. İnkılap Kitabevi.
• Aksan, D. (1996). Türkçenin sözvarlığı. Engin Yayınları.
• Dilçin, C. (2009). Yeni tarama sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Güven, Ö., & Yalnız A. (2022). Oğuzeli ağzında kullanılan deyimler üzerine bir inceleme. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, Cilt 6, (Sayı 2), 854-889.
• Sevim, O. (2005). Açıklamalı deyimler sözlüğü. Timaş Yayınları.
• Gümüşatam, G. (2012). Deyimbilimi ışığında deyim kavramı. International Journal of Social Science, Volume 5, 357-364.
• Konu, H. (2000). Oğuzhan’dan doğan şehir Bucak. Kremna Yayınları.
• Özdemir, E. (1997). Açıklamalı-örnekli deyimler sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Türk Dil Kurumu. (2004). Bölge ağızlarında atasözleri ve deyimler ı-ıı (3. baskı)
• Türk Dil Kurumu. (1993). Türkiye’de halk ağzından derleme sözlüğü ı-xıı (2. baskı)
• Türk Dil Kurumu. Atasözleri ve deyimler sözlüğü. Erişim tarihi: Mayıs 04, 2023, https://sozluk.gov.tr