Gaziantep’te Kaybolmaya Yüz Tutmuş Bir Meslek Olarak Kuşakçılık Ve Son Ustaları

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 2065 - 2090, 30.12.2023

Ayşenur Özdal , Berna Dinç Musluk

https://doi.org/10.34083/akaded.1377382

Öz

Değişen ve gelişen yaşam şartları sebebiyle insanların üretim ve tüketim biçimleri de değişmektedir. Bu değişim, bazı kültürel değerlerin kaybolmasına ve yerine yeni unsurların alınmasına sebep olmaktadır. Teknolojik gelişmeler sebebiyle kaybolan kültürel değerlerden biri de geleneksel mesleklerdir. Geleneksel meslekler, insan gücüne duyulan ihtiyacın azalması ve modern insanın taleplerinin değişmesiyle yok olmaktadır. Bu çalışmada gelişen teknolojinin gerisinde kalarak el emeğiyle üretim yapılan, üretildiği bölge olan Gaziantep’in kültürel mirası içinde değerlendirilen ve günümüzde yeteri kadar ustası bulunamadığı için artık kaybolan kuşakçılık mesleğinin tanıtılması, korunması ve gelecek nesillere aktarılması amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda Gaziantep’teki son kuşak ustalarına ve konu hakkında bilgi sahibi olan kaynak kişilere ulaşılmış ve çalışmanın temel verileri bu kişilerle yapılan görüşmeler ve gözlem yoluyla elde edilmiştir. Bu verilerle kuşakçılık mesleğinin tarihi ve kökeni, Gaziantep’teki kuşak ustaları, kuşak üretiminin tekniği ve üretiminde kullanılan malzemelerin özellikleri, kuşağın kullanım alanları, mesleğin geçmişten günümüze geçirdiği değişimler ve kuşakçılık etrafında oluşan kültürel varlık hakkındaki bilgiler derlenmiştir. Buna göre; kuşakların, yaşam biçimlerinin farklılaşması ve insan ihtiyaçlarının değişmesiyle birlikte günlük yaşamdaki önemini kaybettiği, günümüzde bazı bölgelerde nadiren de olsa kullanım özelliğini korumakla birlikte genellikle halk oyunları kostümlerinde ve geleneksel üretim amacının dışında çanta, cüzdan, şapka gibi süs eşyalarının yapımında ve çeşitli mekânlarda dekor olarak kullanıldığı görülmüştür. Temsil ve sunum özellikleri değişmiş olan kuşağın hâlâ üretim yapan son iki ustası da meslekten çekildiğinde kuşakçılık artık kaybolmuş bir geleneksel meslek olacaktır.

Anahtar Kelimeler

kültürel miras, koruma, geleneksel meslek, el sanatları

Etik Beyan

Etik izin belgesi yüklenen dosyalarla dergiye sunulmuştur

As an Endangered Profession in Gaziantep: Belt Weaving and Its Last Masters

Öz

Due to changing and evolving living conditions, people's production and consumption patterns are also changing. This transformation leads to the disappearance of some cultural values and the emergence of new elements in their place. Traditional occupations are one of the cultural values that are disappearing due to technological advancements. Traditional professions are vanishing as the need for manual labor decreases and the demands of modern society change. In this study, the aim is to introduce, preserve, and pass on the traditional profession of belt weaving, which is considered part of Gaziantep's cultural heritage but is now disappearing due to the lack of skilled artisans, as it falls behind in the face of advancing technology. To achieve this goal, the last remaining belt weaving masters in Gaziantep were reached, and the primary data for the study were obtained through personal interviews and observations with these skilled artisans. Based on this data, information about the history and origins of belt weaving, the belt weaving masters in Gaziantep, the technique of belt production, the characteristics of materials used in production, the areas of belt usage, the changes the profession has undergone from the past to the present, and the cultural significance surrounding belt weaving were compiled. As a result, it is found that belts have lost their place and importance in daily life as people's lifestyles have diversified, and their needs have changed. Although belts are still occasionally used in some regions, they are mostly seen in folk dance costumes and are used in the production of decorative items such as bags, wallets, and hats, deviating from their traditional purpose. The representational and functional characteristics of belts have changed over time, and with the retirement of the last two remaining artisans, belt weaving will become a lost traditional profession.

Anahtar Kelimeler

cultural heritage, proteciton, traditional profession, craft

Kaynakça

• Aça, M. & Yolcu, M.A., (2017). Folklorda Örtük ve Bozuk İşlev. Folklor/Edebiyat, 23 (90), 49-60.
• Altıntaş, K. M. (2016). Kaybolmaya Yüz Tutmuş Geleneksel Türk El Sanatkârlarının Karşı Karşıya Bulunduğu Ticari Sorunların Analizi. Bilig, (77) , 157-182.
• Arslan, F., Çağlar, L.M. & Gürbıyık, C. (2017). Kültürel Miras Kapsamında Kaybolmaya Yüz Tutmuş Geleneksel Meslekler: Turgutlu Örneği. Studies of The Ottoman Domain (Osmanlı Hâkimiyet Sahası Çalışmaları), 7(13) , 211-247.
• Aytaç, A., & Hidayetoğlu H.M. (2004). “Buldan Mekikli Dokumaları”. Millî Folklor, 8(62): 49-52.
• Çağatay, N. (1974). Bir Türk kurumu olan ahilik. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Danışman, G. (2005). Küreselleşme ve Zanaatçı-Teknoloji Ustalarının Çaresizliği. Osmanlı Bilimi Araştırmaları (Emre Dölen Armağanı), 6 (2005) , 235-245.
• Dinç, M. (2020). Türkülerin Başına Gelenler: Politik-İdeolojik Sebeplerle Değiştirilen Türküler Üzerine. Folklor/Edebiyat, 26 (103), 483-508
• Duman, M. (2012). Geleneğin Güncellenmesi Bağlamında Gaziantep’te Geleneksel Meslekler. 2010. Ceylan, Ömür (Ed.) III. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi TODOK. (s. 1535-1440). İstanbul Kültür Üniversitesi Yay.
• Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
• Gürçayır Teke, S. (2018). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi Listelerinde Yaşayan Miraslar ve Sabitlenen Gelenekler. Millî Folklor. 30 (120): 19-31.
• Koyuncu Okca, A. (2016). Denizli’de Kaybolmaya Yüz Tutmuş Kimi Geleneksel Meslekler. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (58) , 201-223.
• Moore, W. E. (1997). İşlevselcilik. Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. (Ed. Tom B. Bottomore, R. Nisbet). Ankara: Ayraç Yayınları.
• Oğuz, Ö. (2002). Ulusal Kalıtın Küreselleştirilmesi ve Türk El Sanatları. Millî Folklor, 14(54): 5-10.
• Oğuz, Ö. (2008). Unesco Ve Geleneğin Ustaları. Millî Folklor Dergisi, 20 (77) , 5-10.
• Sarıkaya Hünerel, Z., & Er, B. (2012). Halk Kültürünün Tanıtılmasında El Sanatlarının Yeri ve Önemi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 179-190.
• Sarıoğlu, H. (2005). “El sanatlarını Milli Değer Olarak Algılamak”. Millî Folklor, 17(66), 72-74.
• Sever, M. (2023). Söylemelik Türler, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ed. Mehmet Ali Yolcu. Çanakkale: Paradigma Akademi., 373-426.
• Solanilla, L. (2019). Bellek Kurumları İçin Yeni Bir Fırsat: Hayat Hikâyelerini İletmek İçin Bir Araç Olarak İnternet (Çev: Uğur Başaran). Kültürel Miras Yönetimi. Ed. Nebi Özdemir ve Adem Öger. Ankara: Grafiker Yayınları,547-566.
• Türkçe Sözlük, (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Yurtseven, H. R. & Kaya, O. (2010). Topluluk Girişimciliği ve Geleneksel Meslekler. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi-Journal of Entrepreneurship and Development, (5:2) , 21-28.