Annemin Yüzü ve Annem Gibi Kadınlar Hikâyelerinde Geçmiş Zaman, Anne ve Hatıra

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 232 - 246, 20.03.2025

Ferda Atlı

https://doi.org/10.34083/akaded.1624839

Abstract

Cumhuriyet Dönemi Türk hikâyeciliğinde önemli bir yere sahip olan Necati Cumalı, eserlerini oluştururken geçmiş zamanda yaşanmış olaylardan, anılardan ve kişilerden fazlasıyla malzeme bulmuş bir sanatçıdır. Florina’dan İzmir’e göç eden bir ailenin evladı oluşu, mübadele döneminde yaşanılan zorluklar ve çekilen özlemler, yabancı bir mekâna -İzmir’e- alışmakla ilgili problemler Cumalı’nın hemen her edebî türden kaleme aldığı eserine sirayet etmiştir. Cumalı’nın kişiliğini ve eserlerini etkileyen ana karakterlerden biri şüphesiz ki kendisinden hayranlıkla bahsettiği annesi Fıtnat Hanım’dır. Yazarın “çalışkan ve zeki” sıfatlarıyla andığı Fıtnat Hanım, özellikle Kente İnen Kaplanlar hikâye kitabında bulunan Annemin Yüzü ve Annem Gibi Kadınlar hikâyelerinde gerçek ile kurgu iç içe geçirilerek anlatılmıştır. Ortaokul çağındaki ismi verilmeyen bir çocuk kahramanın anlatımıyla okuyucuya sunulan bu iki hikâyede anne karakterinin gençliğinden ölümüne kadar olan hayatı oğlunun bakış açısıyla verilmiştir. Annesi ile arasında hayranlıkla karışık güçlü bir sevgi bağı olan çocuk, geçmişi yâd ederken hüzün duymaktadır. Bu çalışkan kadın bütün ömrü süresince ailesinin birliği ve çocuklarının iyi şartlarda yetişmesi için emek veren halkın içinden gelen bir kadındır. Çocuğun zihnine kazınmış olan anne imgesi, annesinden uzak kaldığı zamanlarda da onu yalnız bırakmamakta, annesiyle benzer kıyafetler giyen her kadını annesi zannederek özlem gidermektedir.

Çalışmanın amacı psikanalitik edebiyat kuramı çerçevesinde Necati Cumalı’nın Annemin Yüzü ve Annem Gibi Kadınlar hikâyelerinden yola çıkarak yazarın annesi Fıtnat Hanım’ın bu hikâyelerdeki izini sürmektir.

Keywords

Türk hikâyesi, Necati Cumalı, Annemin Yüzü, Annem Gibi Kadınlar, psikanalitik edebiyat kuramı, hatıra, anne.

Past Time, Mother and Memoir in the Stories of Annemin Yüzü and Annem Gibi Kadınlar

Abstract

Necati Cumalı is an artist who has an important place in Turkish storytelling during the Republic Period. While creating his works, he found plenty of material from past events, memories, and people. Being the child of a family who migrated from Florina to Izmir, the difficulties and longings experienced during the population exchange period, the problems related to getting used to a foreign place -Izmir- permeated Cumalı's works in almost every literary genre, and these memoirs constituted the main subjects of the author. One of the main characters who influenced Cumalı's personality and works is undoubtedly his mother, Ms. Fıtnat, whom he spoke of with admiration. Ms. Fitnat, whom the author referred to as “hardworking and intelligent”, is described in a way intertwining reality and fiction, especially in the stories Annemin Yüzü and Annem Gibi Kadınlar, which are included in the storybook Kente İnen Kaplanlar. In these two stories, which are presented to the reader through the narration of an unnamed child protagonist of middle school age, the life of the mother character from her youth until her death is given from the perspective of her son. The child, who has a strong bond of love mixed with admiration with his mother, feels sad when remembering the past. This hardworking woman, who comes from the people, works throughout her life to ensure the unity of her family and the good conditions for her children. The mother image engraved in the child's mind does not leave him alone even when he is away from his mother, and he satisfies his longing by assuming every woman wearing similar clothes to his mother to be his mother.

The aim of the study is to trace the author's mother, Ms. Fitnat, in the stories of Necati Cumalı's Annemin Yüzü and Annem Gibi Kadınlar within the framework of psychoanalytic literary theory.

Keywords

Turkish story, Necati Cumalı, Annemin Yüzü, Annem Gibi Kadınlar, psychoanalytic literary theory, memoir, mother.

References

• Adler, A. (2009). Yaşamın anlam ve amacı. (Çev. Kamuran Şipal). Say Yayınları.
• Andaç, F. (2001). Necati Cumalı ile günışığında konuşmalar. Agora Kültür Sanat Edebiyat Dergisi, Şubat 2001, 6-10.
• Baydar, M. (2015). Edebiyatçılarımız ne diyor?. İletişim Yayınları.
• Berktay, F. (2021). Tek tanrılı dinler karşısında kadın. Metis Yayınları.
• Changeux, J. Ricoeur, P. (2009). Neden nasıl düşünürüz? Etik, insan doğası ve beyin üzerine bir tartışma. Metis Yayınları.
• Cumalı, N. (1990). Yeşil bir at sırtında. Can Yayınları.
• Cumalı, N. (1991). Yalnız kadın/ Kente inen kaplanlar. İnkılâp Yayınları.
• Dağcı, C. (2006). Anneme mektuplar. Ötüken Yayınları.
• Ertop, K. (1996), Necati Cumalı öykücülüğünü anlatıyor. Yaşlanmaz Şair Çocuk Necati Cumalı’ya Selam Seçkisi içinde. Hacettepe Üniversitesi Atatürkçü Düşünce Topluluğu.
• Evis, A. (2021). Postmodern anlatının kıyısında bir metin ‘Leningrad Rüyası’, S. Taş, F. Atlı (Ed.) Doğumunun 100. Yılında Necati Cumalı içinde, (s. 59-79). Sonçağ Yayınları.
• Freud, S. (1997). Psikanalize yeni giriş dersleri. (Çev. Selçuk Budak). Öteki Yayınevi.
• Freud, S. (2014). Sanat ve sanatçılar üzerine. (Çev. Kâmuran Şipal). YKY.
• Jung, C. G. (2012). Dört arketip. (Çev. Zehra Aksu Yılmazer). Metis Yayınları.
• Karadeniz, M. (2021). Necati Cumalı şiirinde taşra, S. Taş, F. Atlı (Ed.) Doğumunun 100. Yılında Necati Cumalı içinde, (s. 99-140). Sonçağ Yayınları.
• Klein, M. (2014). Haset ve şükran. (Çev. O. Koçak-Y. Erten). Metis Yayınları.
• Marc, A. (2021). Unutma biçimleri. (Çev. M. Sert). YKY.
• Nora, P. (2022). Hafıza mekânları. (Çev. M. E. Özcan). Doğu Batı Yayınları.
• Platon. (2008). Toplu diyaloglar. Yargı Yayınevi.
• Ricoeur, P. (2020). Hafıza, tarih, unutuş. (Çev. M. E. Özcan). Metis Yayınları.
• Sarlo, B. (2002). Geçmiş zaman bellek kültürü ve özneye dönüş üzerine bir tartışma. (Çev. P. B. Charum, D. Ekinci). Metis Yayınları.
• Tarhan, A. H. (2013). Bütün şiirleri (Haz. İ. Enginün). Dergâh Yayınları.
• Taş, S. (2001). Necati Cumalı ve oyunları. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Taş, S. (2011). Necati Cumalı ve şiiri. MEB Yayınları.
• Traverso, E. (2023). Geçmişi kullanma kılavuzu tarih, bellek, politika. (Çev. Işık Ergüden). İletişim.