Mehmet Akif'te Firavun İmgesi: “Firavun ile Yüz Yüze” Şiiri Analizi

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 479 - 498, 20.03.2025

Mehmet Şahin

https://doi.org/10.34083/akaded.1630198

Abstract

Bu çalışma, Mehmet Akif Ersoy'un "Firavun ile Yüz Yüze" şiirini edebî sanatlar, üslup özellikleri ve tematik açıdan incelemektedir. Çalışma, metin analizi ve yakın okuma yöntemleriyle şiiri çözümlemektedir. Şiirde üç temel izlek öne çıkar: İktidarın geçici doğası, kibirli yönetimin sonuçları ve ilahi adaletin kaçınılmazlığı. Firavun’un mezar odasındaki karşılaşma, insanın kibir ve zulüm dolu ihtiraslarının sonuçsuzluğunu gözler önüne seren bir alegoriye dönüştürülmüştür. Şiirde mekânsal sembolizm güçlüdür: Nil Nehri hayatın ve medeniyetin akışını, piramitler insanın ölümsüzlük arzusunu ve kibrini, mezar odası ise insanın son durağını ve bütün ihtirasların sonuçsuzluğunu sembolize eder. Şiirin yapısal özellikleri, edebî sanatları ve üslup katmanlarının sistematik bir şekilde analiz edildiği araştırmada üç aşamalı bir inceleme yöntemi izlenmiştir. İlk aşamada yapısal analiz gerçekleştirilmiş, şiirin teknik özellikleri (vezin, kafiye düzeni, nazım biçimi) incelenmiştir. İkinci aşamada edebî sanatların tespiti ve sınıflandırılması yapılmış, teşbih, istiare, tezat, teşhis, mübalağa, tenasüp ve istifham sanatlarının kullanımı örneklerle analiz edilmiştir. Son aşamada ise üslup incelemesi yapılarak betimleyici, eleştirel, dramatik, hitabet, ironik, didaktik ve realist üslup özellikleri belirlenmiştir. Üslup özelliklerinde ise betimleyici ve eleştirel anlatımın ön plana çıktığı belirlenmiştir. Çalışma, Mehmet Akif'in şiirinde edebî sanatları ve farklı üslup özelliklerini başarıyla kullanarak tarihsel bir olay üzerinden evrensel temalara ulaştığını ortaya koyup koymadığını tespit etmeye yöneliktir.

Keywords

Türk İslam Edebiyatı, Mehmet Akif Ersoy, Firavun ile Yüz Yüze, Alegorik eleştiri, Üslup analizi.

The Image of Pharaoh in Mehmet Akif: An Analysis of the Poem “Face to Face with Pharaoh”

Abstract

This study analyses Mehmet Akif Ersoy's poem ‘Face to Face with Pharaoh’ in terms of literary arts, stylistic features and thematic aspects. The study analyses the poem through textual analysis and close reading. Three main themes stand out in the poem: The transient nature of power, the consequences of arrogant rule and the inevitability of divine justice. The encounter in Pharaoh's burial chamber is transformed into an allegory that reveals the futility of human arrogance and cruel ambitions. Spatial symbolism is strong in the poem: The Nile River symbolises the flow of life and civilisation, the pyramids symbolise man's desire for immortality and arrogance, and the burial chamber symbolises man's final destination and the fruitlessness of all ambitions. In the research, in which the structural features, literary arts and stylistic layers of the poem are systematically analysed, a three-stage analysis method is followed. In the first stage, structural analysis was carried out and the technical features of the poem (meter, rhyme scheme, verse form) were analysed. In the second stage, literary arts were identified and classified, and the use of metaphor, simile, allegory, contrast, diagnosis, exaggeration, tenasüp, and resignation were analysed with examples. In the last stage, descriptive, critical, dramatic, rhetorical, ironic, didactic and realist style features were determined by analysing the style. It was determined that descriptive and critical narration came to the fore in the stylistic features. The study aims to determine whether Mehmet Akif has successfully used literary arts and different stylistic features in his poetry to reach universal themes through a historical event.

Keywords

Turkish Islamic Literature, Mehmet Akif Ersoy, Face to Face with Pharaoh, Allegorical criticism, Stylistic analysis.

References

• Aktaş, Ş. - Gündüz, O. (2001). Yazılı ve Sözlü Anlatım, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aktaş, Ş. (1988). Edebiyatta Üslup ve Problemleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Atay, R. (2022). “Mehmet Akif Ersoy (1873-1936)”, XIX. Yüzyıldan Günümüze İslam Düşünürleri, (Ed. Kemal Sözen, Sabri Yılmaz, Ali Kürşat Turgut), İstanbul: Divan Kitap.
• Bilgegil, M. K. (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgât), İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Coşkun, M. (2006). “Klasik Türk Şiirinde Mürekkep İstiare, Temsilî İstiare, Alegori,” Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, S. 38, Ankara 2006, s. 51-68.
• Coşkun, M. (2007). Sözün Büyüsü Edebî Sanatlar, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Çağlar, Y. (2022). “Mehmet Akif’in Dil Anlayışı, “Fir’avn ile Yüz Yüze” Şiirinin Dil ve Üslup Açısından İncelenmesi”, Mehmet Akif Ersoy (Hayatı-Düşünceleri-Eserleri), Ankara: TBMM Basımevi.
• Çalışkan, A. (2015). Üslûp ve Üslûpbilim Üzerine-4: Üslûp ve Üslûpbilim sınıflandırmaları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 38, s. 55-75.
• Çoban, A. (2004). Edebiyatta Üslup Üzerine, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Demirel, Ş. (2009). XVII. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Anlam Boyutunda Meydana Gelen Üslup Hareketleri: Klasik Üslup-Sebk-i Hindî-Hikemî Tarz-Mahallileşme, Turkish Studies, Volume 4/2 Winter, 246-273.
• Durmuş, İ. (2012). “Tezat”, TDVİA, C. 41, s.58-60, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ersoy, M. A. (1987). Safahat, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Gökçek, F. (2014). “Mehmet Akif, Gölgeler ve Tasavvuf), Mehmet Akif Ersoy Bilgi Şöleni 6 (Mehmet Akif ve Gölgeler), Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Vakfı Mehmet Akif Ersoy Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Kantemir, E. (1991). Yazılı ve Sözlü Anlatım, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Karakoç, S. (2011). Mehmet Akif, İstanbul: Diriliş Yayınları (11. Baskı)
• Kaya, M. (1998). “Hitabet”, TDVİA, C. 18, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kefeli, E. (2007). Metinlerle Batı Edebiyatı Akımları, İstanbul: 3f Yayınevi.
• Kılıç, S. (2008). İroni, İstihza ve Alaysama, Cogito 57, s. 143-148.
• Kocakaplan, İ. (1992). Açıklamalı Edebî Sanatlar İstanbul: MEB Yayınları.
• Muallim Naci (1990). Istılahât-ı Edebiyye-Edebiyat Terimleri, Haz. Alemdar Yalçın, Abdülkadir Hayber, Ankara: Akabe Yayınları.
• Narlı, M. (2012). Safahat’ın Suretleri, Türk Dili, 8 (729), 24-29.
• Nas, Ş. K. (2014), “Safahat’ın “Gölgeler”inin Işığında”, Mehmet Akif Ersoy Bilgi Şöleni 6 (Mehmet Akif ve Gölgeler), Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Vakfı Mehmet Akif Ersoy Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Okay, M. O. (1998). “Hiciv”, TDVİA, C. 17, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Özünlü, Ü. (2001). Edebiyatta Dil Kullanımları, İstanbul: Multilingual.
• Saraç, M.A.Y. (2001). Klasik Edebiyat Bilgisi-Belâgat, 2.bs., İstanbul: Bilimevi Yayınları.
• Saraç, M.A.Y. (2010). Klasik Edebiyat Bilgisi-Belâgat, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Yıldız, A. (2022). Mehmet Akif Ersoy’un Mısır’da Kaleme Aldığı Fir’avn ile Yüz Yüze Şiiri Hakkında Dinler Tarihi Açısından Bir Değerlendirme, Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, S. 16, s. 179-197.