The Folkloric Representation of Narcissism: A Comparative Analysis of Narcissistic Structures in the Tale of Ayşe and Fatma

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 1010 - 1030, 20.07.2025

Hakan Tikdemir

https://doi.org/10.34083/akaded.1702907

Abstract

Oral cultural products are significant narratives that symbolically express individuals’ inner conflicts and the psychodynamic patterns within the social structure. Among these narratives, fairy tales stand out not only as transmitters of cultural values but also as multilayered texts that illuminate the depths of the human psyche. The behavioral patterns of fairy tale characters reflect not only individual psychological dynamics but also social norms, unconscious fears, repressed desires, and ideal self-concepts. With these qualities, fairy tales offer a rich foundation for psychoanalytic interpretation. In particular, stories that deal with the conflict between narcissistic tendencies and healthy self-development symbolically embody the tension between the individual and society. In this study, the Turkish folktale Ayşe and Fatma, featured in Ayşe Benek Kaya’s collection Gel Zaman Git Zaman Derleme Masallar is examined through the lens of psychoanalytic folklore theory. The focus of the analysis lies in the contrast between the narcissistic personality traits of the stepmother and her daughter Fatma, and the healthy self-structure of the stepdaughter Ayşe. The theoretical framework of the study is grounded in Sigmund Freud’s psychoanalysis, Heinz Kohut’s self psychology, and Otto Kernberg’s object relations theory. Additionally, the nine diagnostic criteria for narcissistic personality disorder as outlined in the DSM-5 have been systematically applied in the character analysis. During the analysis, patterns typical of narcissistic personality structure such as grandiosity, manipulation (gaslighting), material obsession, and egocentrism are comparatively examined alongside psychological traits associated with a healthy self such as the capacity for empathy, the ability to love, and mature object relations. The findings of the study reveal that the tale, beyond its traditionally known function of providing moral instruction, metaphorically conveys the destructive consequences of narcissism and the value of healthy self-development. This close reading of Ayşe and Fatma demonstrates that narcissistic personality structures lead to psychological fragmentation and social isolation, whereas a mature self results in inner peace, social harmony, and lasting happiness. These findings reflect how the tale, through the collective unconscious, serves both individual and collective mental well-being. Ultimately, fairy tales are functional texts for psychoanalytic inquiry, offering valuable insight into psychological development and reinforcing ideal personality models within cultural memory.

Keywords

Narcissism , Narcissist , Fairy Tale , Psychoanalytic Theory , Folklore

Narsisizmin Folklorik Temsili: Ayşe ile Fatma Masalındaki Narsisistik Yapıların Karşılaştırmalı Analizi

Abstract

Sözlü kültür ürünleri, bireylerin iç dünyalarındaki çatışmalarını ve toplumsal yapıdaki psikodinamik örüntüleri sembolik bir dille ifade eden önemli anlatılardır. Bu anlatılar arasında öne çıkan masallar, kültürel değerleri aktarmanın yanında insan psişesinin derinliklerine ışık tutan çok katmanlı metinler olarak karşımıza çıkar. Masal karakterlerinin davranış kalıpları, bireysel psikolojik dinamiklerin yanı sıra toplumsal normları, bilinçdışı korkuları, bastırılmış arzuları ve ideal benlik tasavvurlarını yansıtır. Bu özellikleriyle masallar, psikanalitik çözümlemeler için zengin bir zemin sunar. Özellikle, narsisistik eğilimlerle sağlıklı kendilik gelişimi arasındaki çatışmaları konu alan anlatılar, birey ile toplum arasındaki gerilimi sembolik düzlemde somutlaştırır. Bu çalışmada, Ayşe Benek Kaya’nın Gel Zaman Git Zaman Derleme Masallar adlı eserinde yer alan Ayşe ile Fatma masalı, psikanalitik halkbilimi kuramı ışığında incelenmiştir. Araştırmanın odağında, üvey anne ve kızı Fatma karakterlerinin narsisistik kişilik özellikleri ile üvey kız Ayşe’nin sağlıklı kendilik yapısı arasındaki karşıtlık yer almaktadır. Çalışmanın temel teorik çerçevesini, Sigmund Freud’un psikanalizi, Heinz Kohut’un kendilik psikolojisi ve Otto Kernberg’in nesne ilişkileri teorisi oluşturmuştur. Ayrıca, DSM-5 Tanı Ölçütleri’nde belirtilen narsisistik kişilik bozukluğuna ilişkin dokuz kriter, karakter analizinde sistematik biçimde uygulanmıştır. İnceleme sürecinde, narsisistik kişilik yapılanmasına özgü büyüklenmecilik, manipülasyon (gaslighting), maddi saplantı, benmerkezcilik gibi örüntüler; sağlıklı kendilik yapısına özgü empati kurma, sevme yetisi, olgun nesne ilişkileri gibi olumlu psikolojik nitelikler karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Araştırmanın bulguları, masalın geleneksel olarak bilinen ahlakî öğüt verme işlevinin ötesinde, narsisizmin yıkıcı sonuçlarını ve sağlıklı kendilik gelişiminin değerini metaforik bir dille aktardığını ortaya koymuştur. Ayşe ile Fatma masalı özelinde yapılan bu inceleme, narsisistik kişilik yapılanmasının ruhsal parçalanmaya ve toplumsal izolasyona yol açtığını; buna karşılık olgun kendilik yapısının içsel huzur, sosyal uyum ve kalıcı mutlulukla sonuçlandığını göstermektedir. Bu sonuçlar, masalın kolektif bilinçdışı aracılığıyla hem bireysel hem de toplumsal ruh sağlığına hizmet ettiğini yansıtmaktadır. Sonuç olarak masallar, bireyin psikolojik gelişim sürecini anlamlandırmak ve kültürel hafızada ideal kişilik modellerini pekiştirmek açısından psikanalitik inceleme için işlevsel metinlerdir.

Keywords

Narsisizm , Narsisist , Masal , Psikanalitik Kuram , Halkbilimi

References

• Akalın, H. Ş. vd. (2011). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akbulut, M. (2020). Türk halk edebiyatında “eşek” [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Akça, S. (2017). Kohut’un Kendilik Nesnesi İhtiyaçları Bağlamında Kırılgan Narsisizmin İncelenmesi:Bir Vaka Örneği. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 4(1), 1-13. https://doi.org/10.31682/ayna.470729.
• Akiş, A. D. ve Öztürk, E. (2021). Patolojik narsisizm: Duygusal istismar ve "gaslighting" perspektifinden kapsamlı Bir değerlendirme. Artuklu İnsan Ve Toplum Bilim Dergisi, 6(2), 1-31. https://doi.org/10.46628/itbhssj.1013622.
• Akyıldız Ercan, C. (2017). Söylencelerde ve masallarda elma sembolü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 1043-1060.
• Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). Ruhsal bozuklukların tanımsal ve sayımsal el kitabı (DSM-5) tanı ölçütleri başvuru el kitabı. Köroğlu, E. (Çev.). Hekimler Yayın Birliği.
• Bachelard, G. (2006). Su ve düşler maddenin imgelemi üzerine deneme. Kunal, O. (Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Benek Kaya, A. (2023). Gel zaman git zaman derleme masallar. Akçağ Yayınları.
• Bettelheim, B. (2019). Masalların büyüsü: masalların işlenişi, önemi ve psikanalitik anlamları. İnkılâp Kitapevi.
• Bolat Y. vd. (2016). Kavramsal açıdan narsisizm ve eğitimde narsistik kişilik. Uluslarası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(46), 482-492.
• Budak, S. (2003). Psikoloji sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2019). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ Yayınları.
• Demir, R. (2023). Anadolu masallarında kıskançlık olgusu ve cezaları. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi(11), 464-478.
• Dorson, M. R. (2011). Günümüz folklor kuramları. Geleneksel Yayınları.
• Dökmen, Ü. (2005). İletişim çatışmaları ve empati. Sistem Yayıncılık.
• Ekici, M. (2004). Halk bilgisi derleme ve inceleme yöntemleri. Geleneksel Yayınları.
• Erhat, A. (1989). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitapevi.
• Ersoy, N. (2000). Semboller ve yorumları. Dönence Yayımları.
• Freud, A. (2000). Çocuklukta normallik ve patoloji. Babaoğlu, A. N. (Çev.). Metis Yayınları.
• Freud, S. (2012a). Narsizm üzerine ve schreber vakası. Büyükkal, B. ve Tura, S. N. (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Freud, S. (2012b). Cinsiyet üzerine. Öneş, A. (Çev.). Say Yayınları.
• Fromm, E. (1985). Sevme sanatı. Gündüz, I. (Çev.). Say Yayınları.
• Geçtan, E. (1994). İnsan olmak. Remzi Kitapevi.
• Geçtan, E. (1997). Psikodinamik psikiyatri ve normaldışı davranışlar. Remzi Kitapevi.
• Gezgin, İ. (2007). Masalların şifresi. Sel Yayıncılık.
• Hotchkiss, S. (2003). Narsistik bir dünyada hayatta kalma rehberi. Pekiner, A. B. (Çev.). Kuraldışı Yayıncılık.
• Jung, C. G. (2021). Dört arketip. Metis Yayınları.
• Kaval, Y. (2024). Nardaniye Hanım Masalında Narsisistik Karakter Analizi. Folklor/Edebiyat, 30(119), 689-708. https://doi.org/10.22559/folklor.2672
• Kernberg, O. (2023). Sınır durumlar ve patolojik narsiszm. Atakay, M. (Çev.). Metis Yayınları.
• Kohut, H. (2022). Kendiliğin çözümlenmesi. Atbaşoğlu vd. (Çev.). Metis Yayınları.
• Korucu, A. A. (2019). Freudyen ve Jungiyen yaklaşımlarla anne olgusu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 133-143.
• Küçükbasmacı, G. (2016). Türk mitolojisinde at. F. A. Turan ve M. Ozan (Ed.), Türk Mitolojisine Giriş içinde (s. 207-225). Gazi Kitapevi.
• Öncü, Ş. (2024). Hepimiz narsistiz kırgınlar, küskünger, kindarlar, övüngenler. Destek Yayınları.
• Özdemir, S. D. (2019). Türk halk anlatılarında dev motifi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parmaksız, A. (2023). Freud bana masal anlatsa. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Sarı, A. ve Ercan, C. A. (2008). Masalların psikanalizi. Salkımsöğüt Yayınları.
• Schmidt, A. (2019). Kernberg ve Kohut’un Narsisistik Kişilik Bozukluğu Kuramlarının Karşılaştırması. Türk Psikiyatri Dergisi, 30(2), 137-141.
• Twenge, J. M. ve Champbell (2015). Asrın vebası narsisizm illeti. Korkmaz, Ö. (Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Yökrükân, T. (2000). Yunan mitolojisinde aşk. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.