Sheikh Esref b. Ahmed’s Mawlid and Its Comparison with the Vesiletu’n-Necat

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 858 - 883, 20.07.2025

Esra Bozyiğit

https://doi.org/10.34083/akaded.1709252

Abstract

As a literary genre, mawlids are poetic works that recount significant events in the life of the Prophet Muhammad, primarily his birth, as well as his battles, miracles, migration, and death, and praise his virtuous character. The most renowned and distinguished example of mawlids written in Turkish literature is undoubtedly Suleyman Celebi’s Vesiletü’n-Necat. The subject of this study, Sheikh Esref b. Ahmed’s Mawlid, was written around the same period and in the same region as Vesiletü’n-Necat. In this study aimed to introduce Sheikh Esref b. Ahmed’s Mawlid, which has not previously been the subject of academic research, and to highlight its similarities and differences with Suleyman Celebi’s Mawlid. To this end, information was first provided about Süleyman Celebi and Vesiletü’n-Necat, as well as about Sheikh Esref b. Ahmed and his works. Following this, the only known copy of Sheikh Esref’s Mawlid was introduced. In the final section of the study, Sheikh Esref’s Mawlid and Suleyman Celebi’s Vesiletü’n-Necat were compared regarding their titles, dates of composition, purposes of writing, poetic forms, number of couplets, meters, rhyme and refrain structures, linguistic and stylistic features, and contents, and the findings were presented to the benefit of researchers.

Keywords

Classical Turkish literature , mawlid , Sheikh Esref b. Ahmed , Suleyman Celebi , Vesiletü'n-Necat

Şeyh Eşref b. Ahmed’in Mevlid’i ve Vesîletü’n-Necât ile Mukayesesi

Abstract

Bir edebî tür olarak mevlidler, Hz. Muhammed’in başta doğumu olmak üzere savaşları, mucizeleri, hicreti, vefatı gibi hayatına dair önemli hadiseleri anlatan ve onun güzel ahlâkını metheden manzum eserlerdir. Türk edebiyatında kaleme alınan mevlidlerin en meşhur ve seçkin örneği, şüphesiz Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât’ıdır. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden Şeyh Eşref b. Ahmed’in Mevlid’i de Vesîletü’n-Necât ile yakın tarihlerde ve aynı coğrafyada yazılmıştır. Makalede Şeyh Eşref b. Ahmed’in daha önce akademik bir çalışmaya konu edilmemiş olan Mevlid’i ele alınmış ve eserin Süleyman Çelebi’nin Mevlid’i ile benzer ve farklı yanlarının ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu amaçla öncelikle Süleyman Çelebi ve Vesîletü'n-Necât’ı ile Şeyh Eşref b. Ahmed ve eserleri hakkında bilgiler verilmiştir. Ardından Şeyh Eşref’in Mevlid’inin tespit edilebilen tek nüshası tanıtılmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise Şeyh Eşref’in Mevlid’i ile Süleyman Çelebi’nin Vesîletü'n-Necât’ı isimleri, telif tarihleri, yazılış sebepleri, nazım şekilleri, beyit sayıları, vezinleri, kafiye ve redifleri, dil ve üslup özellikleri ile muhtevaları bakımından mukayese edilerek elde edilen sonuçlar araştırmacıların istifadesine sunulmuştur.

Keywords

Klasik Türk edebiyatı , mevlid , Şeyh Eşref b. Ahmed , Süleyman Çelebi , Vesîletü’n-Necât

References

• Aksoy, H. (2007). Eski Türk edebiyatında mevlidler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD) Eski Türk Edebiyatı Tarihi I, 5(9), 323-332.
• Ateş, A. (1954). Süleyman Çelebi Vesiletü’n-necat-Mevlid. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aymutlu, A. (1958). Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerif. Berksoy Matbaası.
• Baykal, K. (1999). Süleyman Çelebi ve Mevlid. Kadir Atlansoy (Haz.), Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu.
• Bilgin, O. (1992). Fütüvvet-nâme. Yıldızlar Matbaası.
• Bursalı Mehmed Tâhir (1333/1915). Osmanlı müellifleri (Cilt 2). Matbaa-i Âmire.
• Canım, R. (2014). Divan edebiyatında türler (4. Baskı). Grafiker Yayınları.
• Canım, R. (2018). Tezkiretü’ş-şu'arâ ve tabsıratü’n-nuzamâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Demir, E. (2003). Şeyh Eşref bin Ahmed’in İbret-nâme adlı mesnevisi (edisyon kritik-inceleme-metin) [YL tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Güneş, M. (2016). Fütüvvetname iyilik kitabı. Gelenek Yayıncılık.
• Güneş, Ö. (2001). Ma'zeret-nâme Şeyh Eşref b. Ahmed [YL tezi]. Marmara Üniversitesi.
• İsen, M. (2017). Künhü’l-Ahbâr’ın tezkire kısmı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kadıoğlu, İ. (2019). Süleyman Çelebi Mevlidü’n-Nebî (Vesîletü’n-Necât). Sonçağ Yayınları.
• Kara, M. (2022). Bir peygamber âşığı Süleyman Çelebi ve Mevlid. Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Kâtib Çelebi (1971). Keşf-el-Zunun (Cilt 2). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kemikli, B. (2018). Süleyman Çelebi ve Mevlid. Ketebe Yayınları.
• Köksal, M. F. (2011). Mevlid-nâme. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Köksal, M. F. (2022). Süleyman Çelebi ve Vesîletü’n-Necât (inceleme-tenkitli metin-dil içi çeviri-açıklamalı dizin). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kurnaz, C. & M. Tatcı (1999). Hüseyin Vassâf-Mevlid (Süleyman Çelebi ve Vesîletü’n-necât’ı). Akçağ Yayınları.
• Kütük, R. (2018). Türk edebiyatında Mevlid ve Muslihî’nin Gül-efşân isimli mevlidi (inceleme-metin-ansiklopedik ve fonksiyonel sözlük-tıpkıbasım). Ertual Akademi Yayıncılık.
• Levend, A. S. (1989). Dinî edebiyatımızın başlıca ürünleri. TDAY Belleten 1972 (2. Baskı), 35-80.
• Mazıoğlu, H. (1974). Türk edebiyatında mevlid yazan şairler. Türkoloji, 6(1), 31-62.
• Mazıoğlu, H. (1975). Yeni mevlit metinleri. TDK Türk Dili Bilimsel Kurultayına Sunulan Bilimsel Bildiriler Ankara 27-29 Eylül 1972, 73-99.
• Okiç, M. T. (2016). Çeşitli dillerde mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin tercümeleri. B. Kemikli (Ed.), Mevlid Külliyatı I içinde (s. 27-75). DİB Yayınları.
• Öztürk, F. (2021). Süleyman Çelebi-Vesîletü’n-necât-Mevlid. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pala, İ. (2009). Süleyman Çelebi-Mevlid. Kapı Yayınları.
• Pehlivan, E. (2001). Nasihat-nâme Şeyh Eşref b. Ahmed [YL tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Pekolcay, N. (1950). Türkçe mevlid metinleri [Dr. tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Redhouse, Sir James W. (1890). A Turkish and English lexicon/Kitâb-ı ma'ânî-i lehce. Constantinople.
• Steıngass, F. (1998). A comprehensive Persian-English dictionary. Beirut.
• Şemseddin Sami (2019). Kamus-ı Türkî (3. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şenyayla, G. (2021). Şi'b kavramı ışığında Şi'bu Ebî Tâlib’in mekânsal tespiti. Universal Journal of Theology, 6(1), 291-323.
• Şeyh Eşref b. Ahmed. [İsmi tesbit edilemeyen bir mesnevi], YK Araştırma Kütüphanesi, Nadir ve Yazma Eserler Bölümü, Y 0783, Demirbaş No: 033598, 1a-54b.
• Tan, A. (2003). Şeyh Eşref b. Ahmed’in Hayret-nâme ve Münâcât-name adlı eserlerinin edisyon kritiği ve incelemesi [YL tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Tanrıverdi, F. (1998). Elest-nâme Şeyh Eşref b. Ahmed [YL tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Timurtaş, F. K. (1970). Süleyman Çelebi Mevlid. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Tulum, M. (2011). 17. yüzyıl Türkçesi ve söz varlığı. TDK Yayınları: 1036.
• Yelkenci, R. (1949). İslâm âleminde en çok okunan Türkçe eser: Süleyman Çelebi’nin Mevlid manzumesi. En Son Dakika Gazetesi, 12 Ocak 1949.