Bir Tablo Altı Roman Örneği: Surdaki Sır

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 1812 - 1832, 23.11.2025

Nesime Ceyhan Akça

https://doi.org/10.34083/akaded.1702538

Abstract

Türk ve Dünya edebiyatlarında bir tablodan hareketle şiir, hikâye, roman yazma yahut bir romandan ilhamla bir tablo yapma çok yaygın olmasa da bilindik sanat uygulamalarıdır. Bu çalışmada, Türk edebiyatında eşine fazla rastlamadığımız tablodan hareketle yazılmış bir romanın incelenerek romanla tablo arasındaki ilişkinin ortaya konulması amaçlamaktadır. Roman, Ankara’nın muhtemelen 17 veya 18. yüzyıllardaki hâlini yansıtan Ankara Manzarası adlı yağlıboya tablodan hareketle yazılmıştır. Önceki yüzyıllarda Ankara’nın görüntüsüne dair çok az görsele sahip olmamız sebebiyle eski Ankara’ya yönelik tasvirî çalışmaların yapılmasında güçlük çekildiği, günümüze kalabilmiş mevcut tarihî yapılardan hareketle bir neticeye ulaşılmaya çalışıldığı ortadadır. Surdaki Sır adlı roman bu tablodan hareketle Ankara’nın yerleşim yeri olarak çizilmiş en eski hâline dayanmış, yazarın Ankara’nın tarihine, kültürüne ve mimarisine yönelik titiz çalışmalarının da katkısıyla ortaya çıkmıştır. Bir yanıyla masalsı bir atmosferi tattığımız romanda, mekânın somut mimarî yapıları ve kasabanın yerleşimi, sokak yapısı, Ahilik teşkilatının yapısı, ticaret hayatı, kadılık müessesesi gibi idarî ve kültürel öğelerin aktarımı bakımından tarihî gerçekliğe sadık kalındığını görürüz. Makalede tablo altı edebî eser üretimi ve tam tersi uygulamalarla ilgili genel bilgilendirme yapıldıktan sonra Ankara’nın en eski manzaralarından biri olan tablonun 1970’te Semavi Eyice tarafından Ankara’ya ait olduğunun keşfedilmesi sürecine ve tablonun genel niteliklerine yer verilmiştir. Tablonun daha iyi anlaşılmasında Semavi Eyice’nin makalesinden ve görsellerinden yararlanılmış, roman için ise metin-içerik analiz yöntemine başvurulmuştur.

Keywords

Yeni Türk edebiyatı , Tablo altı roman , Ankara manzarası , Surdaki sır , Resim , Roman

An Example of Novel Under Painting: Surdaki Sır

Abstract

Writing poem, story or novel based on painting or making a painting inspired by a novel is not common but familiar art practice in Turkish and world literature. The study aims at presenting relationship between novel and painting by examining a novel written about the painting, a rare example in Turkish literature. The novel was written on the base of painting titled ‘Ankara Manzarası (Ankara View)’ reflecting probably the period 17th or 18th centuries in Ankara. Due to having less visual belonging to Ankara in the previous centuries, it is said that there is a difficulty in carrying out descriptive studies related to Ankara. Therefore, it is aimed at reaching a result in the light of existing historical buildings that have survived until today. Considering this painting, the novel titled ‘Surdaki Sır (The Secret in the Wall)’ depending on the oldest drawing of Ankara a settlement area emerged with the contribution of the author’s rigorous piece of studies focusing on the history, culture and architecture of Ankara. On the one hand, the novel has based on a fairytale atmosphere, on the other hand, all the stories have based on historical reality while transferring concrete architectural buildings and settlement area in the town and also administrative/cultural elements such as street type, structure of Ahi organization, commercial life, institution of judgeship to readers. In the study, firstly general information about production of literary works related to painting below and their opposite practices were given. In the following parts, information about discovering process of the painting -accepted as one of the oldest Ankara view- by Semavi Eyice in 1970 and its general features were explained. The article written by Semavi Eyice and images in its inside were used to understand the painting clearly. The novel was analyzed using method of text-content analysis.

Keywords

New Turkish literature , Painting below novel , Ankara view , The secret in the wall , Image , Novel

References

• Akder, F. (2018). Rijksmuseum Ankara manzarası: Bir resmin hikâyesi. F. Yenişehirli & G. Çerçioğlu Yücel (Eds.), Tarihi Dokumak: Bir Kentin Gizemi - Sof, içinde (s. 107-128). Koç Üniversitesi VEKAM Yayınları.
• Aslak, M. C. (2017, 27 Mart). Tablolar ve romanlar arasında ters yöne girmek: Ünlü tablolara ilham olan edebi eserler. Kararsız Okur. 16 Şubat 2025 tarihinde https://www.muratcanaslak.com/kararsz-okur-saylar/2017/1/5/resimler-ressamlar-ve-romanlar-resimlere-lham-olan-edebi-eserler-ve-resim-sanatn-anlamak adresinden edinilmiştir.
• Çimen, K. (2022, 31 Temmuz). XVII. yüzyıl Ankara romanı … Surdaki Sır. Çankırı Postası. 02 Mart 2025 tarihinde https://www.cankiripostasi.com/surdaki-sir adresinden edinilmiştir.
• Eyice, S. (1972). Ankara’nın eski bir resmi. TTK Yayınları.
• Küskü, S. (2022). Surdaki sır. Orient Yayınları.
• Özgül, M. K. (1997). Resmin gölgesi şiire düştü: Türk Edebiyatında tablo altı şiirleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Paliçko, E. (2024). Ahmet Karcılılar’ın Mavinin Reddi romanında suçun görünümleri. Gazi Türkiyat, 35, 135-152.
• URL 1. Edebiyattan ilham alan tablolar. Tablohane. 17 Şubat 2025 tarihinde https://www.tablohane.com/blog/edebiyattan-ilham-alan-tablolar-1272?srsltid=AfmBOooH_OcSs_zjsc8L-TNOQFEQcIU7FVJLTYNdhnBNFb7YXd_CjQ8J adresinden edinilmiştir.
• Usanmaz, C. (2017, 02 Ocak). Editörden // Kitaplara bir de bu çerçeveden bakmak.... Sabitfikir. 16 Şubat 2025 tarihinde https://www.sabitfikir.com/dosyalar/editorden-kitaplara-bir-de-bu-cerceveden-bakmak adresinden edinilmiştir.