Bestekâr Hâfız Ârif Hikmet Gökoğlu ve Divanı

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 1569 - 1615, 23.11.2025

Emrah Gökçe

https://doi.org/10.34083/akaded.1788089

Abstract

Hâfız, mevlidhan, şair, bestekâr ve mutasavvıf olan Ârif Hikmet Gökoğlu, 1933 yılında İstanbul’da doğmuştur. Aslen Bolu, Mengenlidir. Babasının ismi Haşim, annesininki ise Huriye’dir. Hem anne hem de baba tarafından seyyiddir. 4-5 aylıkken çiçek hastalığına yakalanarak görme yeteneğini kaybetmiştir. Sesi çok güzel olan Ârif Hikmet Gökoğlu, Emin Ongan ve Sadettin Kaynak’tan mûsikî meşk etmiştir. Üsküdar Musiki Cemiyetinde bulunmuştur. Kadıköy Mezarlıklar Müdürlüğünde uzun süre görev yapmıştır. 29 Nisan 1995 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir. Kabri Maltepe Başıbüyük Mezarlığı’ndadır. Ârif Hikmet Gökoğlu, Halvetî-Cerrâhî şeyhi olan Muzaffer Ozak’a manevî işaretlerle biat etmiş ve ömrünün sonuna kadar bu yoldan ayrılmamıştır. Nureddin-i Cerrâhî Âsitânesi’nde zâkirbaşılık görevini deruhte etmiştir. Mûsikîde, geleneksel üslûbu son dönemde devam ettiren birkaç hâfızdan biri olmuştur. Mûsikîdeki tavrının oldukça düzgün olduğu belirtilmektedir. Bestelediği eserler bir yana bırakılırsa Ârif Hikmet Gökoğlu’nun yazılı tek eseri Divan’ıdır. Şair, 20. yy.’da divan tertip etmiş şairler arasındadır. Âmâ olmasına rağmen bu Divan’ı bizzat kendisi daktilo etmiştir. 3 şiir hariç şiirlerin tamamını aruz vezniyle yazmıştır. Aruz veznine oldukça hâkimdir. Divan; kaside, mesnevî, tercî’-i bend, muaşşer, mütessa, müsebba, müseddes, muhammes, murabba, kıt’a, koşma, müstezâd, gazel ve mukata’ât bölümlerinden oluşmaktadır. Bir mutasavvıf olan şairin Divan’ının çok büyük bir kısmında dinî muhtevalı şiirler yer alır. Na’t, münacat ve Kerbelâ mersiyelerinin sıklıkla yer aldığı Divan’da hikemî bir üslûp göze çarpmaktadır. Bunun yanı sıra âşıkâne üslûpla kaleme alınmış şiirler de vardır. “Hikmet” mahlâsını kullanan şair zaman zaman “Ârif’”i de mahlâs olarak kullanmıştır. Bu makalede şairin hayatı, edebî kişiliği ve Divan’ı üzerinde durulacak ve edebî şahsiyetini yansıtmak gayesiyle şiirlerinden örnekler verilecektir.

Keywords

Eski Türk edebiyatı , 20. yüzyıl , divan , na’t , mersiye

Composer Hafiz Arif Hikmet Gökoğlu and His Divan

Abstract

Arif Hikmet Gökoğlu, a hafiz, Mevlidhan, poet, composer, and mystic, was born in Istanbul in 1933. Originally from Mengen, Bolu, his father’s name was Haşim and his mother’s name was Huriye. He was a sayyid on both his mother’s and father’s sides. He lost his sight after contracting smallpox at the age of four or five months. With a beautiful voice, Arif Hikmet Gökoğlu studied music with Emin Ongan and Sadettin Kaynak. He was a member of the Üsküdar Music Society and served for a long time in the Kadıköy Cemeteries Directorate. He passed away in Istanbul on April 29, 1995. His grave is in the Başıbüyük Cemetery in Maltepe. Arif Hikmet Gökoğlu pledged allegiance to Muzaffer Ozak, the Halveti-Cerrahi sheikh, with spiritual signs and remained on this path for the rest of his life. He served as “zakirbaşı” at Nureddin-i Cerrahi’s Âsitânesi. The late Gökoğlu, with his reserved demeanor, was one of the few hafiz (hâfız) who has recently maintained the traditional style in music. His musical style is noted for being remarkably well-formed. Aside from his compositions, Arif Hikmet Gökoğlu’s only written work is his Divan. The poet is among the poets who composed a Divan in the 20th century. Despite being blind, he typed this Divan himself. Except for three poems, he wrote all of them in the aruz meter. He was quite proficient in the aruz meter. The Divan consists of sections such as the Qasida, Masnavi, Tercî'-i Bend, Muaşşer, Mütessa, Müsebba, Müseddes, Muhammes, Murabba, Kıta, Koşu, Müstezâd, Gazel, and Mukata’ât. A Sufi poet, his Divan largely consists of poems with a religious content. A hikmic style is prominent in the Divan, which frequently features na’t, münacat, and Karbala elegies. There are also poems written in a poetic style. The poet, who used the pen name Hikmet, occasionally used Arif as a pen name. This article will focus on the poet’s life, literary personality, and Divan, and will provide examples from his poems to reflect his literary character.

Keywords

Old Turkish literature , 20th century , divan , na’t , elegy

References

• Akün, Ö. F. (2013). Divan edebiyatı. İsam Yayınları.
• Ârif Hikmet Gökoğlu. (1995, 28 Nisan). Vurgu.
• Diyanet TV. (2020, 5 Kasım). Ârif Hikmet Gökoğlu - Bestekâr hafızlar 8. bölüm [Video]. Erişim Tarihi: 11.09.2025, Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=BLca_nQOKhY.
• Gökçe, E. (2021). 20. yüzyılda yazılmış divanların incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Gökoğlu, Â. H. (t.y.). Ârif Hikmet Gökoğlu divanı. Ali Saim Sayın Arşivi.
• Hayatı. (2016, 30 Mayıs). Hâfız Ârif Hikmet Gökoğlu. Erişim Tarihi: 11.09.2025, https://hafizarifhikmetgokoglu.wordpress.com/hayati/.