Ömer Lütfi Barkan’ın “Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler”i Üzerine Değerlendirmeler

Yıl 2019, Sayı: 6, 93 - 126, 25.06.2019

Halil Baltacı

Öz

Bu çalışma, Ö.
L. Barkan’ın, Osmanlı Devleti’nin kuruluşunun sosyal, siyasî ve iktisâdî niteliklerinin
anlaşılması konusunda arşiv belgeleri ve tarihi vesîkalardan yararlanarak
kaleme aldığı, kısa adıyla “Kolonizatör Türk Dervişleri” adlı makalesinin bazı
açılardan değerlendirmesini içermektedir. Bu bağlamda Anadolu’ya yapılan
Türkmen göçleri, fetihler ve kolonizasyon, imar ve iskân, Osmanlının
kuruluşunda görev üstlenen dinî-tasavvufî zümre ve kurumlara dair verilen
bilgiler irdelenmekte, bir takım tasvip ve itirazlar dile getirilmektedir. Amaç,
Barkan’ın makalesinde bahsettiği abdâl, ahî, derviş ve zâviyeleri, bağlı
oldukları tasavvufî zümreleri tanımak, zaman içinde büyük bir imparatorluğa
dönüşecek Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna tesir eden unsurlara dikkat çekmektir.
Geçen zaman, kolonizatör Türk dervişleri ve bunların tesis ettikleri zâviyelerin,
Türklük ve Müslümanlık adına Anadolu tarihini değiştiren bir etkiye sahip
olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kavramlar: Barkan, kolonizatör, derviş, zâviye, abdâl, ahî

Evaluations Over Omer Lutfi Barkan’s “The Colonizer Turkish Dervishes And Zawiyahs”

Öz

This study contains comments over some aspects of the article titled,
briefly, “The Colonizer Turkish Dervishes” that Ömer Lutfi Barkan wrote, utilizing
archive documents and historical records, on the topic of the understanding of
the social, political, and economic characteristics of the Ottoman State. In
this sense, information provided with regard to the information provided with
regard to the Turkmen migrations, conquests and colonization, and public works
and housing made to Anatolia and the religious-Sufi classes and institutions
tasked in the Ottoman establishment, and a series of affirmations and
objections are framed. The purpose is to recognize the wandering dervishes,
Turkish-Islamic guild (akhi), dervishes, and zawiyahs, as well as the Sufi
classes to which they are connected, and to draw attention to the matters that
influence the institution of the Ottoman State, which would transform into a
great empire in time. The course of time has shown that colonizer Turkish
dervishes and the zawiyahs that these have established possess an influence
that changed the history of Anatolia on behalf of Turkishness and Muslimism.

Anahtar Kelimeler

Barkhan, colonizer, dervish, zawiyah, wandering dervish, akhi

Kaynakça

• KaynakçaBarkan Ömer Lütfi, “Osmanlı İmparatorluğunun Teşekkülü Meselesi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, c. 1, sy. 2, Ankara, 1943.Barkan Ömer Lütfi, “İslam-Türk Mülkiyet Hukuku Tatbikatının Osmanlı İmparatorluğunda Aldığı Şekiller II, Mülk Topraklar ve Sultanların Temlik Hakkı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, c. VII, sayı:1, İstanbul 1941.Barkan Ömer Lütfi, “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler, I. İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler”, Vakıflar Dergisi, Ankara, 1942.Bergen Lütfi, “Ömer Lütfi Barkan’ın Dervişleri Ve Anadolu’da Şehir Kurmak”, APJIR- Academic Platform Journal of Islamic Research, cilt: 1, sayı: 1, 2017. Bilkan Ali Fuat, Osmanlı Zihniyetinin Oluşumu, İstanbul: İletişim Yay., 2018.Bolat Ali, Melâmetîlik, İstanbul: İnsan Yay., 2011.Çağatay Neşet, Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Ankara: TTK Yay., 1974.Dâye Necmeddîn, Mirsâdü’l-ibâd Tasavvuf Yolu, çev. Halil Baltacı, İstanbul: İFAV Yay., 2013.Gölpınarlı Abdulbaki, Yunus Emre ve Tasavvuf, İstanbul: İnkılap Yay., 1961.İbn Battûta, İbn Battûta Seyahatnâmesi, çev. Sait Aykut, İstanbul, 2005.İnalcık Halil, Devleti ‘Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2011.Karamustafa Ahmet T., “Yesevîlik, Melâmetîlik, Kalenderîlik, Vefâîlik ve Anadolu Tasavvufunun Kökenleri Sorunu”, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sûfîler, haz. A. Yaşar Ocak, Ankara: TTK Yay., 2005.Karamustafa Ahmet, Tanrının Kural Tanımaz Kulları İslâm dünyasında Derviş Toplulukları (1200-1500) çev. Ruşen Sezer, İstanbul: YKY Yay., 2015.Kuşeyrî Abdulkerim, Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi, çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yay., 1991.Köprülü M. Fuad, Osmanlı Devleti’nin kuruluşu, Ankara: TTK Yay., 1984.Köprülü M. Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: DİB Yay., 1991.Köprülü M. Fuad, Anadolu’da İslâmiyet, İstanbul: İnsan Yay., 1996.Köprülü M. Fuad, “Ahmed Yesevî”, İA, c. I, İstanbul: MEB Yay., 1965Melikoff Irene, Uyur İdik Uyardılar, trc. Turan Alptekin, Alevilik Bektâşilik Araştırmaları, İstanbul: Cem Yay., 1993. Ocak Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorlu’nda Marjinal Sûfilik Kalenderîler XIV-XII. Yüzyıllar, İstanbul: Timaş Yay., , 2016.Ocak Ahmet Yaşar, Babaîler İsyanı Alevîliğin Tarihsel Altyapısı Yahut Anadolu’da İslâm-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü, İstanbul: Dergâh Yay.,, 2014.Ocak Ahmet Yaşar, “Ahilik ve Şeyh Edebalı: Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Tarihi Açısından Bir Sorgulama”, İslâmi Araştırmalar Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 3-4, İstanbul, 1999.Oruç Beğ, Oruç Beğ Tarihi, haz. Necdet Öztürk, İstanbul: Çamlıca Yay., 2007.Parlak Nizamettin, “Anadolu’da Yesevî Etkileri”, The Main Goal of the “Mangılık El” Idea-Common Aim and Common Future Materials of International Scientific and Practical Conference 5-6 December, Almatı/Kazakistan, 2016.Uludağ Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yay., 2005, s. 140.Sülemî Ebu Abdurrahman, Kitabü’l-fütüvve Tasavvufta Fütüvvet, çev. Süleyman Ateş, Ankara: Ankara İlahiyat Fakültesi Yay., 1977.Şahin Haşim, “Vefâiyye”, Türkiye’de Tasavvuf ve Tarikatlar, ed. Semih Ceyhan, İstanbul: İSAM Yay., 2015.Şeker Fatih M., Osmanlı İslam Tasavvuru, İstanbul: Dergâh Yay., 2015.Tosun Necdet, “Ahmed Yesevî’nin Menâkıbı”, İLAM Araştırma Dergisi, c. III, sy. 1, Ocak-Haziran 1998.Tosun Necdet, “Yûnus Emre Rifaî, Hacı Bektaş Vefâî”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sayı: 31, İstanbul, 2013.