ANCIENT MOSQUE AND GYPSUM MINBAR IN CANKIRI INAC VILLAGE

Yıl 2019, Cilt: 6 , 55 - 83, 09.12.2019

Betül Özcan Balkır

Öz

Inaç Village is a village located in 8 km east of Çankırı. The old mosque of the village, which is connected to the central district, is one of the 23 mosques in the central district of Çankırı that survived from the late Ottoman period. The building is one of the mosques with a rectangular plan and flat wooden ceilings frequently seen in Anatolian Turkish art. In this study, the architectural features of İnaç Village Mosque, which constitutes a part of our doctorate thesis, will be briefly introduced with a survey and photographs and also the special plaster minbar will be emphasized and its place in Anatolian Turkish architecture will be indicated. The rectangular planned longitudinal mosque is covered with a flat wooden ceiling from the inside and a hipped roof from the outside. The building material of the plastered walls is pitch-faced stone. Its rectangular windows, plain facades and walls give the impression of an ordinary rural structure. However, this work has a special place with the plaster mihrab and especially the plaster minbar which is unique. Unfortunately, the mosque, closed for a long time, has been left to disappear with these values. Although the minbar of the mosque has the characteristics of the general minbar in terms of its architectural elements and decorations, it has taken its place in Anatolian Turkish Art as a unique work since we did not come across another minbar made of gypsum material in our research. The purpose of our study is to introduce the mosque and especially the minbar and attract the attention of the authorities.

Anahtar Kelimeler

Mosque, Turkish Architecture, Çankırı

ÇANKIRI İNAÇ KÖYÜ ESKİ CAMİSİ VE ALÇI MİNBERİ

Öz

İnaç, Çankırı’nın 8 km doğusunda kurulmuş bir köydür. Merkez ilçeye bağlı köyün eski camisi, Çankırı merkez ilçede bulunan ve Geç Osmanlı döneminden günümüze ulaşabilen 23 camiden biridir. Yapı, Anadolu Türk sanatında sıkça görülen dikdörtgen planlı, düz ahşap tavanlı camilerdendir. Bu çalışmamızda doktora tezimizin bir bölümünü meydana getiren İnaç Köyü Camisi’nin mimari özellikleri rölöve ve fotoğraflarla desteklenerek kısaca tanıtılacak; ayrıca ünik alçı minberi üzerinde de durularak Anadolu Tür mimarisindeki yeri belirtilecektir. Kuzey güney yönünde boyuna dikdörtgen planlı caminin üzeri içten düz ahşap tavan dıştan kırma çatı ile örtülüdür. Duvarları sıvalı yapının inşa malzemesi kabayonu taştır. Düşey dikdörtgen biçimli pencereleri, sade cepheleri ve duvarları ile sıradan bir taşra yapısı izlenimi vermektedir. Ancak bu eser, içerisinde barındırdığı alçı mihrabı ve özellikle de ünik alçı minberi ile özel bir yere sahiptir. Maalesef uzun zamandır ibadete kapalı cami, içindeki bu değerlerle birlikte yok olmaya terk edilmiştir. Caminin minberi, mimari unsurları ve bezemeleri itibariyle genel minber özelliklerini taşımakla birlikte, yaptığımız araştırmada, alçı malzemeyle yapılmış başka bir minbere rastlamamamız nedeniyle, şimdilik ünik bir eser olarak Anadolu Türk Sanatı’ndaki yerini almıştır. Caminin ve özellikle minberin tanıtılıp, yetkililerin dikkatine sunularak, korumaya alınmasını sağlamak çalışmamızın aslî amacıdır.

Anahtar Kelimeler

Çankır, Cami, Türk Mimarisi

Kaynakça

• VGM 1131 numaralı defter, sayfa 25, sıra:17
• VGM 1131 numaralı defter, sayfa 25, sıra:17
• VGM 1105 numaralı defter, sayfa 71, sıra:3
• VGM 1105 numaralı defter, sayfa 71, sıra:3
• VGM 1104 numaralı defter, sayfa 75, sıra:6
• VGM 1104 numaralı defter, sayfa 75, sıra:6
• VGM 1147 numaralı defter, sayfa 79, sıra:4
• VGM 1147 numaralı defter, sayfa 79, sıra:4
• Acun, H. (2005). Bozok Sancağı’nda (Yozgat İli) Türk Mimarisi. Ankara.
• Acun, H. (Editör) (2013). Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri. Ankara; Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Akok, M. (1946). Kastamoun’nun Kasabaköyünde Candaroğlu Mahmut Bey Camii. Belleten. CX (37), ss.293-301.
• Altın, A. (2011). Kayseri Minberleri (Cumhuriyet Dönemine Kadar). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri. Amasya Kültür Envanteri. Amasya Valiliği, Amasya 2007.
• Apa, G. (2007). Osmanlı Dönemi Selâtin Cami Minberleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Apa Kurtişoğlu, G. (2015). Anadolu Selçuklu Dönemi Ahşap Minberleri. Konya: Selçuklu Belediyesi Yayını.
• Aslanapa, O. (1993). Türk Sanatı. (3. Baskı). İstanbul.
• Ayverdi, E.H. (1989). Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri, 855-886 (1451-1481). C.IV. İstanbul. Bakırer, Ö. (1976). 13. ve 14. Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları. Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Bakırer, Ö. (2000). Onüç ve Ondördüncü Yüzyıllarda Anadolu Mihrabları. Ankara.
• Batur, A. (1994). Dolmabahçe Camii. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul, C. 3, ss.88.
• Bayrakal, S. (2007). Erken Osmanlı Dönemi Minberleri (1300-1500). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Beyazıt, M. (2007). Ankara Hacı İvaz Mescidi. A. Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 47(1). ss.179-201.
• Bilici, Z. K. (1991). Kastamonu’da Türk Devri Mimarisi ve Şehir Dokusunun Gelişimi (18. Yüzyıl Sonuna Kadar). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı. Ankara.
• Bozkurt, T. (2007). Osmanlı Selatin Cami Mihrapları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı. Konya. Bursa Kültür Varlıkları Envanteri: Anıtsal Eserler. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yay. (2011). 79.
• Çal, H. (2000). Niğde Şehri’ndeki Ahşap Tavanlı Camiler ve Mescitler. Ankara.
• Çal, H. (2014). Boyovası/Boyabat Kazasında Türk Mimarisi (Hurufat Defterlerine göre). 1. Baskı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Çam, N. (2006). Gaziantep Türk Kültür Varlıkları Envanteri. Ankara; Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çam, N. (2010). Türk Kültür Varlıkları Envanteri: Adana. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çerkez, M. (2005). Merzifon’da Türk Devri Mimari Eserleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı. Ankara.
• Demirsar, B. (1994). “Zühdi Paşa Camii”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul. C. 7, ss. 568)
• Diez E., Aslanapa O., Koman, M. (1950). Karaman Devri Sanatı. İstanbul.
• Dündar, A. (2011). Osmanlı Devletinde Mimarlık ve Mimarlar. Ankara.
• Erdemir, Y. (1987). Tokat Yöresi’ndeki Ahşap Camiler’in Kültürümüzdeki Yeri. Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986). Ankara. ss.295-312
• Erken, S. (1983). Türkiye Vakıf Abideler ve Eski Eserler, I. Ankara.
• Eskici, B. (2001). Ankara Mihrabları. Ankara.
• Gültekin, G. (1994). Zeynep Sultan Camisi ve Sıbyan Mektebi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul. C. 7, ss.551.
• Karaçağ, A. (2002). Beylikler Devri Mimarisinde Alçı Süslemeler. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı. Konya.
• Karakaya, E. (1994). Nallı Mescid. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul. C. 6, ss.42.
• Karamağaralı, B. (1993). Ayaş Ulu Camii. Ayaş ve Bünyamin Ayaşi, Tarihte-Günümüzde Ayaş ve Bünyamin Ayaş-i Sempozyumu (Ayaş, 2-4 Temmuz 1993). Ankara. ss.53-59.
• Karamağaralı, H. (1982). Sahip Ata Camii’nin Restitüsyonu Hakkında Bir Deneme. Rölöve ve Restorasyon Dergisi. 3, ss.49-75.
• Karpuz, H. (2009). Türk Kültür Varlıkları Envanteri: Karaman. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karpuz, H. (2009-b). Türk Kültür Varlıkları Envanteri: Konya 42. C.I, Ankara: Tarih Kurumu Yayınları.
• Kırşehir İli Turizm Envanteri. Kırşehir. (2000).
• Kızıltan, A. (1958). Anadolu Beyliklerinde Cami ve Mescitler. İstanbul.
• Kuran, A. (1993). Anadolu’da Ahşap Sütunlu Selçuklu Mimarisi. Malazgirt Armağanı. (2. Baskı). Ankara: Tarih Kurumu Yayınları. ss.179-186.
• Oral, B.(2014). Mimar Koca Sinan’ın İstanbul’daki Camilerinde Minber. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Oral, M. Z. (1962). Anadolu’da San’at Değeri Olan Ahşap Minberler, Kitabeleri ve Tarihçeleri. Vakıflar Dergisi. V, 23-77.
• Otto-Dorn, K. (1959). Seldschukische Holzsaulenmoscheen in Kleinasien. Aus Der Welt Der İslamichen Kunst, Festschrift für Ernst Kühnel. Berlin. Ss.59-88.
• Otto-Dorn, K. (1962). Der Seldschukische Moscheenbau in Kleinasien, Institut für Auslands-Beziehungen, Suttgart, Zeitschrift für Kulturaustausch. 2-3, ss.158-163.
• Otto-Dorn, K. (1965-1967). Die Ulu Dschami in Sivrihisar, Anadolu (Anatolia). IX, ss.161-168.
• Öney, G. (1971). Ankara’da Türk Devri Yapıları. Ankara.
• Özcan Balkır, B. (2018). Çankırı (Merkez İlçe ve Köyleri) Türk Dönemi Mimari Eserleri. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi A.B.D. yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• Özkarcı, M.( 2007). Türk Kültür Varlıkları Envanteri: Kahramanmaraş. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özkarcı, M. (2014). Türk Kültür Varlıkları Envanteri: Niğde. Ankara. Samsun İl Özel İdaresi Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri. Samsun 2009. Sivas Kültür Envanteri (Merkez İlçe). 2011.
• Taşkan, D. (2016). Trabzon İli Camilerinde Ahşap Minberler. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı. Ankara.
• Yurdakul, E. (2007). Kayseri Mihrapları (Kayseri Merkez ve İlçelerinde Bulunan Cami ve Mescidlerdeki Mihraplar). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı. Kayseri.